شبکه علمی کشور آغاز به کار کرد

وی با اشاره به ضرورت اتصال شبکه علمی در سراسر کشور، تاکید داشت :

دانشگاه‌های ایران دارای مشکلات بسیار زیادی در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات هستند که یکی از مهمترین آن‌ها استفاده از شبکه قدیمی رادیویی است که باعث شده تا سرعت اتصال محدود باشد و تنها راه حل آن استفاده از شبکه نسل جدید، شبکه فیبرنوری است که هزینه بالا و انحصار شرکت مخابرات ایران را به دنبال دارد و همین مسئله باعث شده تا دانشگاه‌های سراسر کشور نسبت به سایر نقاط پیشرفته دنیا عقب ماندگی خاصی داشته باشند.

از آن زمان 6 ماه گذشت و ایده شبکه علمی ایران، مانند سال‌های پیش به مرحله اجرا وارد نشد. جهرمی بهمن‌ماه آن سال در دانشگاه شهید بهشتی، در پاسخ به این سوال که چرا اتصال شبکه علمی به شبکه بین المللی مسکوت مانده است، گفت :

از سازمان تنظیم مقررات ارتباطات خواسته‌ام تا به اپراتور شبکه علمی اخطار جدی دهد تا اگر نمی‌توانند کار را پیش ببرند ما شاید لازم باشد که تصمیمات جدی برای تغییر اپراتور بگیریم. توافق صورت گرفته در این رابطه براین مبنا بوده که شبکه جدید با مدل جدید اجرا شود و البته اقدامات خوبی هم از لحاظ ایجاد زیرساخت‌های لازم برای توسعه این شبکه علمی انجام شده، اما در اتصال دانشگاه‌ها به این شبکه هنوز با تاخیر مواجه هستیم.

جهرمی با اشاره به مشکلات فراوانی دانشگاه‌های ایران در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، ادامه داد :

پاسخی که اپراتور داده این بوده که کارهای زیرساختی انجام و تجهیزات لازم در مراکز مختلف نصب شده و ۱۵ یا ۱۶ دانشگاه هم به این شبکه متصل شده اند، اما این آمار ناچیز است. ما تکلیف کرده ایم که به کارها سرعت ببخشند و قبل از اتمام نیمه اول سال ۹۷ ، حجم قابل قبولی از دانشگاه‌ها به این شبکه متصل شوند.

با این حال از آن زمان تا اردیبهشت‌ماه سال 97 که سرائیان، معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعان از اتصال 30 دانشگاه کشور به شبکه علمی، آغاز فاز عملیاتی پروژه و نیز فراهم آمدن امکان به اشتراک‌گذارس منابع علمی، خبر داد، به مدت حدود یک‌سال ایده شبکه علمی رنگ اجرا را به خود ندید. معاون وزیر ICT ادامه داد :

مطابق با این برنامه ریزی ۵۰ درصد هزینه پهنای باند از سوی شرکت ارتباطات زیرساخت به دانشگاهها تخفیف داده می شود و پس از این فاز، به سرعت فازهای بعدی پروژه نیز در جریان قرار می گیرند و امیدواریم این شبکه به زودی سرویس دهی خود را آغاز کند.

مرداد 97 بود که جهرمی از مرتفع شدن موانع توسعه شبکه علمی کشور خبر داد. وی با بیان اینکه روند توسعه این بستر بسیار کند بوده است، ادامه داد :

امیدواریم در هفته دولت (شهریورماه) یکی از دستاوردهایی که معرفی می کنیم شبکه علمی باشد. روند توسعه این شبکه با آنچه مورد نظر ما بوده تطابق ندارد، باید تاکنون بیش از ۲۰۰ دانشگاه به این شبکه علمی متصل می شد، ولی تاکنون فقط به ۴۰ دانشگاه رسیده است. تذکراتی داده ایم و البته موانعی هم وجود داشته است. موانع الزاما زیرساختی نبوده است، زیرا این شبکه یک اپراتور مجازی است و اپراتور واقعی نیست؛ در تعامل با سایر اپراتورها اختلاف ها و عدم همکاری هایی بوده است.

شبکه علمی دقیقا چیست؟

شبکه علمی در جهان در زمره Closed Network های خاص، حاوی مجموعه اطلاعاتی است که بخش آینده‌پژوه ـ آینده‌ساز کشور ، برنامه‌های تحقیقاتی ، خدمات و اطلاعاتی غیرقابل دسترس برای عموم را برای دیگر همکاران مجاز شده خود به اشتراک می‌گذارد. از اینرو و براساس این هدف مشخص است که در تمامی جهان ، دسترسی به شبکه‌های علمی تابع قوانین سخت‌گیرانه‌تری ، نسبت به اتصال به اینترنت بوده و می‌باشد. خدمات را به دیگر مشترکین ارائه می‌نمایند.

