تحقیقات جدید ناسا نشان می‌دهد، اوج دوره فعالیت‌های آتشفشان عظیم “آرسیا مونز” مریخ، حدود 50 میلیون سال قبل، در زمان انقراض کرتاسه- پالئوژن زمین روی داده است.
یاکوب ریچاردسون، محققی از مرکز پرواز فضایی گودارد ناسا در گرین بلت، مریلند، می‌گوید:”بر اساس تخمین‌های ما، اوج فعالیت‌های آتشفشان آرسیا مونز، احتمالا حدود 150 میلیون سال قبل- در دوره ژوراسیک پسین زمین– پیش اتفاق افتاده است و پس‌ازآن در حدود همان زمانی که دایناسورها در زمین منقرض‌شده‌اند، فعالیت‌های این آتشفشان عظیم متوقف شده است. این امکان وجود دارد که آخرین دهانه‌های آتشفشانی، در 50 میلیون سال گذشته فعال بوده باشند که از نظر زمین‌شناسی دوره نزدیکی به حساب می‌آید.”
تحقیقات این محققان نشان می‌دهد، آتشفشان عظیم آرسیا مونز، در طول دوره اوج فعالیت‌های خود یک جریان جدید گدازه‌های آتشفشانی در هر 1 تا 3 میلیون سال به وجود آورده است. آخرین دوره فعالیت‌های آتشفشانی آرسیا مونز حدود 50 میلیون سال قبل، در زمان انقراض کرتاسه- پالئوژن زمین روی داده است. یعنی زمانی که تعداد زیادی از گونه‌های گیاهی و جانوری سیاره ما، از جمله دایناسورها منقرض شده‌اند.
آرسیا مونز در جنوب خط استوای مریخ واقع شده است و بخشی از مجموعه آتشفشان هایی است که به “تارسیس مونتز” شهرت دارند. هرچند جزئیات چرخه زندگی این کوه آتشفشانی هنوز به‌درستی مشخص نشده است؛ اما به نظر می‌رسد، آرسیا مونز در طی میلیاردها سال به وجود آمده باشد. گمان می‌رود، آخرین فعالیت آتشفشانی آرسیا مونز، در کاسه آتشفشانی (فرورفتگی کاسه مانندی در بالای قله آتشفشان) که 29 دهانه آتشفشانی در آن شناسایی شده‌اند، رخ داده باشد؛ اما تاکنون تخمین زمان دقیق فعالیت‌های آتشفشانی ممکن نبوده است.
اکنون بر اساس مقاله‌ای که ریچاردسون در 20 مارس (دوشنبه هفته جاری) در کنفرانس علوم سیاره‌ای و ماه در وودلندز، تگزاس، ارائه داده، شواهدی جدیدی از این فعالیت‌های آتشفشانی آشکار شده‌اند.
با توجه به عرض 110 کیلومتری کاسه آتشفشانی، به نظر می‌رسد، این دهانه برای حفظ کل حجم آب دریاچه هیوران (سومین دریاچه بزرگ آب شیرین دنیا واقع در آمریکا) کافی بوده باشد. محققان برای بررسی ویژگی‌های آتشفشانی در کاسه آتشفشانی نیاز به تصاویر بسیار دقیق و با وضوحی داشته‌اند. این تصاویر و داده‌های بسیار دقیق از مجموعه داده‌های گردآوری‌شده توسط دوربین زمینه مدارگرد اکتشافی مریخ ناسا، به دست آمده است.
این تیم تحقیقاتی مرزهای جریان گدازه‌ای هر کدام از 29 دهانه آتشفشانی را نقشه برداری کرده و وضعیت چینه‌شناسی و یا لایه‌بندی این جریان‌ها را مشخص کردند. محققان همچنین از تکنیکی به نام “شمارش دهانه” بهره بردند و قادر به تخمین قدمت دهانه‌هایی با حداقل قطر 100 متر شدند.
محققان این تیم تحقیقاتی همچنین از یک مدل کامپیوتری که توسط ریچاردسون و همکارانش در دانشگاه فلوریدای جنوبی توسعه یافته بود، برای قدمت گذاری ترکیبات 29 دهانه آرسیا مونز بهره بردند. بر اساس بررسی های انجام شده، قدیمی ترین جریان گدازه متعلق به حدود200 میلیون سال قبل است. جدیدترین جریان گدازه هم بین 10 تا 90 میلیون سال قبل- به‌احتمال‌زیاد حدود 50 میلیون سال قبل- رخ‌داده است.
علاوه بر این، محققان در مدل‌سازی‌های خود، حجم هر جریان گدازه را محاسبه کردند. در اوج دوره فعالیت آتشفشان در حدود 150 میلیون سال قبل، دهانه‌های آتشفشان آرسیا مونز در مجموع چیزی حدود 1 تا 8 کیلومتر مکعب ماگما در هر میلیون سال به وجود آورده‌اند و موجب افزایش اندازه آتشفشان شده‌اند.
ریچاردسون می‌گوید:”آرسیا مونز، در دوره اوج فعالیت خود در هر 1 تا 3 میلیون سال حدود یک جریان جدید گدازه‌های آتشفشانی را به بیرون پرتاب می‌کرده است. چنین چیزی در آتش‌فشان‌های زمین برابر یک جریان گداز در هر 10 هزار سال و یا بیشتر است.”
درک بهتری از زمان دقیق فعالیت‌های آتشفشانی رخ داده در مریخ، می تواند اهمیت بسیار زیادی داشته باشد. چراکه این اطلاعات می‌تواند به دانشمندان کمک کند، تاریخچه و همچنین ساختار داخلی سیاره سرخ را به‌درستی درک کنند.
یاکوب بلیچر، اخترزمین‌شناسی از مرکز پرواز فضایی گودارد ناسا و یکی از نویسندگان این مطالعه، می‌گوید:”هدف اصلی تیم آتشفشان شناسی مریخ، درک ساختار و چرخه آتش‌فشان‌های سیاره است. آتش‌فشان‌های مریخ شواهدی از فعالیت‌هایی با فاصله زمانی دورتر را نسبت به زمین، اما با تاریخچه ماگمای کاملا متفاوتی، از خود نشان داده‌اند. این مطالعه، شواهدی دیگری در مورد چگونگی کاهش و توقف فعالیت‌های آتشفشانی آرسیا مونز در اختیار ما قرار داده است.”
آرسیا مونز، جنوبی‌ترین آتشفشان از مجموع سه آتشفشان مریخ (آتشفشان های تارسیس مونتس) است که در فرورفتگی تارسیس در نزدیکی خط استوا سیاره سرخ واقع شده است. آتشفشان آرسیا مونز 435 کیلومتر قطر، تقریبا 20 کیلومتر ارتفاع و عرض دهانه‌اش حدود 110 کیلومتر است.
نام این کوه آتشفشانی از نام عوارض آلبدویی (نواحی تاریک وروشن سطحی سیارات) نقشه‌ای که توسط جیووانی شیاپارلی، منجم و اخترشناس شهیر ایتالیایی ترسیم شده، نام گذاری شده است. خود شیاپارلی این نام را از جنگل معروف روم” سیلوا آرسیا” گرفته بود.
یافته‌های این محققان در نشریه “Earth and Planetary Science Letters” منتشر شده است.
.
منبع: dailygalaxy
