زباله الکترونیکی شامل پسماندهای الکترونیکی انواع مختلف وسایل مانند موبایل، لپ‌تاپ و غیره می‌شود و هر ایرانی به طور میانگین سالی 8 کیلوگرم از آنها را تولید می‌کند. زباله الکترونیک اگر به طور اصولی بازیافت نشود، می‌تواند بسیار خطرساز باشد.
زباله الکترونیکی (E-Waste) به پسماندهای الکترونیک که شامل انواع مختلف لوازم الکترونیکی از کار افتاده یا قطعات درونی آنها می‌شود حدود 2 درصد از حجم پسماندهای کشور را به خود اختصاص داده است. هر شهروند ایرانی به طور میانگین سالانه 8 کیلوگرم پسماند الکترونیک شامل انواع موبایل، لپ تاب، تبلت، کامپیوتر رومیزی، یخچال، ماکروویو، تلویزیون، ماشین‌های لباسشویی، ظرفشویی و کولرگازی تولید می‌کند.
در صورتی که این زباله‌های الکترونیکی به طور اصولی بازیافت نشوند، می‌توانند بسیار خطرآفرین باشند؛ به این صورت که شیرابه آنها با نفوذ در زمین در آب نفوذ کرده و مواد سمی خطرناکی وارد سفره آب‌های زیر زمینی می‌شود. حامد مازندارانی‌زاده، مدیر یکی از شرکت‌های دانش بنیان که در این حوزه فعالیت می‌کند، می‌گوید :
حدود 15 سال بازیافت پسماند شهری را مورد مطالعه و پژوهش قرار دادم و از اغلب سایت‌های کشور مانند کهریزک تهران، محمدآباد قزوین، سراوان رشت، مشهد، کرمانشاه، زنجان، اصفهان، قم و همچنین سایت بازیافت کشورهای چین، ژاپن، بلژیک، آلمان از سیستم‌های امحا زباله بازدید کردم و با مشاهده اینکه ورود به شهرداری‌ها با سختی صورت می‌گیرد تصمیم گرفتم کار بازیافت را به‌صورت محدود و متمرکز بر زباله‌های الکترونیک ادامه دهم.
مازندارانی‌زاده می‌گوید که با کمک دانشجویان ایده خود را در تیرماه سال 1396 در مرکز رشد دانشگاه امام خمینی (ره) عملیاتی و هسته مرکزی شرکت خود را شکل داده است. وی در ادامه افزود :
در ادامه طی رویدادی دو هفته‌ای در هفته دوم مهر ماه 1396 ضمن آگاه‌سازی دانشجویان، کارمندان و اساتید دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) با خطرات بازیافت غیراصولی پسماندهای الکترونیک، نسبت به جمع‌آوری پسماندهای الکترونیک اقدام شد و در ادامه به پاس قدردانی از مشارکت‌کنندگان هدایایی نیز اهدا شد.
با توجه به اینکه اقتصاد ما دولتی بوده و حجم آن نیز بزرگ است عمده تولیدکننده زباله الکترونیک، دولت است و بر اساس قوانین اسقاط اموال دولتی، سازمان‌ها الزام دارند بعد از بین رفتن تجهیزات آنها را اسقاط کرده و برای مزایده آن اقدام کنند و برای آنها مهم نیست سرنوشت این تجهیزات چه خواهد بود.
مدیر این شرکت دانش‌بنیان می‌گوید که بامصوبه کارگروه پسماند استانداری، ادارات موظف هستند پسماند های الکترونیک خود را در اختیار این شرکت قرار دهد. سپس فرآیند بازیافت در مرکز رشد دانشگاه امام خمینی به انجام می‌رسد. نکته‌ای که شایان توجه است، شیوه بازیافت این شرکت دانش‌بنیان است که اطلاعات موجود در دستگاه‌های دولتی به طور کامل محافظت می‌شوند. به طوری که به گفته مازندارانی‌زاده با استفاده از این روش امحا، هیچگونه نشت اطلاعاتی رخ نخواهد داد.
بیشتر بخوانید : رها شدن روزانه ۳۰ تن زباله بیمارستانی به طور مخفیانه در تهران ؛ آلودگی میکروبی در کمین پایتخت!
مازندارانی‌زاده اذعان می‌کند که دوره‌گردها چون دانش تفکیک زباله‌های الکترونیک را ندارند، برد‌های الکترونیک را می‌سوزانند. در این بُردها بیشتر عناصر جدول مندلیف به کار رفته است که خاکستر آن آب، خاک و هوا را آلوده می‌کنند چرا که حاوی سرب، جیوه و فلزات سنگین عمده است.