شبکه‌‎های علمی ، دارای ارتباطات کنترل شده با دیگر شبکه‌های اطلاعاتی هستند و بدین‌ترتیب در زمره Open Interconnection Network قرار نمی‌گیرند. بدیهی است یک شبکه عام، هرچقدر با دیگر شبکه‌های موازی و مجاور ، در سطح ملی و بین‌المللی مرتبط باشد ، موفق‌تر خواهد بود. در حالی که شبکه‌های علمی به نحوی پیاده‌سازی می‌گردند که نخست ، دارای دروازه‌های ارتباطی Gateway های محدود و منحصر به فرد و خاصی با دیگر شبکه‌های علمی بوده و بخش اندکی از اطلاعات خود را به صورت عام برای عموم بینندگان شبکه جهانی اینترنت به نمایش بگذارند.

براین اساس ، شبکه‌های علمی ، شاهراه ارتباطی و انتقال‌دهنده دانش مابین مشترکین خاص خود است که از یک سوی نیازمند خدمات زیرساختی خاص (مانند سرویس‌های پرسرعت و بدون تاخیر و امکانات ابری پردازشی خاص منظوره) بوده و از سوی دیگر ، تولیدکننده ، توسعه‌‌دهنده و ارائه‌کننده خدمات و اطلاعاتی است که در بستر اینترنت، دستیابی به آنها ، یا ممکن نیست و یا هزینه بسیار بالائی دارد.

عدم توجه به این دیدگاه ، یکی از دو معضل اساسی کندی و عدم موفقیت و توسعه متقارن شبکه علمی در ایران گردیده است.. هماره ، تا قبل از نسل سوم شبکه علمی ، نگاه متقاضیان به شبکه علمی، حداکثر به عنوان اپراتوری جهت تامین‌ اینترنت دانشگاه‌ها، آن هم به صورت رایگان و یا حداقل ارزان‌تر از دیگر اپراتورها بوده است. چالشی که از بدو آغاز پیاده‌سازی نسل سوم تلاش بر رفع آن شده است.

براساس آمارهای حاصله از مراکز تحقیقاتی وب جهانی، تنها کمتر از پنج درصد از فضای وب، محتوائی است که در برخورد عامیانه با مفهوم اینترنت شناخته می‌شود. یکی از اساسی‌ترین منابع آنچه نزدیک به نود و پنج درصد باقیمانده اینترنت را تشکیل داده و به منزله‌ی Deep Web در کوه یخی فضای اطلاعاتی قرار می‌گیرد ، شبکه‌های علمی است که دسترسی به آن تابع شرایط مشخص بوده و در سطح کشوری و مجموعه‌های بین‌المللی و جغرافیائی طبیعی ، سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی همسو و هم هدف ، ایجاد ، توسعه و مورد بهره‌‌برداری قرار می‌گیرد.

بدین‌ترتیب نسل سوم شبکه علمی کشور ، نگاه خود را از جایگاه به شدت تقلیل‌یافته، صرفا یک Internet Service Provider ارزان قیمت بودن، خارج نموده و در تلاش است با نگاهی همگرایانه، دسترسی به بخشی از عمق کوه یخ اطلاعاتی جهانی را برای مشترکین خود پدید آورده و از آن مهم‌تر، بسترساز توسعه‌دهندگان این عمق دست‌نیافتنی و گران‌بها در سطح جهانی باشد. نگاهی که مبتنی بر سند بالادستی توسعه 1404 کشور و همچنین نقشه جامع علمی کشور تدوین گردیده است و بدیهی است که لزوم توجه به صحت و اجرای این موضوع از اهمیت بالائی برای توسعه علم در کشور ایفا می‌کند.

به عنوان تصویری مشخص از تفاوت این دو فضای اطلاعاتی ، بد نیست تا در چهارچوب سه نکته اساسی، تفاوت مابین این دو شبکه اطلاعاتی و توجه ویژه جهانی به شبکه علمی یادآوری گردد. این مدل از نگاه کلی دارای دو دسته خدمات کاملا مجزا می‌باشد :

•  کشورهای حوزه آمریکای شمالی و اروپا براساس یک روند تاریخی ، خود از مبدعان و توسعه‌دهندگان فعلی اینترنت محسوب گردیده و سال‌هاست دسترسی به فضای اینترنتی حاصل از اطلاعات هدف‌گذاری ایشان ، وظیفه اصلی شبکه علمی کشور قرار گرفته است.
• کشورهای حوزه آمریکای شمالی صاحب نزدیک به 42 شبکه علمی مجزا هستند که بخشی از آن را با دیگر شبکه‌های علمی تبادل نموده و بخش بسیار اندکی را نیز در فضای اینترنت به اشتراک جهانی می‌گذارند.
• کشورهای حوزه اروپا نزدیک به 25 شبکه علمی مجزا با همان شرایط ذکر شده سطور فوق در اختیار دارند.

