پیاده سازی دولت الکترونیک اولین برنامه توسعه‌ای بود که اکنون حدود ربع قرن از اجرای آن می‌گذرد. پیاده سازی دولت الکترونیک با هدف تعیین اولویت‌ها برای توسعه در تمام زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی کشور زمان‌بندی شده است.
اکنون دولت دوازدهم مسئول اجرای برنامه ششم توسعه کشور بوده و قرار است تا هر چهار سال یک بار اولویت‌ها با توجه به مسیر طی شده مجددا تعیین و راهکارهای ادامه آن مشخص شوند. برنامه پیاده سازی دولت الکترونیک یکی از محورهای مهم برنامه‌ریزی در زمینه ارتقای دانش فناوری اطلاعات و ارتباطات و ایجاد زیرساخت‌های لازم در تمام وزارتخانه‌ها است.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی گزارشی را در مورد دستوراتی که در برنامه‌های سوم تا ششم توسعه برای به کارگیری دانش فناوری اطلاعات و ارتباطات لازم است را منتشر کرده است. بر اساس این گزارش مشخص شد که دولت‌ها در سه برنامه گذشته چه مسوولیت‌هایی بر دوش داشته‌اند و برنامه ششم باید چگونه اجرایی گردد.
بررسی برنامه سوم توسعه
در برنامه سوم توسعه مشخص شد که باید ارائه خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات به بخش خصوصی فعال در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات واگذار گردد و فقط در انحصار دولت قرار نداشته باشد.
از اصلی‌ترین مواردی که لازم است در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات مورد توجه قرار گیرد می‌توان به توسعه زیرساخت‌های ارتباطی فناوری و ارتباطات با ایجاد شبکه‌های مستقل و موازی، خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات از سوی بخش غیردولتی، تقویت صنعت فناوری اطلاعات، کاهش شکاف دیجیتالی و در نهایت توجه ویژه به کاربردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات اشاره نمود.
سیزده حکم موجود هستند که با فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه سوم توسعه ارتباط دارند، از این میان سرفصل‌های سه‌گانه توانمندسازی بخش خصوصی حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، کاهش انحصار دولت و ایجاد زیرساخت‌های ارتباطی فناوری اطلاعات و ارتباطات توانسته‌اند تا بیشترین سهم را به خود اختصاص دهند.
توانمندسازی بخش خصوصی و کاهش انحصار دولت و ایجاد زیرساخت‌های ارتباطی و همچنین ایجاد شبکه‌های خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات، جهت‌گیری اصلی برنامه سوم توسعه در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات است.
بررسی برنامه چهارم توسعه در کشور
برنامه چهرم توسعه دارای حکم بیشتری است. این برنامه 40 حکم دارد که مربوط به فناوری اطلاعات و ارتباطات هستند. از بین این ۴۰ حکم، به دو موضوع توسعه الکترونیکی و کمک به توسعه صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات بیشتر پرداخته شده است.
در برنامه پیاده سازی دولت الکترونیک، بیشتر مباحثی چون بانکداری و تجارت الکترونیکی، آموزش الکترونیکی، سلامت الکترونیکی، صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات، زیرساخت‌های قانونی، اطلاعاتی و ارتباطی مورد توجه قرار دارند.
بررسی برنامه پنجم توسعه
در برنامه پنجم توسعه بیش از 32 حکم وجود دارد که مرتبط با حوزه فاوا هستند. براساس بندها و تبصرههای مختلف موجود، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات وظیفه دارد تا برای بسط خدمات و پیاده سازی دولت الکترونیک، صنعت فناوری اطلاعات، سواد اطلاعاتی و همچنین افزایش بهره‌وری در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، اقدامات بنیادینی انجام دهد.
برنامه سوم توسعه رویکردی به سمت فناوری اطلاعات و ارتباطات، آزادسازی و توسعه فعالیت بخش‌های مخابراتی کشور داشت. هدف برنامه چهارم نیز توسعه اقتصاد دانش‌بنیان بود و در برنامه پنجم توسعه نیز احکام مختص در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات بیان شده است.
باید گفت که از دیگر احکام فناوری اطلاعات در برنامه پنجم، توسعه کامل شبکه ملی اطلاعات، پیاده سازی دولت الکترونیک و خدمات الکترونیک است. همچنین بر توسعه زیرساخت‌های اطلاعات هویتی و املاک، استفاده از امضای الکترونیک و توجه به توسعه و تقویت صنعت فناوری اطلاعات نیز در برنامه پنجم تاکید شده است.
