آیین چهارشنبه سوری همه ساله در کشور و در شهرهای مختلف برگزار می شود. این روز با وجود اینکه هیجان انگیز است می تواند بسیار خطرناک نیز باشد.
جشن آتش در واقع پیش‌درآمد جشن نوروز است که نوید دهنده رسیدن بهار و تازه شدن طبیعت است. آیین چهارشنبه سوری همراه با مراسمات مختلف در کشور برگزار می شود و روزی زیبا برای تمام مردم است. شهرهای مختلف کشور آداب و رسوم متفاوتی در این روز دارند و هر کدام از آنها به اجرای مراسم خود می پردازند. البته این روز در کنار تمام زیبایی ها و شادی هایی که می تواند داشته باشد، خطرناک نیز است.
تاریخچه چهارشنبه سوری
یکی از سنت های باستانی ایرانیان آیین چهارشنبه سوری است که شب چهارشنبه آخر هرسال، ایرانیان در همه شهرها با برپایی آتش، آن را جشن می گیرند. چهارشنبه‌سوری از دو واژه چهارشنبه و سوری ساخته شده است. چهارشنبه نام یکی از روزهای هفته است و سوری یک واژه کُردی است که به معنی سرخ است. لازم به ذکر است که عده ای دیگر از افراد واژه سوری را به معنای جشن و شادی نیز می دانند.
دکتر کورش نیکنام موبد زرتشتی و پژوهشگر در آداب و سنن ایران باستان، عقیده دارد که چهارشنبه سوری هیچ ارتباطی با ایران باستان و زرتشتیان ندارد. به گفته وی این مراسم با ورود اعراب، به ایران وارد شد. دکتر نیکنام در این باره گفت که زرتشتیان در کوچه آتش روشن نمی کنند و حتی پریدن از روی آن را زشت می دانند.
با این وجود ایرانیان از دیرباز تاکنون، در روز چهارشنبه آخر سال، اقداماتی را انجام می دهند و جشن می گیرند، بدون اینکه چرایی اقدامات خود و برگزاری این مراسم را بدانند.
برگزاری آیین چهارشنبه سوری در ایران
آیین چهارشنبه سوری در ایران خاص و همراه با تشریفات گوناگون است. شهرهای مختلف ایران نیز مراسمات مخصوص به خود را دارند که در این شب آن را اجرا می کنند. براساس اطلاعات موجود آیین چهارشنبه سوری یا شب چهارشنبه آخر سال بر دو قسم است. یک قسمت آن عمومی است و ممکن است بین مردم در تمام ملل اجرا شود و بخشی از آن مختص به کشور ایران است. شب چهارشنبه آخر سال با شور و دلبستگی خاصی آشکار می شود و تمام مردم چه در شهر و چه در روستا در آن شرکت دارند.
آیین‌های مختلف چهارشنبه‌سوری در ایران
چهارشنبه سوری آیین های مختلفی دارد که در ادامه به بررسی تعدادی از این آیین ها خواهیم پرداخت.
- افروختن آتش
یکی از مهم ترین آیین های چهارشنبه سوری روشن کردن آتش است. یعنی در واقع عنصر بنیادین جشن چهارشنبه سوری، عنصر آتش است. در مناطق گوناگون ایران در شب چهارشنبه سوری گاه سه کپه آتش، به نشانه سه پند بزرگ ایرانیان باستان یعنی اندیشه نیک و کردار نیک و گفتار نیک و یا هفت کپه آتش، به نشانه هفت امشاسپندان روشن می کنند.
- قاشق‌زنی
در این رسم دختران و پسران جوان، چادری بر سر و روی خود می‌کشند تا شناخته نشوند و به در خانهٔ دوستان و همسایگان خود می‌روند. صاحبخانه از صدای قاشق‌هایی که به کاسه‌ها می‌خورد به در خانه آمده و به کاسه‌های آنان آجیل چهارشنبه‌سوری، شیرینی، شکلات، نقل و پول می‌ریزد.
- فال‌گوشی و گره‌گشایی
آیین بعدی در مراسم چهارشنبه سوری، این است که در آن دختران جوان نیت می‌کنند، پشت دیواری می‌ایستند و به سخن رهگذران گوش فرا می‌دهند و سپس با تفسیر این سخنان پاسخ نیت خود را می‌گیرند.
- آجیل مشکل‌گشا
در گذشته پس از پایان آتش‌افروزی، اهل خانه و خویشاوندان گرد هم می‌آمدند و آخرین دانه‌های نباتی مانند تخمه هندوانه، تخمه کدو، پسته، فندق، بادام، نخود، تخمه خربزه، گندم و شاهدانه را که از ذخیره زمستان باقی‌مانده بود، روی آتش مقدس بو داده و با نمک تبرک می‌کردند و می‌خوردند. آنان بر این باور بودند که هر کس از این معجون بخورد، نسبت به افراد دیگر مهربان‌تر می‌گردد و کینه و دشمنی از وی دور می‌گردد.
خطرات چهارشنبه سوری
بسیاری از این افراد در این روز دچار مصدومیت می شوند و ممکن است این مراسم زیبا برای آنها به یک مصیبت بزرگ تبدیل شود. همه‌ساله شهروندانی از ایران در اثر انفجارهای ناخوشایند مربوط به این جشن، کشته یا مصدوم می‌شوند. بسیاری از افراد دچار نقص عضو می شوند و گاها جراحات و زخم های عمیقی بر بدن افراد ایجاد می شود. بهتر است همه به این امر دقت داشته باشند که با استفاده از مواد محترقه این روز زیبا و جشن را برای خود به روز شومی تبدیل نکنند.
براساس اطلاعات موجود در این زمینه، سال گذشته در مراسم روز چهارشنبه سوری ۲ نفر جان خود را از دست دادند و ۲۱۱ نفر نیز مجروح شدند. همچنین چیزی حدود ۱۵ نفر نیز قطع عضو شدند. انفجار ناشی از این مواد محترقه مشکلات بزرگی را می تواند ایجاد کند. البته بسیاری از افراد نیز خود اقدام به ساخت این مواد محترقه می کنند که این نیز می تواند بیشتر از هر چیز دیگری خطر آفرین باشد. رعایت نکات زیر می تواند برای جلوگیری از مشکلات در چهارشنبه سوری مفید باشد:
- بهتر است والدین نسبت به مشکلات احتمالی با کودکان خود صحبت کنند و وسایل آتش بازی بی خطر را برای آنها فراهم کنند.
- از نگهداری مواد محترقه، تهیه و ساخت وسایل آتش بازی در منزل جداً خودداری شود.
- مواد محترقه و آتش زا، حتی به مقادیر بسیار کم نیز، نباید در جیب لباس و کیف نگه داری شود.
- مواد آتش بازی، حتما باید در جای خشک و خنک نگهداری شوند.
- مواد آتش بازی را نباید از دست فروش تهیه کرد و بهتر است از مکان های مطمئن خریداری شود.
- از پرت کردن مواد آتش بازی به طرف افراد دیگر خودداری شود.
- مواد آتش بازی هیچگاه نباید در ظروف شیشه ای یا فلزی قرار داده شوند. زیرا در صورت انفجار ذرات شیشه یا فلز، به اطراف پرتاپ خواهد شد و صدماتی ایجاد می کند.
- هیچگاه از الکل برای آتش زدن مواد استفاده نشود.
پس با رعایت نکات ایمنی در چهارشنبه سوری، بهتر است از این روز لذت ببریم و خاطره ای زیبا داشته باشیم تا اینکه مشکلات و خطراتی را برای خود و دیگران ایجاد کنیم!
.
