محیط زیست ایران وضعیت مساعدی ندارد. عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ایران از اوضاع نابسامان آب، خاک، هوا، پوشش گیاهی و منابع ژنتیکی میگوید.
کلانتری، رئیس سازمان محیط زیست در حاشیه هشتمین اجلاس عمومی شورای عالی استان‌ها بیان داشت که امروز هوا، خاک، آب، پوشش گیاهی و منابع ژنتیکی ما دچار مشکلات جدی شده‌اند. او محیط زیست را امانت نسل‌های بعدی معرفی کرد و گفت: “ما بدترین امانتدار بوده‌ایم و چیزی از این امانت را باقی نگذاشته‌ایم.”
وضعیت تاسف بار محیط زیست ایران
رئیس سازمان محیط زیست در خصوص بهره‌برداری بیش از حد از منابع محیط زیست ایران گفت:
در کشور از انرژی استفاده نابجا شده که این کار باعث تخریب محیط زیست شده است. سال‌ها استفاده از آب‌های زیرزمینی و بهره گیری از تکنولوژی‌های وارد شده باعث شده از آب‌های زیرزمینی بهره بیش از حد گرفته شود و در پی آن امروز شاهد خارج کردن درختان افتاده در جنگل‌های شمال کشور هستیم. در حقیقت بهره گیری بیش از حد از محیط زیست باعث تخریب آن شده است.
ایران، اولین کشور تخریب‌کننده خاک در جهان
کلانتری میگوید تکنولوژی را بدون فرهنگ استفاده از آن وارد می‌کنیم و سیاست‌های ناپایدار و محدودیت‌ها محیط زیست را قربانی کرده‌اند. وی افزود:
“قطعا بهره‌گیری از تکنولوژی بدون وجود فرهنگ استفاده از آن باعث خواهد شد به محیط زیست ضربات سنگینی وارد شود. سیاست‌های غیرپایدار در کشور ما موجب شده که در طول سالیان گذشته شاهد فرسایش آب و خاک باشیم. بی‌تردید در این روند مردم مقصر نیستند. سیاست‌های تحمیلی و سیاست‌های حاصل از محدودیت‌ها سبب شده که اولین قربانی در کشور، محیط زیست باشد.
هنگامی که در سال ۵۹ موضوع خودکفایی گندم مطرح شد حمله همه جانبه‌ای به مراتع و کشتزارها انجام شد تا کشور به استقلال دست پیدا کند، اما از سوی دیگر با تخریب خاک و مراتع مواجه شدیم به شکلی که این موضوع ما را تبدیل کرد به اولین کشور در جهان در حوزه تخریب خاک.”
وی از آمار وحشتناک فرسایش خاک 12 تن در هر هکتار خبر داد و سیاست‌ها غلظ و غیرکارشناسانه چهار دهه گذشته را عامل بروز مشکلات محیط زیستی کشور عنوان کرد. کلانتری افزود:
سیاست‌های غلط چهار دهه گذشته باعث بروز چنین روندی در کشور شده است بطوری‌که سالانه ۱۲ تن در هر هکتار فرسایش خاک داشته باشیم. متاسفانه بدون توجه به پیامدهای اعمالی که انجام می‌دهیم و بدون توجه به حرف کارشناسان موجب شدیم که محیط زیست ایران بیش از هر زمان دیگری با مشکلات جدی روبرو شود. سیاست‌های احساسی و ناپایدار و کوتاه مدت وضع محیط زیست ایران را به گونه‌ای درآورده که امروز خیلی شرایط بدتر از آن چیزی است که اعضای شورای عالی استان‌ها گمان می‌کنند.
همه کشور دچار کم‌آبی است ؛ به مردم اطلاعات غلط می‌دهیم!