اتصال 400 واحد دانشگاهی و مرکز علمی تا پایان سال

جهرمی وزیر ارتباطات در گفتگو با مهر به انتقادات وارد شده به عدم اجرای شبکه علمی کشور و آخرین وضعیت این پروژه اشاره کرد و بیان داشت که موانع توسعه این شبکه رفع  شده است و هم اکنون شاهد تسریع در روند اجرای این پروژه هستیم. وزیر ارتباطات و فناوری ارتباطات با بیان اینکه طی چند ماه اخیر، عملیات اتصال دانشگاه‌ها به شبکه علمی با سرعت زیادی در حال انجام است، افزود که تا پایان اردیبهشت ماه ۳۰ نقطه دانشگاهی به این شبکه متصل شده بود و هم اکنون بیش از ۵۱ دانشگاه، به شبکه علمی متصل شده است.

آذری جهرمی با بیان اینکه پروژه شبکه علمی با سرعت کندی نسبت به هدف‌گذاری‌های آن در حال پیشروی است، سرعت انجام این پروژه را در حال افزایش توصیف کرد :

اتصال ۵۱ دانشگاه نسبت به اهداف مدنظر، کم است اما به هر ترتیب اپراتور شبکه علمی نیز با مشکلات و موانعی مواجه بوده که هم اکنون برطرف شده است. هدف گذاری بعدی در این پروژه مربوط به پایان سال است و شاخص جدیدی که داریم اتصال ۴۰۰ واحد دانشگاهی به این شبکه است که امیدواریم به سرعت اجرایی شود.

هدفگذاری بعدی در این پروژه مربوط به پایان سال است و شاخص جدیدی که داریم اتصال ۴۰۰ واحد دانشگاهی به این شبکه است که امیدواریم به سرعت اجرایی شود. محدودیتی در این زمینه وجود ندارد و شرکت ارتباطات زیرساخت، ۵۰ درصد تخفیف برای دانشگاهها را روی پهنای باند اعمال می کند.

مدل کسب و کار شبکه علمی

یکی از انتقاداتی که از سوی کارشناسان به شبکه علمی وارد می‌شود این است که این شبکه ماهیت و محتوای مشخص و مدل کسب و کار ندارد و به همین دلیل وضعیت آن نامعلوم است. در ابتدا قرار بود شبکه علمی مستقل با استفاده از فیبر تاریک، مراکز دانشگاهی و علمی را به یکدیگر متصل کند اما در تعریف دوم قرار بر این شد که شبکه ای به صورت مجازی مبتنی بر شبکه زیرساخت ارتباطی کشور (شبکه ملی اطلاعات) توسعه پیدا کند و مستقل نباشد.

اما این تنها مشکل شبکه علمی کشور نیست، یکی دیگر از ابهامات مطرح شده این است که مدل کسب و کار مشخصی برای این شبکه تعریف نشده است. کارشناسان می‌گویند این شبکه دارای مدل درآمدی و محتوای مشخصی نیست. به این صورت که در توسعه محتوایی شبکه علمی، هیچ یک از پژوهشگاه‌ها و بخش‌های خصوصی حاضر به ورود نیستند.

بسیاری معتقدند که در کنار زیرساختهای فنی برای اتصال به شبکه، موضوع محتوا از جمله مشکلاتی است که باعث شده این طرح، در شکل عملیاتی به کندی پیش رود. شاید دلیل این باشد که ایده اولیه راه‌اندازی اینترنت در دنیا به اتصال شبکه‌های دانشگاهی به یکدیگر مربوط بوده و ما صرفا خواسته‌ایم آن را کپی‌برداری کنیم؛ با این توجیه که در کشورهای مختلف نیز شبکه‌های دانشگاهی وجود دارد.

بیشتر بخوانید :

• یک گونه کرم میکروسکوپی عازم ایستگاه فضایی بین‌المللی می‌شود
• اگر دوقلوهای همسان با هم ازدواج کنند، آیا فرزندانشان به لحاظ ژنتیکی مشابه خواهر و برادر خواهند بود؟
• بیماری اس‌ام‌ای (SMA) ؛‌ هر آنچه باید از آتروفی عضلانی نخاعی بدانیم!
• بررسی آزمایش کاوندیش ؛ مروری بر موفقیت‌ها و کشفیات هنری کاوندیش