زباله الکترونیک (E-waste) به دستگاه‌های الکترونیکی و قطعات مصرف شده آنها گفته می‌شود که عمدتا دارای فلزات خطرناکی مانند سرب (Pb)، کادمیوم (Cd) و جیوه (Hg) هستند. در صورتی که پس از پایان عمر مفید این دستگاه‌ها، بدون بازیافت به شیوه‌های اصولی در طبیعت رها شوند، آلایندگی زیادی برای محیط زیست به دنبال دارند. بر اساس برآوردها وسایل الکترونیکی به طور میانگین و با درنظر گرفتن سرعت پیشرفت تکنولوژی در جهان بین 2 تا 3 سال و در ایران حدود 5 سال است.
بخش عمده‌ای از تولیدات وسایل و قطعات الکترونیکی توسط غول‌های تکنولوژی آمریکا انجام می‌شود. بزرگترین بازارهای این شرکت‌های کشورهای جهان سوم به شمار می‌رود. به دلیل نامناسب و غیراصولی بودن فرآیند بازیافت در این کشورها، آلودگی‌های گسترده‌ای بوجود می‌آید. بر اساس معاهده سال 1989 سازمان ملل برای کنترل روند صادرات زباله‌های خطرناک از کشورهای توسعه یافته به کشورهای فقیر، “هر کشوری می‌تواند بطور یکجانبه واردات این کالاها را ممنوع کند و کشورهای صادر کننده باید موافقت مشور وارد کننده را جلب کنند.”
آمریکا و چین به عنوان دو تولیدکننده عمده این قبیل وسایل هیچ‌گاه زیر بار امضای این معاهده نرفتند. در حال حاضر 70 درصد از کامپیوترها و موبایل‌های جهان در چین ساخته می‌شود. طول عمر کوتاه تجهیزات الکترونیکی و تنوع‌طلبی مردم در استفاده از تکنولوژی روز موضوع زباله الکترونیکی را به یکی از مشکلات بزرگ دنیا تبدیل کرده است. به عنوان مثال برای ساخت یک مانیتور ساده فارغ از مواد اولیه مورد نیاز حدود ۲۴۰ کیلوگرم سوخت، ۲۲ کیلوگرم مواد شیمیایی، ۱۵۰۰ لیتر آب لازم است.
بیشتر بخوانید : پاکسازی اقیانوس ها از پلاستیک با یک کشتی؛ جمع آوری روزانه ۵ تن زباله
در نتیجه به نظر می‌رسد استفاده مجدد از تجهیزات الکترونیکی راه حل مناسبی برای جلوگیری از تولید زباله الکترونیکی به شمار می‌آید. کارشناسان معتقدند، بهترین شیوه برای مقابله با زباله الکترونیکی بحث بازیافت آنهاست. موضوعی که در ایران هیچ نهاد یا سازمانی مسئول زسیدگی به آن نیست. به علاوه باید اشاره کرد که در حال حاضر هیچ آماری از وضعیت زباله الکترونیکی در ایران در دسترس نیست.
شرکت‌های دانش‌بنیانی نظیر “مهر پردازان محیط زیست ثمین” که مجری طرح جامع مدیریت و بازیافت زباله‌های الکترونیکی اصفهان است، در زمینه مدیریت و بازیافت این دست زباله‌ها اقدامی موثری انجام داده‌اند. لازم به ذکر است شرکت دانش‌بنیان “تلاش و توسعه” در دانشگاه فردوسی مشهد اولین کارخانه بازیافت زباله الکترونیک را راه‌اندازی کرده است که در آن فلزات طلا، نقره و مس بازیافت و همچنین آلیاژ لحیم استخراج می‌شود.
در حال حاضر بیش از 4 میلیون کامپیوتر در ایران از رده خارج شده‌اند. در نظر داشته باشید که هر رایانه رومیزی از 32 درصد پلاستیک، 7 درصد سرب، 41 درصد آلومینیوم، 0.61 درصد طلا، 0.2 درصد آهن و 0.981 نقره و مقادیری فلزات سنگین و خطرناک مانند کادمیوم، جیوه و آرسنیک تشکیل شده است. از اینجا می‌توان نتیجه گرفت که بازیافت این 4 میلیون رایانه می‌تواند چه مقدار زیادی عناصر “ارزشمند” و “خطرناک” را جداسازی کند که هم صرفه اقتصادی دارد و هم از آسیب به محیط زیست جلوگیری می‌کند. موضوعی که با دفن یا سوزاندن نه تنها حل نمی‌شود که صدمات جبران ناپذیری نیز به دنبال دارد.
بیشتر بخوانید :
- جلوگیری از برخورد زباله های فضایی و ماهواره ها با یک ایده استارتاپی
- مقامات پارکی در فرانسه، کلاغ ها را برای جمع‌آوری زباله آموزش داده‌اند
- راهکار محققان چینی برای نابودی زباله‌های فضایی با استفاده از لیزر
منبع : isna