کاهش آب‌های زیرزمینی در طول نیم‌قرن گذشته موضوعی است که کلانتری میگوید در خصوص آن اطلاع‌رسانی به مردم غلط و نادرست بوده است. او افزود:
“متاسفانه اطلاعات نادرست به مردم می‌دهیم. ۵۰ سال پیش میزان منابع آب‌های زیرزمینی حدود ۱۳۲ میلیارد مترمکعب بود. روند بهره گیری از منابع آغاز شد و به جایی رسیدیم که نهایتا در زمان وزارت آقای چیت‌چیان در وزارت نیرو این رقم به زیر ۹۰ میلیارد مترمکعب رسید.”
بیشتر بخوانید : بحران آب در خوزستان ؛ از نقش دولت تا ملت در بروز تنش آبی در ایران به روایت تکراتو
رئیس سازمان محیط زیست کتمان معضلات محیط زیستی ایران را عاملی در تشدید وضعیت نابسمان محیط زیست کشور در طول نیم‌قرن گذشته توصیف کرد و گفت:
“متاسفانه انتظار می‌رود هر کسی پشت فرمان خودرو می‌نشیند و وارد شهر می‌شود ،دولتی‌ها آلودگی‌های ناشی از خودروی او را کم کنند. کارخانه‌های دولتی هم آلودگی دارند. وقتی مردم بدانند که واقعا با معضل کمبود آب مواجه هستیم قطعا صرفه جویی خواهند کرد، اما متاسفانه ما این موضوعات را کتمان می‌کنیم و اگر این روند ادامه پیدا کند ۵۰ سال آینده شرایط بسیار بدتری در بخش آب خواهیم داشت.”
مطابق آمارهای اعلام شده هر شهروند ایرانی در تهران روزانه 300 لیتر آب مصرف می‌کند. این آمار بیش از دو برابر میزان جهانی است. کلانتری با اشاره به ضرورت اصلاح الگوی مصرف اذعان داشت:
فرهنگ مردم ما باید در مصرف اصلاح شود. بی تردید ما این توان را نداریم که هر سال ۹۰ میلیارد مترمکعب مصرف آب داشته باشیم و باید این روند به ۴۰ میلیارد مترمکعب کاهش یابد و برای تحقق این موضوع همه باید کمک کنند.
باید مصرف آب را ۴۰ تا ۵۰ میلیارد مترمکعب کاهش دهیم و اگر این اتفاق نیفتد با مشکل جدی روبرو خواهیم شد. ما باید واقعیات را به مردم بگوییم و همه معضلات را با آنان مطرح کنیم. تصور می‌کردیم چند شهر دچار کم آبی شده اما همه کشور دچار کم آبی است و به همین جهت باید اطلاعات درست در اختیار مردم قرار گیرد تا جذب کمک آنان را شاهد باشیم.
کلانتری برون‌رفت از بخران آب را در گرو اطلاع‌رسانی دقیق به مردم می‌داند. وی میگوید باید تمام اطلاعات را به مردم بدهیم تا اطلاعات شهروندان نسبت به محیط زیست ایران افزایش پیدا کند و در چنین شرایطی اقدامات آنها صد برابر دولت خواهد شد.
برای حفاظت از محیط زیست ایران باید کشاورزی و اقتصاد کشور را تعطیل کنیم!
رئیس سازمان محیط زیست میگوید آنچه تحت عنوان قانون در کشور وجود دارد، اگر قرار باشد عملی شود باید صنایع گاز و نفت کشور منحل شود. کلانتری افزود :
“اگر بخواهیم به دستورات مقام معظم رهبری درخصوص محیط زیست ایران عمل کنیم باید همین امروز برنامه ششم توسعه‌ای که توسط مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده است را پاره کنیم. بی تردید اگر بخواهیم به قانون عمل کنیم باید بیش از ۸۰ درصد از صنایع از جمله صنایع گاز و نفت تعطیل شوند. این در حالی است که قانونگذار تاکید کرده که صنایع آلاینده را یک درصد جریمه کنیم، اما آیا این جریمه می‌تواند راهکار و درمان مناسبی برای این موضوع باشد؟”
وی در ادامه میگوید مطابق قوانین محیط زیستی باید عسلویه و مطابق استانداردهای بین‌المللی می‌بایست صنعت خودروسازی تعطیل شوند. کلانتری با اشاره به سرمایه‌گذاری 120 میلیارد دلاری که بلای جان مردم عسلویه شده است، بیان داشت:
پیشتر به عسلویه سفر کردم. بدون اغراق نمی‌توان بیشتر از ۴۸ ساعت در عسلویه زندگی کرد. از نظر قوانین زیست محیطی هم اکنون باید عسلویه تعطیل شود و اگر طبق استانداردهای بین‌المللی بخواهیم عمل کنیم صنایع خودروسازی نیز تعطیل خواهند شد. در این راستا بسیاری از نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، تولیدکنندگان موادغذایی و دامداری‌ها نیز باید تعطیل شوند.
