تلگرام دی آر و مقاومت دیجیتالی در ایران ؛‌ آیا تلگرام DR امن است؟

تلگرام دی آر (Telegram DR) یک نسخه غیررسمی و تصحیح شده تلگرام است. دو متخصص آی‌تی مشغول در دو شبکه ماهواره‌ای فارسی‌زبان با تلفیق تلگرام و فیلترشکن سایفون این اپلیکیشن را توسعه داده‌اند.آنطور که از گزارش‌ها برمی‌آید، پیام‌رسان تلگرام حدودا 40 میلیون کاربر در ایران دارد. مانند اتفاقی که در روسیه رخ داد، فیلترینگ تلگرام تاکنون نتوانسته است تاثیر قابل‌توجه‌ای در میزان استفاده کاربران ایرانی از پیام رسان محبوب خود داشته باشد. مطابق اعلام آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، مسدود شدن فیلترشکن‌ها در ایران منجر به خروج تنها 1 میلیون نفر از کاربران تلگرام (یعنی کمتر از 5 درصد) شده است.

بررسی تلگرام دی آر (Telegram DR)؛ مخلوطی از تلگرام و سایفون

امین ثابتی، کارشناس امنیت شبکه و نریمان قریب، فعال حوزه آی‌تی و از مجریان و مفسران این حوزه در دو شبکه ماهواره‌ای فارسی زبان، بی‌بی‌سی‌ فارسی و منوتو تی‌وی، یک نسخه اصلاح شده از تلگرام را عرضه کرده‌اند که به فیلترشکن درونی مجهز است. این نسخه غیررسمی که از ادغام تلگرام و فیلترشکن سایفون ایجاد شده است، به کاربرانی کمک می‌کند که نمی‌توانند و یا نمی‌خواهند زحمت استفاده از فیلتر‌شکن‌ها و وی‌پی‌ان‌ها را به خود بدهند.

فیلترینگ تلگرام در ایران به دستور قوه‌ قضاییه و به دلیل آنچه از سوی این نهاد قضایی “تاثیر این پیام‌رسان در ناآرامی‌های سال گذشته ایران” عنوان شده است، انجام گرفت. آنطور که به نظر می‌رسد حدودا نیمی از جمعیت 82 میلیون نفری ایران از پیام‌رسان تلگرام استفاده می‌کنند و مسدود شدن آن احتمالا بر ارتباطات و حتی کسب و کار بسیار از مردم تاثیرگذار خواهد بود.

بیشتر بخوانید: چگونه می‌توان فیلترشکن ها را مسدود کرد ؛ روش فیلترینگ وی‌پی‌ان (VPN) به زبانی ساده

هرچند مطابق گزارش‌ها، بسیاری ترجیح می‌دهند به جای آنکه قید استفاده از این اپلیکیشن را بزنند، از فیلترشکن‌ها و وی‌پی‌ان‌ها برای دسترسی به آن استفاده کنند و این موضوعی است که نمی‌توان به راحتی از کنار آن عبور کرد. اقبال عمومی همیشه حرف اول و آخر را می‌زند!

تلگرام مقاومت دیجیتالی ؛ دل کسی به حال مردم ایران سوخته است؟

امین ثابتی و نریمان قریب، دو فعال حوزه آی‌تی و توسعه دهنده تلگرام دی آر (DR / Digital Resistance) اعلام کرده‌اند که دلیل آنها برای عرضه چنین اپلیکیشنی کمک به مردم ایران برای مقابله با مسدودسازی اینترنت و ترویج آزادی اینترنت است. روز چهارشنبه، ۱۲ اردیبهشت (دو روز پس از ابلاغ دستور فیلترینگ تلگرام)، ثابتی در مصاحبه‌ای با وب‌سایت “RFE” گفت:

یکی از دلایل ما برای انجام این کار این بود که نشان دهیم این ایده که می‌تواند تلگرام را به نحوی مسدود کرد که کسی نتواند به آن دسترسی داشته باشد، خیلی غلط است.