بررسی نقطه قوت برنامه پنجم توسعه
می‌توان یکی از نقاط قوت برنامه پنجم توسعه در بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات را حمایت از بخش خصوصی و تعاونی در فعالیت‌های مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات، ارائه احکامی در جهت به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات دانست.
همچنین در توسعه و پیاده سازی دولت الکترونیک، حمایت از توسعه زیرساخت‌های ارتباطی و اطلاعاتی برای فراهم کردن بستر ارائه خدمات الکترونیک که شامل ارائه حکم برای تبادلات الکترونیکی بین دستگاه‌ها، به کارگیری فناوری فاوا به‌عنوان عامل توانمندساز در تمام امور، تلاش در جهت رفع خلأهای سیاستی در بانکداری و تجارت الکترونیکی است ضروری است.
پیاده سازی دولت الکترونیک در برنامه ششم توسعه
سومین برنامه از چهار برنامه پنج‌ساله در نظام برنامه‌ریزی کشور در راستای تحقق اهداف تعیین شده در چشم‌انداز ۲۰ ساله نظام جمهوری اسلامی ایران، برنامه ششم توسعه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است.
رشد سریع تغییرات و قابلیت‌های ناشی از فناوری اطلاعات و ارتباطات در جهان، از جمله مواردی است که طی سال‌های اجرای برنامه‌های سوم تا پنجم توسعه بر آنها تاکید شده است. بنابراین لازم است اشاره کنیم که همواره برنامه‌هایی برای نظارت بر توسعه این فناوری لازم است و این برنامه‌ها باید با آخرین تغییرات در نحوه توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات هماهنگی داشته باشند.
بخش ۱۳ قانون برنامه ششم توسعه دارای عنوان ارتباطات و فناوری اطلاعات است و به‌طور خاص به فناوری اطلاعات و ارتباطات پرداخته است.
برنامه ششم توسعه شامل احکام متعددی است که می‌توان به توسعه فاوا به ویژه در حوزه دولت الکترونیک و حفظ یکپارچگی شبکه ملی اطلاعات، الکترونیکی کردن تمام فرآیندها و خدمات، قابلیت الکترونیکی و تکمیل بانک‌های اطلاعاتی و همچنین توسعه استقرار خزانه‌داری الکترونیکی و اصالت بخشیدن به اسناد الکترونیکی صادر شده اشاره نمود.
ماده ۶۸ قانون برنامه ششم دارای ۱۰ بند است و به‌طور خاص به حوزه کاربردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات پرداخته است. براساس این برنامه دولت مکلف شده تا مراجعه حضوری به دستگاه‌های اجرایی را تا سالانه 12.5 درصد کاهش دهد. همچنین لازم است تا رشد سالانه الکترونیکی کردن معاملات و تجارت کالا و خدمات کشور حداقل 7/5 درصدی گردد و همچنین محتوای مناسب دیجیتال تا 10 برابر فراهم شود.
در ماده ۶۹ این قانون نیز مشخص شده که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات وظیفه دارد تا برای دانش‌آموزان شهرهای کوچک، روستا‌ها و حاشیه شهرهای بزرگ، امکان دسترسی الکترونیک از لحاظ سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و تامین محتوای لازم به کتب درسی، بازی‌های رایانه‌ای آموزشی، استعدادسنجی و مهارت‌های فنی و اجتماعی را به‌صورت رایگان فراهم نماید.
در اینجا این امکان وجود دارد که بعضی از خدمات به‌صورت برخط تعریف شوند که از این میان می‌توان به استقرار سامانه‌های نظارتی برخط، امکان پاسخگویی برخط به استعلامات و دسترسی برخط به بانک‌های اطلاعاتی به وسیله دستگاه‌ها اشاره نمود.
سال ۱۴۰۴ سال رسیدن به چشم‌انداز توسعه‌ای در کشور است و یکی از اولویت‌های این برنامه تاکید بر محور فناوری اطلاعات و ارتباطات است که ایجاد زیرساخت‌های لازم در این زمینه در سال‌های گذشته و سال‌های پیش رو بسیار ضروری است.
.
منبع: donya-e-eqtesad