شاغلان در عسلویه در شرایطی در این وضعیت محیط زیستی زندگی می‌کنند که جایی برای فرار هم ندارند؛ چراکه ده‌ها کیلومتر توسط پالایشگاه در این منطقه احاطه شده و مناطق مسکونی در همین محدوده قرار گرفته‌اند و برای جابه جایی پالایشگاه‌ها نیز نیازمند هزینه هستیم.
این سرمایه گذاری در این منطقه انجام شد در حالی که برای جابه‌جایی پالایشگاه‌ها تنها یک میلیارد دلار هزینه لازم بود، اما با کوتاهی‌های صورت گرفته امروز مردم عسلویه یا باید در شرایط بد محیط زیستی بمیرند و یا جا به جا شوند. راه حل دیگر ترکیب صنعت گاز و پتروشیمی است.
وی ادامه می‌دهد که جریمه‌های پرداختی توسط صنایع گاز و پتروشیمی به عسلویه اختصاص داده نمی‌شود. بسیاری از مسائل موجود در بحران آب کشور در حوزه کشاورزی است. کلانتری از 90 درصد هدررفت آب در این حوزه خبر می‌دهد. رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست ادامه می‌دهد :
“سالانه ۴۵۰ میلیارد تومان جریمه توسط صنایع گاز و پتروشیمی به استانداری پرداخت می‌شود اما به جای اختصاص این رقم به عسلویه، این رقم به شهرهای اطراف مانند بوشهر و … پرداخت می‌شود. امروز برای حفاظت از محیط زیست ایران باید اقتصاد کشور را تعطیل کنیم. در همین مسیر باید کشاورزی تعطیل شود، اما از سوی دیگر با انجام این کار اقتصاد کشور فلج می‌شود. امروز می‌دانیم که مشکلات حوزه آب کشور به دلیل کشاورزی است.
۹۰ درصد آبی که در بخش کشاورزی از منابع آبی کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد به میزان زیادی هدر می‌رود و حتی برای رفع این مشکل از تکنولوژی‌های روز نیز بهره نگرفته‌ایم. امروز اگر بخواهیم براساس قانون عمل کنیم و پالایشگاه تهران تعطیل شود آیا می‌توان صف‌های چند کیلومتری پمپ بنزین‌ها را تحمل کرد؟ قطعا حرف زدن آسان است اما در اجرا با مشکلات عدیده‌ای مواجه هستیم چراکه مسائل زیست محیطی هیچگاه به صورت مدون مورد توجه قرار نگرفته است.”
به گفته کلانتری امروزه مردم اصفهان با مشکل آب آشامیدنی مواجه هستند. کلانتری در خصوص مشکل تالاب‌های کشور نیز اذعان داشت:
همه تالاب‌های ما در انتهای رودخانه‌ها قرار گرفتند . این در شرایطی است که رودخانه‌های ما خشک شده‌اند. وقتی سیاست‌های کوتاه مدت و احساسی به حفظ محیط زیست ایران و توسعه پایدار ترجیح داده می‌شود تولید کشاورزی و لعن و نفرین کشورهای دیگر استراتژی ما می‌شود. در حال حاضر وزارت نیرو علاوه بر سد درودزن دو سد دیگر برای تامین آب برنجکاری احداث کرده است که هر یک از این اقدامات جای بررسی‌های بسیاری دارد.
