آفلاتوکسین (Aflatoxin) یک سم قارچی است که گفته می‌شود شیر های پاستوریزه در ایران را مسموم کرده است. در ادامه با راستی‌آزمایی این ادعا همراه باشید.
عرضه شیرهای پاستوریزه مسموم به سم افلاتوکسین در ایران در یک برنامه تلویزیونی صبحگاهی توسط بهادر حاجی محمدی، بازرس انجمن بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران، مطرح شده است. وی مدعی شد شیرهای پاستوریزه موجود در سوپرمارکت‌ها تهیه مقدار زیادی آلودگی به سم افلاتوکسین دارند و منجر به بروز سرطان کبد می‌شوند.
این موضوع موجی از نگرانی را در میان مردم به راه انداخته است، همچنین منجر شده بسیاری از فعالان صنایع غذایی لبنی و مراجع بهداشتی نسبت به آن اعتراض کنند. شیر پاستوریزه آلوده که منجر به بیماری می‌شود ، نخستین ماده غذایی نیست که در صنعت غذایی ایران تولید می‌شود و نسبت به رعایت بهداشت و سالم بودن آن تردید بوجود می‌آید.
در خصوص لبنیات به دلیل حجم بالای مصرف مردمی و پتانسیل بالای فسادپذیری، حساسیت‌ها بسیار زیاد است. پیش از این نیز شائبه‌های وجود وایتکس و یا روغن پالم در شیر و سایر محصولات لبنی به چشم می‌خورد و در شبکه‌های اجتماعی سر و صدا کرده بود.
افلاتوکسین چیست ؛ شیر پاستوریزه ایرانی ناسالم است؟
آفلاتوکسین نوعی سم قارچی طبیعی (مایکوتوکسین) به شمار می‌آید که از گونه‌های قارچ آسپرژیلوس (Aspergillus) نشات می‌گیرد. آلودگی توسط این نوع قارچ در محصولاتی نظیر ذرت، یا بادام زمینی و پسته به راحتی صورت می‌گیرد، اما گندم و برنج بیشتر در برابر آن مقاومند. در انسان اما وجود این سم در شیر، تخم‌مرغ و محصولات لبنی حتی می‌تواند منجر به سرطان شود.
آسپرژیلوس فلاووس (Aspergill flavus)، اسپرژیلوس پارازیتیکوس (A.parasiicus) و آسپرژیلوس نومیوس (A. nomius) سه گونه قارچ هستند که بیشترین میزان آفلاتوکسین از آنها بوجود می‌آید. اگر این قارج‌ها بر روی مواد غذایی رشد و سم در آنها تولید کنند، در صورت مصرف توسط انسان یا دام بیماری‌زایی کشنده‌ای را منجر می‌شود. نکروز بافتی، سیروز و سرطان‌های کبد و معده از جمله خطرات سم آفلاتوکسین به شمار می‌رود.
بهترین اپلیکیشن های ورزشی ؛ اپ هایی برای سلامتی و تناسب اندام
این مایکوتوکسین به شدت به حرارت مقاوم است و برای نابود کردن آن به درجه حرارت ۲۳۷ تا ۳۰۶ درجه نیاز است. این موضوع بدان معناست که فرآیند پاستوریزاسیون نمی‌تواند علیه آفلاتوکسین موثر واقع شود. یک مطالعه در سال ۲۰۱۲ نشان می‌دهد علاوه بر پاستوریزاسیون، جوشاندن شیر نیز در از بین بردن سم آفلاتوکسین ناموفق است.
علائم بالینی مسمومیت با آفلاتوکسین
در صورت مسمومیت کبدی ناشی از آفلاتوکسین تب، درد عضلانی و بی‌اشتهایی و به دنبال آن درد شکم، استفراغ و هپاتیت در بیمار مشاهده می‌شود. غلظت ۱۰ میکروگرم در کیلوگرم از سم آفلاتوکسین برای ایجاد یک مسمومیت حاد کبدی کفایت می‌کند، البته نه این معنی که مصرف کمتر آن بی‌ضرر است.
بیش از ۲۰ نوع سم آفلاتوکسین وجود دارد که نوع B1 آن به دلیل تراتوژن و موتاژن بودن، توان سرطان‌زایی بالایی دارد. تغییرات چربی، ادم ریوی، لرزش عضلانی، کما، تشنج و مرگ همراه با ادم مغز و درگیری اندامهایی نظیر کبد، کلیه و قلب از جمله عوارض ناشی از مصرف آفلاتوکسین است.
چگونه از مسمومیت آفلاتوکسین پیشگیری کنیم؟
محققان باورد دارند خودداری از خوردن مواد غذایی مستعد به داشتن آفلاتوکسین، بهترین راه پیشگیری از ایجاد مسمومیت آن است. پسته به شدت مستعد آلودگی به این سم قارچی است. برای جلوگیری از ابتلا به مسمومیت آفلاتوکسین از خوردن پسته‌های تلخ یا به شدت مرطوب جلوگیری کنید.