تلگرام دی‌آر پس از انتشارش حدودا یک میلیون بار از گوگل پلی دریافت شد، اما پس از چندی تلگرام دی‌آر و تلگرام دی‌آر لایت در گوگل پلی حذف شدند. این موضوع در بررسی امنیت این اپلیکیشن موضوعی بسیار مهم است. به علاوه تلگرام دی آر تاکنون فقط برای سیستم عامل اندروید عرضه شده و این موضوع نقص بزرگی برای آن محسوب می‌شود.

پس از چندی مجددا این اپلیکیشن در گوگل‌پلی با نام TeleDR و نیز با تغییر نام سازنده به Filtershekanha در این صفحه وجود دارد. در بخش  توضیحات TeleDR آمده است:

تلگرام دفاع دیجیتالی، تلگرام دی آر یا TeleDR (که با نام Telegram DR نیز شروع به فعالیت کرد)، نسخه‌ای ویژه از اپلیکیشن تلگرام است که فیلترکردن آن برای دولت‌ها دشوارتر از حالت معمول بوده و اگر دولت و یا سازمانی بخواهد آن را فیلتر کند، نیاز به فیلترکردن ابزارهای مختلف دور زدن سانسور اینترنت از جمله سایفون را دارد که مسلما زمان و هزینه‌ زیادی برای آنها خواهد داشت. در تلگرام دی آر فیلترشکن سایفون به صورت پیش‌فرض استفاده شده است و به این صورت حتی با مسدود شدن کامل تلگرام، شما می‌توانید از تلگرام دی آر به راحتی استفاده کنید.

در مجموع با نگاهی به حذف تلگرام DR از گوگل پلی و وضعیت نامشخص توسعه‌دهندگان آن، تکراتو نه تنها نمی‌تواند استفاده از این اپلیکیشن را توصیه کند، بلکه گمان می‌کند اطلاعات کاربران با استفاده از تلگرام DR در خطر خواهد بود.

گفته می‌شود حدود نیمی از جمعیت ایران از تلگرام استفاده می‌کنند. آنها با استفاده از این پیام‌رسان امور مختلفی از جمله به اشتراک گذاری تصاویر، ویدیو و سایر فایل‌ها با دوستان و آشنایان خود، هدایت کسب و کار‌ها و نیز مشارکت در بحث‌های سیاسی را به انجام می‌رسانند که این مورد آخر عمدتا “خط قرمز‌ها” را پشت سر گذاشته است.

مطابق اعلام قوه قضاییه فیلترینگ تلگرام ناشی از شکایت‌های مختلف و هزاران پرونده باز مرتبط با استفاده از تلگرام بوده است. به علاوه مطابق اعلام دادگستری، فعالیت‌های غیرقانونی این پیام‌رسان منجر به درخواست نهاد‌های امنیتی برای مسدودسازی این سرویس ارتباطی شده است. آنطور که در خبرگزاری میزان آمده بود، فیلترینگ تلگرام باید به نحوی صورت گیرد که استفاده از آن با استفاده از وی‌پی‌ان‌ها و سایر نرم‌افزار‌ها نیز غیرممکن باشد.

بیشتر بخوانید : افزایش مشکلات استفاده از فیلترشکن ها بعد از فیلترینگ تلگرام

پس از این دستور قضایی، طی بخشنامه‌ای از سوی اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور، کلیه نهاد‌های دولتی موظف شدند تا به طور کامل به فعالیت خود در تلگرام پایان دهند. کانال آقای جهانگیری در تلگرام نیز پیش از این بخشنامه، به کار خود خاتمه داده بود.

امین ثابتی ۳۲ ساله و نریمان قریب ۲۹ ساله دو مهاجر ایرانی ساکن انگلستان و نیز فعال در دو شبکه ماهواره‌ای فارسی زبان بی‌بی‌سی فارسی و منوتو تی‌وی هستند. آنها  پس از فیلترینگ تلگرام در ایران اپلیکیشن تلگرام دی آر را که به پروکسی درونی مجهز است، منتشر کردند.

آیا تلگرام دی آر به جنبش مقاومت دیجیتالی تلگرام ارتباطی دارد؟

در نگاه اول پاسخ مثبت است. در ابتدا به گفته توسعه‌ دهندگان تلگرام مقاومت دیجیتالی در همکاری با شخص پاول دروف تهیه شده است. اما ادعای اپن‌سورس بودن آنها،‌ با توجه به اینکه ریپوزیتوری گیت‌هاب آنها فاقد کد بود، بی اعتبار است. اما آیا ارتباطی میان تلگرام دی‌آر و جنبش مقاومت دیجیتالی وجود دارد؟

جنبش مقاومت دیجیتالی (Digital Resistance movement) حرکتی است که از سوی پاول دروف، موسس و مدیر عامل تلگرام آغاز شده است. کمتر از یک ماه پیش  و پس از مسدود شدن تلگرام در کشور روسیه در پی حکم قضایی دادگاهی در مسکو، تلگرام با آغاز کردن جنبشی به نام “مقاومت دیجیتالی” در راستای حمایت از آزادی اینترنت و حریم خصوصی به این فیلترینگ پاسخ داد.

بیشتر بخوانید : جنبش مقاومت دیجیتالی تلگرام ؛ پرواز موشک‌های کاغذی روسیه در روز زمین [تماشا کنید]

مسدود شدن تلگرام در روسیه پس از آن رخ داد که به گفته دروف، تلگرام از ارائه داده‌های رمزنگاری شده کاربران تلگرام به سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی روسیه سر باز زد. مسکو نه تنها سعی داشت دسترسی مردم به تلگرام را قطع کند، بلکه در یک سانسورینگ تاریخی، بیش از 18 میلیون آی‌پی مرتبط با تلگرام از جمله IPهای مرتبط با سرویس‌های ابری گوگل و آمازون نیز مسدود شدند.

دروف در پی این اقدام از مردم درخواست کرد تا روز‌های یکشنبه با ساخت و به پرواز درآوردن موشک‌های سفید کاغذی، جنبش مقاومت دیجیتالی، آزادی اینترنت و حریم خصوصی کاربران دفاع کنند. این درخواست او با واکنش بسیاری از طرفداران همراه بود. آنها سعی دارند تا این کار را به یک سنت همیشگی تبدیل کنند.

اما برگردیم سراغ تلگرام دی آر، برخلاف ادعاهای امین ثابتی و نریمان قریب، توسعه دهندگان این اپلیکیشن دروف، تیم تلگرام و جنبش مقاومت دیجیتالی هرگز از تلگرام دی‌آر حمایت نکردند. البته ناگفته نماند دروف در طول یک ساله گذشته کمک‌های قابل توجه‌ای به صورت بیت کوین به افراد و شرکت‌هایی کرده است که در زمینه تولید و انتشار پروکسی ساکس 5 و وی‌پی‌ان فعالیت می‌کنند. با این حال تاکنون خبری از حمایت‌ آنها از تلگرام DR نبوده است.

این موضوع را در کنار فقدان نسخه‌ IOS و حذف شدن هردو نسخه تلگرام دی‌آر و تلگرام دی‌آر لایت از گوگل پلی بگذارید. به نظر نمی‌رسد با اپلیکیشنی امن به مانند تلگرام رو به رو باشیم. هرچند تلگرام دی آر مجددا با نامی دیگر و گویا با پیگیری‌های توسعه‌دهندگان آن به گوگل پلی بازگشت.

اما اگر به خود اپلیکیشن تلگرام دی آر هم نگاهی بیاندازیم، چیز جدیدی نمی‌بینم. تنها در صفحه نخست اطلاعاتی از پروکسی داخلی برنامه می‌دهد. رابط کاربری دقیقا همان تلگرام اصلی است. البته به این دلیل که مشکل مسدودسازی تلگرام را ندارد، امکان برقراری تماس صوتی که حتی پیش از فیلترینگ 10 اردیبهشت تلگرام نیز مسدود شده بود، در تلگرام DR وجود دارد.

بیشتر بخوانید : چگونه می‌توان فیلترشکن ها را مسدود کرد ؛ روش فیلترینگ وی‌پی‌ان (VPN) به زبانی ساده

به طور کلی نمی‌توان سندی دال بر ارتباط میان تلگرام دی آر و جنبش مقاومت دیجیتالی رو کرد. اما از تلگرام DR که بگذریم، تیم تلگرام واکنش‌های قابل قبولی نسبت به مسدود شدن سرویس خود نشان داده است. ارائه نسخه منعطف و کاربرپسند تلگرام ایکس و همچنین نسخه جدید تلگرام آلفا برای دسکتاپ با قابلیت‌هایی برای دورزدن فیلترینگ همراه بوده است.

هم در تلگرام ایکس و هم در نسخه جدید تلگرام آلفا، شاهد افزوده شدن بخش Proxy بوده‌ایم. این قابلیتی است که تا پبش از این در اپلیکیشن توئیتر نیز شاهد آن بوده‌ایم. کاربران می‌توانند با تهیه یک پروکسی/ وی‌پی‌ان و وارد کردن اطلاعات آن در این دو برنامه، از سد فیلترینگ عبور کنند.

نظر مردم در مورد تلگرام DR

نکته حائز اهمیت این است که بخش عمده‌ای از ارتباطات کاربران ایرانی به پیام‌رسان تلگرام گره خورده است. کم پیش می‌آید که در یک زبان، واژه‌ای بیگانه آنقدر محبوب شود که مردم از آن به عنوان فعل استفاده کنند؛ بسیار شنیده‌ایم که یکی از آشنایان یا دوستان بگوید فلان تصویر، ویدیو یا فایل را برای من “تلگرام کن”. مقصود چیست؟ تلگرام را نمی‌توان به این سادگی‌ها از ارتباطات روزمره ایرانی‌ها جدا کرد.

البته مسدود شدن این سرویس محبوب، مطابق گزارش‌ها، بر تعداد کاربران سایر پیام‌رسان‌ها تاثیرگذار بوده است. به علاوه پس از فیلترینگ تلگرام بسیاری به نسخه‌های غیررسمی تلگرام نظیر تلگرام طلایی و هاتگرام روی آورده‌اند. این دو نسخه به طور عجیبی شامل فیلترینگ تلگرام در ایران نشده‌اند!

بیشتر بخوانید: مقایسه تلگرام طلایی و هاتگرام ؛ چرا این دو نسخه غیررسمی تلگرام فیلتر نیستند؟

در ادامه نگاهی خواهیم کرد به نظر کاربران ایرانی در مورد اپلیکیشن تلگرام دی آر تا بدین طریق ببینیم این برنامه چقدر در برقراری ارتباط با مخاطبین خود موثر بوده و نیز آیا پتانسیل برآوردن نیازهای کاربران ایرانی را دارد یا خیر. برنامه‌ای که در چند وقت اخیر به شدت در شبکه ماهواره‌ای منو‌تو تی‌وی تبلیغ می‌شود.

روز سه‌شنبه هفته گذشته (25 اردیبهشت‌ماه) محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در مصاحبه‌ای که روزنامه شرق آن را بازتاب داده است، از باج‌افزار‌هایی گفت که در ردای فیلترشکن، کارهای ضدامنیتی انجام می‌دهند. به نظر می‌رسد این گفته اپلیکیشن تلگرام دی‌آر را نیز شامل شود. جهرمی به ایرنا گفت:

آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات: فراگیر شدن فیلترشکن‌ها تبعات زیادی دارد و به همین دلیل کار بستن آن‌ها را شروع کرده‌ایم. بسیاری از فیلترشکن‌ها کاربرد ضدامنیتی دارند و نوعی باج‌افزار به شمار می‌روند

نریمان قریب (نریمانNariman)، یکی از توسعه‌دهندگان این اپلیکیشن درخصوص نسخه‌های IOS، مک و ویندوز اینگونه گفت:

در مورد #تلگرام بدون #فیلتر یا همون دی آر (TeleDR) سوال پرسیده بودین، وضعیت به این‌گونه است: – نسخه آیفون هنوز در وضعیت بررسی برای تایید شدن از سمت اپل است. -نسخه مک این هفته آماده نهایی میشه احتمالا. -نسخه ویندوز هم اول هفته دیگه (دوشنبه‌ای که میاد) #مقاومت_دیجیتال”

توسعه‌دهندگان تلگرام دی آر دلیل حذف اپلیکیشن خود از گوگل پلی را شباهت اسمی عنوان کرده بودند. کاربری به نام donum niazi‏ این پرسش را مطرح کرد که اپ‌های زیادی با نام مشترک وجود دارند، چرا این مشکل تنها برای TeleDR پیش آمده است. او در توئیت خود نوش :

چون اپلیکیشن تلگرام دی آر را بدلیل تشابه اسمی از گوگل پلی به حالت تعلیق درآوردند با اینکه هزاران اپ با بدترین شکل و تشابه اسمی کامل و حتی با کپی لوگوی تلگرام در این فروشگاه اپلیکیشن وجود دارند، اما گوگل ما را هدف قرار داد. دلیل آن چیست؟!

کاربری به نام Umut Araz در گوگل‌پلی از قطعی برنامه گله کرده است:

امروز 26 اردیبهشت 97 بعد یک روز نصب دوباره از کار افتاد؟ این چه وضعش تبلیغ میکنین بدون فیلتر بعد یک روز همیشه از کار میفته!!؟یا هر روز آپدیت کنین بی زحمت یا تبلیغ آنچنانی نکین که این است و آن است،با این که وضعیت خوب میدونین،هر روز آپدیت کنین تا پوزشون به خاک بمالین من یکی مننظر تلگرام بلک چینم که ببینم واقعا اون چیکار میکنه،15 روز بیشتر نمونده.”

Mary J نیز همین نظر را دارد. او در صفحه TeleDR در گوگل‌پلی نوشت:

این برنامه که فقط یکی دو روز کار میده و باز از کار میافته و باید همش آپدیت بشه. آخه مگه ما چقدر پول داریم که بابت شارژ نت بدیم واسه برنامه ای که هفته ای چند بار آپدیت میخواد و فقط نت می‌خوره.

کاربری به نام hamid jj به نحوه فعال‌سازی این اپلیکیشن اشاره کرده است:

برای فعال سازی ابتدا باید فیلتر شکن غیر فعال باشد سپس برنامه نصب و اجرا و شماره تلفن وارد و تایید گردد سپس فیلتر شکن فعال و از داخل تلگرام معمولی کد فعال سازی دریافت شده را کپی یا در حافظه نگه می دارید سپس فیلتر شکن غیر فعال و کد یاد شده را در تلگرام دی آر وارد و از تلگرام بدون فیلتر استفاده ببرید.

M.Hussain Razaghi در گوگل پلی به این موضوع اشاره کرده است که نسخه تلگرام این اپلیکیشن بروز نیست، به طوری که امکان فعال بودن همزمان چند اکانت وجود ندارد. او در کامنت خود نوشت :

برنامه ی خوبیه. سرعت وصل شدنش هم خوبه فقط نسخه‌ی تلگرامش به روز نیست. حداقل به اون نسخه ای که میشه چنتا اکانت همزمان داشت آپدیتش کنید در ضمن برنامتون تو نسخه ی جدید x86 هستش.لطفا arm64-v8a هم بزارید مثل نسخه‌ی اصلی. یه مشکل دیگه اینه که لینک های تلگرام رو باز نمیکنه.لطفا درستش کنید. ممنون از برنامه‌ی خوبتون

آنطور که به نظر می‌آید تلگرام دی آر بر روی اپراتور ایرانسل کار نمی‌کند. این موضوعی است که pirlo gh در گوگل پلی به آن اشاره کرده است:

با سلام شما گفتید دولت ها نمی تونن جلوی اینو بگیرن پس الان چطوریه که اپراتور ایرانسل فقط کانکتینگ می ده و اصلا وصل نشه که بخوای از این نرم افزار استفاده کنی اصلا باواینترنت ایرانسل نمیرشه از این برنامه استفاده کرد و کلا اونا به غیر از اجازه اتصال نمی ده. برای دور زدن این حرکت مفتضحانه ایرانسل یه کاری بکنید لطفا.