دشمن کشور اقدامات بدون کارشناسی است
کلانتری با اشاره به بی‌توجهی‌های موجود نسبت به مسائل محیط زیستی افزود:
دشمن کشور ما همین اقدامات بدون کارشناسی است. هنگامی که همه چیز را با پول و اقتصاد تعریف می‌کنیم خودمان به کشورمان آسیب‌های جبران ناپذیری وارد می‌کنیم و هیچ چیز برای نسل‌های آینده باقی نمی‌گذاریم.
مردم سم خالص استشمام می‌کنند
وی در ادامه با ذکر جزئیات و آماری از بحران آب، آلودگی شهرها و آلاینده‌ها، میگوید:
“آلایندگی برای شوراها و شهرداری‌ها متاسفانه تبدیل به افتخار شده است. مدیرعامل صنعتی را به دلیل آنکه آلاینده نیست اخراج می‌کنند؛ چراکه منبع درآمدشان قطع شده است و درحقیقت منافع خود را در آلایندگی جستجو می‌کنند. امروز محیط زیست ایران به شدت در معرض تهدید است و نخستین تاثیر محیط زیستی نیز بحران آب است. سرانه آب در حال حاضر به کمتر از ۱۰۰۰ مترمکعب در سال رسیده است و از سوی دیگر ما به تولیدات کشاورزی افتخار می‌کنیم که کمبود سرانه آب و افزایش تولیدات کشاورزی و اقتصاد ما با یکدیگر سازگاری ندارند.
ایران تنها کشوری در دنیاست که صددرصد آب‌های تجدیدپذیر را مصرف می‌کند این در حالیست که متوسط مصرف آب‌های تجدیدپذیر نباید بیشتر از ۴۰ درصد باشد. امروز بسیاری از حیوانات به علت کم‌آبی به روستاها پناه برده‌اند. در چنین شرایطی و با چنین شیوه‌ای چگونه می‌خواهید محیط زیستی باقی بماند قطعا در چنین شرایطی جنگل‌ها را نمی‌توان حفظ کرد.”
بیشتر بخوانید : جنگل زدایی چیست ؛ حقایق، علل و اثرات جنگل زدایی
کلانتری ادامه می‌دهد:
در چهار روز تیرماه سال جاری ازن موجود در هوا بیش از ۱۵۰ پی پی ام بود. این یعنی مردم سم خالص استشمام می‌کردند اما به دلیل آنکه هیچکس این موضوع را نمی‌بیند شهر تعطیل نشد. در حالی که این موضوع در فصل زمستان به دلیل وجود ذرات معلق کمتر از دو و نیم میکرون قابل مشاهده است و به آن توجه بیشتری می‌شود. اگر سوخت مصرفی گران نشود بی تردید وزارت نفت نمی‌تواند سوخت موجود را بهبود بخشد.
شمال کشور قربانی پسماند شده است
کلانتری دغدغه مردم در شمال ایران را پس‌ماندها می‌داند. او میگوید:
امروز دغدغه شهروندان شمال کشور خود پسماند است که جایی برای دفع آن نیست و مشکل اصلی دفع پسماند است نه تولید انرژی از آن. به دلیل بروز همین مشکل در حال حاضر رودخانه‌های شمال کشور خالی از آبزیان شده است. در چنین شرایطی نماینده مجلس در شمال کشور حرفی را مطرح می‌کند و در تهران حرف دیگری را و نهایتا نیز چیز دیگری در مجلس به تصویب می‌رسد.
طبق بررسی‌های انجام شده ۱۸ درصد دریاچه ارومیه به دلیل شرایط اقلیمی و ۸۲ درصد آن به دلیل مدیریت غلط انسانی خشک شده است. متاسفانه آب موجود در تالاب‌ها را به مکان دیگری انتقال داده‌ایم و همه رودخانه‌ها را بسته‌ایم. لذا برای احیای تالاب‌ها افرادی که مصرف کننده آب بودند باید آب را به مسیر رودخانه‌ها بازگردانند.