تا پیش از اینکه خبر آلوده شدن شیرهای پاستوریزه در ایران به سم آفلاتوکسین منتشر شود، عمده باورها بر این بود که وجود این سم در شیر و محصولات لبنی صنعتی، به دلیل نظارت‌های وزارت بهداشت و چک کردن شیرهای ورودی به کارخانه‌های لبنی، غیرممکن است. موضوعی که اکنون زیر سوال رفته است.
آیا شیر های پاستوریزه ایرانی ناسالم و آلوده به آفلاتوکسین هستند؟
حاجی محمدی که در صدا و سیما تحت عنوان بازرس انجمن بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران معرفی شده است، آمار آلودگی شیر پاستوریزه به آفلاتوکسین در ایران را اعلام کرد. او این آمارها را «پژوهش‌های تعدادی از اساتید دانشگاه» برشمرد و اذعان کرد:«طبق آمارها ۳۳ درصد نمونه‌های شیر پاستوریزه آلوده به این سم بودند. شیرهای پاستوریزه آزمایش شده در تبریز ۶۲ درصد، ساری ۶۰، مشهد ۵ درصد، شیراز ۱۷ درصد و اردبیل ۳۳ درصد به سم آفلاتوکسین آلوده هستند.»
رژیم غذایی سالم شهروندان «۲۵ میلیارد دلار سود اقتصادی» برای ایران دارد
حاجی محمدی می‌گویند ایران در بین ۱۰ کشور منطقه خاورمیانه «رتبه آخر را از نظر وضعیت آلودگی سم سرطان‌زای آفلاتوکسین در شیر» دارد. او می‌گوید: « سم موجود در خوراک دام وارد شیر می‌شود و با توجه به این که این سم بر اثر حرارت جوشاندن از بین نمی‌رود، در شیر باقی می‌ماند.» این بازرس انجمن بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران با بیان اینکه «کوکان و خردسالان را به واسطه وزن پایینی که دارند نسبت به میزان سمی که از شیر دریافت می‌کنند» بیشتر در معرض خطر هستند، گفت:
متاسفانه یا خوشبختانه سرانه مصرف شیر در کشور ما پایین است و اگر در مصرف شیر مثل کشورهایی همچون انگلستان بودیم مشخص نبود که چه اتفاقی در حوزه سلامت رخ می‌داد. ضعف در مدیریت عامل بروز چنین روندی است که سال‌ها شاهد آن هستیم. متولی بهداشت شیر وزارت بهداشت است، اما آلودگی شیر در دامداری و به دلیل غذای آلوده دام رخ می‌دهد که متولی‌اش سازمان دامپزشکی به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های وزارت جهاد کشاورزی است.
واکنش وزارت بهداشت: آفلاتوکسین همیشه و همه جا در شیر موجود بوده و هست!
دکتر ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت، در واکنش به وجود سم آفلاتوکسین در شیر و محصولات لبنی می‌گوید وجود آفلاتوکسین در لبنیات «اجتناب ناپذیر است و همیشه و همه جا موجود بوده و هست». آقای حریرچی با بیان اینکه حتی در کشورهای اروپایی که سختگیرانه‌ترین کدکس‌ها را دارند هم آفلاتوکسین در لبنیات وجود دارد. باید توجه داشت میانگین این سم حدود ۵۰ تا ۶۰ نانوگرم در لیتر در تمام شیرهای کشور است، ادامه داد:
اگر مقیاس، کدکس اروپا باشد، خود عدد تقریبا بالاست چون عدد کدکس اروپا ۵۰ نانوگرم در لیتر است. اگر کدکس ایران باشد حدود ۱۰۰ است که قابل قبول و اگر کدکس آمریکا باشد که میزان آن ۵۰۰ نانوگرم است، با این معیار، تقریبا تمام نمونه‌ها قابل قبول هستند.
بررسی ۵۰ مطالعه در ایران در چند سال اخیر نشان می‌دهد در طی ۱۰ سال گذشته میزان این سم در شیر رو به کاهش است. اگرچه هنوز با میزانی که با محصولات کشورهای اروپایی است قابل مقایسه نیست و حداقل ۳۰ تا ۴۰ نانو گرم در لیتر بیشتر است.
آقای حریرچی می‌گوید مصرف شیر مردم ایران در مقایسه با کشورهای اروپایی «شاید» یک چهارم باشد. وی با توضیح اینکه سرانه مصرف شیر ایرانیان پایین است و نباید این محصولا را از سبد غذایی خود حذف کنند، گفت: «به مردم توصیه می‌کنیم که مصرف شیر را از سبد غذایی خود حذف نکنند و نکته دیگر این که خطر جدی این ماده با دوز ۳و نیم میلی‌گرم به ازای وزن مصرف کننده دیده شده که بسیار بعید است به این میزان از دوز در بدن فرد برسد.»
بیشتر بخوانید:
