مریم میرزاخانی الگویی فراتر از دستاوردهای علمی

مریم میرزاخانی استاد دانشگاه استنفورد و تنها برنده زن مدال معتبر فیلدز چند روز قبل (24 تیر) در سن 40 سالگی بر اثر ابتلا به سرطان درگذشت. در عرض چند ساعت پس از اعلام خبر درگذشت این ریاضیدان، هشتگ هایی به دو زبان فارسی# مریم میرزاخانی و انگلیسی #Maryammirzakhani در توییتر و فیسبوک به‌صورت ویروسی پخش شدند. اکثر خبرگزاری‌های بزرگ جهان خبر مرگ میرزاخانی را پوشش دادند و گزارش‌هایی از دستاوردی علمی او منتشر کردند.

اندوه درگذشت میرزاخانی به‌ویژه برای نسلی از دانشگاهیان جوان‌تر که به او به چشم یک الگو نگاه می‌کردند، غم‌انگیزتر بود. میرزاخانی ازجمله شخصیت‌هایی بود که وضعیت زنان در جامعه علمی و به‌ویژه ریاضیات را تغییر داد. مورد کنایه‌آمیز اینکه، میرزاخانی همیشه سعی می‌کرد از کانون توجه رسانه‌ها دوری کند. اما باوجود فروتنی و سادگی او، به دست آوردن موقعیتی عالی در ریاضیات، چیزی که از آن به‌عنوان “جایزه نوبل ریاضی” یاد می‌کنند، خودبه‌خود او را به جامعه جهانی شناساند. درحالی‌که از دست دادن این ریاضیدان نابغه، برای جهان علم دردناک است، ولی زندگی مریم میرزاخانی می‌تواند، الهام‌بخش زنان و مردان جوان در سراسر جهان در همه عرصه‌های زندگی باشد.

پیشرفت‌های همیشگی یک نابغه سخت‌کوش

مریم باوجود آرامش و لبخند گرم، یک جنگجو بود. او در ابتدا می‌خواست نویسنده شود، علاقه‌ای که حتی در دوران تحصیلات دانشگاهی هم به همراهش بود. بااین‌وجود، او خوش‌شانس بود و توانست لذتی واقعی خود را در حل مسئله‌های ریاضی پیدا کند. به‌عنوان یک دانش‌آموز اولین عضو زن تیم ملی ایران برای شرکت در المپیاد بین‌المللی ریاضی بود و موفق شد، دو سال متوالی دو مدال طلا به دست آورد.

او مدرک کارشناسی خود را از دانشگاه صنعتی شریف تهران گرفت و دکترای خود را از دانشگاه هاروارد دریافت کرد. میرزاخانی در سال 2014 مدال فیلدز، بالاترین نشان علمی رشته­ ریاضیات را برای تلاش‌هایش در زمینه هندسه هذلولوی (هیپربولیکی) به دست آورد. البته فعالیت‌های او تنها محدود به ریاضیات نبود، بلکه تحقیقات او در زمینه‌های دیگری همچون نظریه میدان‌های کوانتومی، مهندسی و علوم مواد و حتی نظریه‌هایی در مورد نحوه تشکیل جهان تأثیرگذار بوده‌اند.

مریم موفقیت خود را حاصل استقامت، سخت‌کوشی و صبر می‌دانست، این گفته به‌نوعی شخصیت صبور او را به‌خوبی نشان می‌دهد: ” زیبایی ریاضیات تنها خودش را به شاگردان صبورترش نشان می‌دهد.” اما متأسفانه زمانی که او مدال فیلدز را دریافت می‌کرد، همزمان با آخرین مبارزاتش با سرطان سینه بود که درنهایت او را از پای درآورد.

چه کسی بودی مهم است، نه اینکه چه‌کاری کردی

دستاوردهای میرزاخانی در رشته ریاضیات به این زودی‌ها از یادها نخواهد رفت. اما میراثی که از او به‌عنوان الگویی برای دیگر زنان و جوانان باقی می‌ماند، هم ارزش با دستاوردهای علمی اوست. مریم میرزاخانی یک زن، یک ایرانی و یک مهاجر بود که به ایالات‌متحده آمریکا رفته بود. این سه کلمه در دوره‌ای که آغاز ممنوعیت‌های مسافرت به برخی کشورهای غربی به‌خصوص آمریکا (که توسط ترامپ پیشنهاد داده شده بود) به‌نوعی هشدارآمیز بود.

در مقابل همه این نابرابری‌ها، استعداد مریم در ایران پرورش پیدا کرد و بعد در ایالات‌متحده آمریکا رشد کرد. موفقیت‌های او باعث بی‌اعتبار شدن برخی کلیشه‌های نژادی (ناشی از ترس‌های سیاسی) شد. نقش مهم میرزاخانی تا مدت‌ها پس از مرگ زودهنگامش باقی خواهد ماند. بر اساس نظرسنجی سال 2015، انجمن ریاضی آمریکا، هنوز هم تنها 20 درصد استادهای ریاضی تمام‌وقت در دانشگاه‌های آمریکا زنان هستند.

تحقیقات نشان می‌دهد که الگوهای کلیشه‌ای می‌توانند در برخی حرفه‌های اِستِم (STEM، سیستم آموزشی با تمرکز روی زمینه‌های بنیادی؛ علوم، تکنولوژی، مهندسی و ریاضیات) به‌خودی‌خود تأثیر بگذارند. الگویی از زنی که در رشته‌ای که در سیطره مردان است، می‌تواند الهام‌بخش نسل آینده ریاضی‌دانان زن باشد. همان‌طور که ماری کوری یا جین گودال به‌عنوان پیشگامان علمی مطرح هستند، مریم میرزاخانی هم در تاریخ علم به‌عنوان شخصیتی پیشگام و یک نابغه ریاضی به یادها خواهد ماند.

.

منبع: theconversation