ل‌های شمال دفن می‌شود. (اعتبار : ایرنا)
رئیس سازمان محیط زیست انتقال آب به استان‌ها شمالی برای کشاورزی و آب مصرفی برای توسعه سبزینگی شهرها را از جمله دلایل دیگر برای بحران آب می‌داند. کلانتری در این خصوص میگوید:
“استان گیلان ۹۰۰ میلی متر بارش سالیانه دارد این در حالیست که برای آبیاری شالیزارهای شمال از استان‌های کردستان، قزوین، آذربایجان و زنجان آب به شمال کشور منتقل می‌شود؛ استان‌هایی که تنها ۲۳۰ میلی متر بارش در آنها وجود دارد. سیاست‌های غلط همچون افزایش سبزینگی شهرها موجب ایجاد بحران شد با آب دریاچه ارومیه قلعه‌های تبریز را آبیاری کردیم.
با آب شهریار کرج فضای سبز تهران را توسعه دادیم. همه این اقدامات باعث ایجاد معضلات محیط زیستی در کشور شد. در ظاهر فضای سبز تهران خوب است و به آن افتخار می‌کنیم اما به چه بهایی؟ فضای سبز تهران به قیمت خشک شدن شهرهای اطراف تامین شده است.”
اگر قوانین محیط زیستی اجرا شود 80 درصد مدیران به زندان می‌روند
کلانتری اجرا نشدن قوانین محیط زیستی را از دیگر عوامل معضلات آن دانست. وی پیرامون بوی ناخوشایند رود کارون و ورودی اتوبان تهران قم بیان داشت:
“حق‌آبه زیست محیطی برای استان خوزستان تعریف نکردیم. حال اگر رودخانه کارون ۱۰۰ متر مکعب آب کمتری داشته باشد بوی تعفن در آن محل می‌پیچد چراکه ۲۰ متر مکعب فاضلاب وارد آن می‌شود. متاسفانه برنامه‌های اجرایی در کشور کوتاه مدت است و قربانی این موضوع محیط زیست. ۸۰ درصد مدیران موجود باید روانه زندان شوند اگر قوانین محیط زیستی اجرا شود.
اتوبان تهران قم ۲۵ سال پیش احداث شد. همواره ۳۰ کیلومتر ابتدایی این اتوبان دچار معضل بوی نامطبوع بود و به دستور مقام معظم رهبری حل این معضل در دستور کار قرار گرفت و امروز نیز بیش از ۶۹ منبع آلاینده در این محل شناسایی شده‌اند.
وجود دو کشتارگاه در کنار این اتوبان که در صورت تعطیلی مردم تهران گرسنه می‌مانند همچنین پنج منبع آلاینده لبنیاتی تهران، ۲۲ دامداری و هشت کارخانه آلاینده در این محل باید تعطیل شوند تا بتوان با این بوی نامطبوع مقابله کرد البته به آنها تا نوروز سال ۱۳۹۸ فرصت داده‌ایم. در صورت تعطیلی این صنایع ۶۰۰۰ پرسنل بیکار خواهند شد، اما این مساله در حیطه کاری من نیست و وظیفه من تنها مبارزه با آلایندگی‌ها است.”
کسی برای محیط زیست ایران هزینه نمی‌کند
کلانتری در خصوص برنامه‌ریزی‌های نادرست و عدم تخصیص بودجه برای مسائل محیط زیستی میگوید:
در حال حاضر با پیامدهای برنامه‌ریزی‌های اشتباه که بر مبنای برنامه ریزی پایدار نبوده مواجه هستیم. امروز مسائل زیست محیطی تنها در قالب حرف مطرح می‌شود. هنگامی که طرح توسعه کشور برمبنای استراتژی‌های زیست محیطی به مجلس ارائه کردیم تمام وزرا اعتراض کردند و حتی یک رای به این طرح داده نشد چراکه باید برای اجرای آن هزینه کنیم.
به ازای هر ۱۰۵ قوچ ماده یک قوچ نر کافی است. به همین دلیل در برخی از زیستگاه‌ها که توان تغذیه گله را ندارند مجوز شکار داده می‌شود، اما از آنجا که در کشور عده‌ای وجود دارند که ضد دولت عمل می‌کنند این موضوع را بزرگ می‌کنند و طوری جلوه می‌دهند که گویی همه مشکلات زیست محیطی کشور در ۱۰۵ قوچ خلاصه شده است.
آتش‌سوزی هورالعظیم صد درصد عمدی بوده است
رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست با اشاره به آتش‌سوزی تالاب هورالعظیم در اهوار اذعان کرد:
بی تردید صددرصد این آتش‌سوزی‌ها عمدی بوده است و مردم هویزه، سوسنگرد و اهواز باید امروز قربانی‌های آتش‌سوزی‌های عراق باشند. ۱۳ روز طول کشید تا دولت عراق اجازه ورود هواپیماهای ایران را برای مهار آتش را داد. این در شرایطی است که این منطقه به دلیل اینکه مین روبی نشده بود امکان بردن ماشین آلات به آنجا وجود نداشت.
او با اشاره به معاهده سال 1383 ادامه داد:
اگر بارش ۳۰ درصد کاهش یابد حق آبه کشاورزی، محیط زیست و شهری نیز باید ۳۰ درصد کاهش پیدا کنند این در حالیست که به علت سیاست‌های نادرست در زابل ۸۵۰ میلیون دلار برای انتقال آب سرمایه گذاری شد تا کشاورزی انجام شود به همین علت آب منطقه دیگر خشک شد.
اختصاصی تکراتو: هورالعظیم همچنان در آتش می‌سوزد ؛ تغییرات آب و هوایی مشهودتر از هر زمان!
خودکفایی بر محصولات کشاوری حجم آب زیادی را مصرف می‌کند و موضوعی است که در برنامه ششم توسعه مطرح شده و کاملا ضد محیط زیستی است. کلانتری در این خصوص میگوید:
“در این برنامه، خودکفایی ۹۵ درصدی بر محصولات کشاورزی مطرح شده است که این به آن معناست که ۳۶ میلیون مترمکعب آب اضافی مصرف خواهد شد، البته مصرف آبی که وجود ندارد. سازمان حفاظت محیط زیست قدرت اجرایی ندارد. علاوه بر این در تمام سازمان محیط زیست تنها ۶۰۰۰ پرسنل فعالیت دارند و با این میزان نمی‌توان کار نظارتی را به طور کامل انجام داد.
از شوراها درخواست می‌کنم برنامه‌ریزی‌های بلندمدت تری نسبت به دولت و حاکمیت انجام دهند. اگر مردم به فکر محیط زیست ایران نباشند دولت قطعا به تنهایی نمی‌تواند کاری از پیش ببرد.”
محیط زیست ایران وضعیت بسیار اسف باری دارد. نباید خود را گول بزنیم با این روند تا چند دهه آینده هیچ چیزی از محیط زیست این کشور باقی نخواهد ماند. تخریب محیط زیست یک معضل جهانی است، اما سرعت روند این تخریب در ایران بسیار بالاتر از آن چیزی است که تصور می‌کنیم.
برای نجات از این وضعیت باید فکری کرد. اگرچه انگشت اتهام بیشتر به سمت مسئولان کشور است، اما همه ما باید دست به دست هم دهیم تا اتفاق ناگواری برای این سرزمین نیافتد. به نظر می‌رسد که محیط زیست ایران تا نابودی کامل فاصله‌ای ندارد، باید کاری کرد!
بیشتر بخوانید :
- انسان ها بعد از مرگ هم به تخریب محیط زیست ادامه می دهند!
- بحران کم آبی بیداد می‌کند ؛ علم برای مقابله با بی آبی چه راهکاری دارد؟
منبع: isna
