مومیایی چیست؟ با شنیدن واژه‌ی مومیایی ناخودآگاه مصر باستان را تصور می‌کنیم. مصریان باور داشتند که حفظ و نگهداری از جسم افراد باعث می‌شود که روح آنها بتواند در جهان دیگر زندگی کند. مومیایی ها یکی از جالب‌ترین اسناد باستانی هستند که هنوز هم اطلاعات شگفت‌انگیز تاریخی در اختیار ما قرار می‌دهند.
در ادامه، حقایق جالبی از روند مومیایی شدن را می‌خوانید و با عجیب‌ترین مومیایی‌های تاریخ آشنا می‌شوید؛ با تکراتو همراه شوید:
چه کسانی مومیایی می‌شدند؟
فرآیند مومیایی کردن درواقع تلفیقی از هنر و علم است که از تجزیه و پوسیدگی اجساد جلوگیری می‌کند. این فرآیند انواع مختلفی داشت و در سه مدل اولیه، استاندارد و لوکس ارائه می‌شد. با اینحال، تنها افراد ثروتمند بودند که توانایی پرداخت هزینه‌های مومیایی شدن و قرار گرفتن در آرامگاه‌های مجلل را داشتند. شهروندان عادی مصر باستان در گورهای گودالی دفن می‌شدند و برخی از آنها به‌صورت طبیعی، خشک می‌شدند.
مومیایی کردن فرآیندی طولانی و پیچیده است که 70 روز طول می‌کشد. تخطی و تجاوز به جسم، بسیار منفور و ناپسند بود؛ به همین دلیل، فردی که به خاطر گناهان دیگران، سرزنش و مقصر شناخته می‌شد، اولین برش یا شکاف را روی بدن ایجاد می‌کرد. سپس این فرد را طی مراسمی آیینی، سنگسار کرده و او را مجبور می‌کردند که از اتاق مخصوص مومیایی، فرار کند. پس از این مراسم، روده‌ها، شش‌ها، معده و کبد را از بدن خارج می‌کردند. این اجزاء نیز مومیایی می‌شدند و سپس درون محفظه‌های مخصوص قرار می‌گرفتند. مغز را با یک ابزار بلند و باریک، از راه بینی یا قسمت پشتی جمجمه، خارج می‌کردند.
اما قلب که در آن زمان به عنوان جایگاه یادگیری و آموزش شناخته می‌شد، درون بدن باقی می‌ماند. روحانیون نیز در طول این فرآیند، به عبادت مشغول می‌شدند، فضا را با عطرهای خوشبو معطر می‌کردند، دعا می‌خواندند و از خدایان مصر باستان می‌خواستند که فرد جانباخته را کمک و حفاظت کند. پس از مراسم پاکسازی، بدن برای مرحله‌ی خشک شدن آماده می‌شد.
مصریان باستان، بدن را در نمک ناترون (نوعی نمک معدنی که در بستر دریاچه‌های خشکیده وجود دارد) قرار می‌دادند تا تمامی مایعات بدن را جذب کند. این مرحله 40 روز طول می‌کشید و پس از آن با گیاهان، انواع روغن و ادویه‌ها پوشیده می‌شد. این کار برای پاکسازی و پر کردن حفره‌های بدن انجام می‌شد. در برخی موارد و در صورت لزوم، اندام‌های مصنوعی بدن را از چوب می‌ساختند یا اینکه با سنگ ابسیدین، چشمان مصنوعی درست می‌کردند و در بدن قرار می‌دادند. پس از اتمام این مرحله، نوبت به بستن باندها و پارچه‌ها می‌رسید.
هر کدام از اندام‌ها، با دقت باندپیچی می‌شدند. کلاهک‌های طلایی روی ناخن‌ها قرار می‌گرفت و به صورت مجزا، به هر‌کدام از انگشت‌ها رسیدگی می‌کردند. طلسم‌های مختلف نیز برای حفاظت بیشتر روی قسمت‌های ویژه‌ی بدن قرار می‌گرفت. اغلب حلقه‌هایی از برگ یا توت‌ها را به دور گردن می‌انداختند، زیرا باور داشتند که می‌تواند جوانی را بازگرداند.
موها را با روغن و جواهر تزئین می‌کردند. مصریان باستان برای جلوگیری از گرما و شپش، موهای سر را می‌تراشیدند؛ به همین دلیل کلاه‌گیس‌هایی از موی انسان تهیه می‌کردند و آنها را روی سر مردگان قرار می‌دادند. آرایش از دیگر مواردی بود که حتما انجام می‌شد. سپس بدن مومیایی شده را با لباس‌های فاخر می پوشاندند. زنان را با شانه و سفال دفن می‌کردند؛ اما مردان به اسلحه و شمشیر مسلح می‌شدند. این ابزارها روی بدن مومیایی شده یا درون باندها قرار می‌گرفت.
بیشتر بخوانید: کشف هشت مومیایی ۳۵۰۰ ساله در دره پادشاهان مصر
اوایل قرن بیستم، علم مصرشناسی کاملا نوپا بود. بسیاری از کاوشگران، باقی‌مانده‌های انسانی را نادیده می‌گرفتند. اولین باستان‌شناسان، بیشتر به جواهرات علاقه داشتند تا مومیایی‌ها؛ تا حدی که مومیایی فرعون توتانخامون (توت‌عنخ‌آمون) دچار آسیب‌دیدگی شد. هو وارد کارتر، یکی از کاوشگران نابغه بود؛ با اینحال، او هم نمی‌توانست عجایبی که مردگان فاش می‌کردند را تصور کند. کارتر همچنین پیش‌بینی نمی‌کرد که نوآوری در علم بتواند امکان اکتشافات مهمی پیرامون مومیایی‌های مصر باستان را فراهم کند. با تمام این اوصاف، جهان کاملا شگفت‌زده شده بود.
خوشبختانه این دوران به پایان رسید و اولین بازگشایی مومیایی، در سال 1908 در منچستر انجام شد. مارگارت موری اولین کسی بود که مومیایی دو برادر، یعنی Khnum-Nakht و Nekht-Ankh را در مورد آزمایش و بررسی قرار دارد. منچستر همچنان به فعالیت گسترده‌ی خود پیرامون تحقیق علمی درباره ی مومیایی‌ها ادامه می‌دهد. احتمالا، مهم‌ترین تحقیقاتی که در حوزه‌ی مومیایی‌های باستان انجام شده، تحقیقاتی است که طی سال‌های 1976 تا 1977 در پاریس شکل گرفته است؛ زمانی که از مومیایی رامسس کبیر، همانند یکی از سران بلندپایه‌ی کشوری در فرودگاه اورلی استقبال شد. تیم 100 نفری متشکل از گیاه‌شناسان، انسان‌شناسان و میکروب‌شناسان، به بررسی بدن رامسس کبیر پرداختند و شواهد تازه‌ای از تکنیک‌های مومیایی کردن را منتشر کردند.
روش‌های تحقیقاتی که با استفاده از نمونه‌برداری DNA انجام می‌شود، برای مطالعه‌ی بیشتر پیرامون مومیایی‌ها کاربرد دارد. این روش‌ها هنوز هم محدود هستند؛ بااینحال به مصرشناسان کمک می‌کنند تا گروه‌های خانوادگی را شناسایی کرده و درباره‌ی آنها تحقیق کنند. دانشمندان با استفاده از روش‌های جدید می‌توانند اطلاعاتی را در زمینه‌ی زندگی روزمره، تحلیل بهداشت دندان، رنگ موها و آرایش مصریان باستان فاش کنند. در حال حاضر، دانشمندان هنگام بررسی مومیایی‌ها، می‌توانند نوع لباس، جواهرات، روغن‌ها و حتی شپش سر را نیز مورد مطالعه قرار دهند. نتیجه‌ی این بررسی‌ها می‌تواند سطح دانش ما را درباره‌ی بیماری‌ها، آسیب‌ها، زخم‌ها، آرتروز و حتی فلج اطفال افزایش دهد. ابداع تکنیک‌های جدید اسکن باعث شده تا باز کردن مومیایی‌ها به‌آسانی و بدون هیچ آسیبی انجام شود. تنها چیزی که همچنان ثابت باقی مانده، این است که مومیایی‌ها همچنان باعث شگفتی، الهام و هیجان می‌شوند.
تالار مرگ
فرآیند مومیایی کردن گاهی اوقات بسیار سریع اتفاق می‌افتاد. حتی این احتمال وجود داشت که فرد مومیایی‌کننده، به اندام‌های خود آسیب برساند. اعتماد به این افراد کار دشواری بود. این افراد اغلب در سرقت و فساد دست داشتند. از طرف دیگر، برخی باور داشتند که این افراد، قدرت‌ّهای جادویی دارند و نوعی رمز و راز در هنر آنها نهفته است.
انواع مومیایی های طبیعی
بدن‌های فرو رفته در باتلاق: نوعی زغال سنگ نارس که از آب اشباع شده، اکسیژن بسیار کمی دارد. به همین دلیل، میکروارگانیسم‌هایی که باعث تجزیه‌ی بدن می‌شوند، نمی‌توانند در این محیط زنده بمانند. در این میان، خاصیت اسیدی باتلاق و خزه‌ها باعث می‌شود که بدن محفوظ بماند. پوست، مو و اندام‌های داخلی سالم می‌مانند، اما استخوان‌ها به مرور زمان، نرم می‌شوند. بدن در این شرایط، تیره می‌شود و حالتی شبیه به چرم پیدا می‌کند.
مومیایی شدن طبیعی: خود مومیایی شدن روشی بود که بین Sokushinbutsuها (برخی از راهبان بودایی ژاپنی) رواج داشت. این راهبان در طول چند سال، تنها از دانه‌ها و مغزها تغذیه می‌کردند و شیره‌ی درخت اوروشی را می‌نوشیدند که به استفراغ و از دست دادن حجم بدن منجر می‌شد. آنها خودشان را درون آرامگاه، مهر و موم می‌کردند و می‌مردند. اگر این بدن به مومیایی تبدیل می‌شد، از آن محل به عنوان یک مقبره‌ی مقدس یاد می‌کردند.
خشک شدن: آب، حشرات و گرما از عوامل اصلی تجزیه‌ی بدن هستند. اگر بدن در ماسه یا نمک دفن شود، آب موجود در گوشت انسان را جذب کرده و مانع از فساد می‌شود. از همه مهم‌تر اینکه در روند مومیایی کردن مصری‌ها، ارگان‌های داخلی از بدن خارج می‌شود که به این روند کمک می‌کند و مانع از تورم و پوسیدگی می‌شود.
مومیایی‌های یخی: یخ مانع از تجزیه‌ی بدن می‌شود و رشد باکتری‌ها را مهار می‌کند. یخ یک روش موثر برای نگهداری به‌شمار می‌رود. مومیایی‌های یخی، ظاهری زنده دارند؛ موها، مژه‌ها و فرم کلی بدن آنها شگفت‌انگیز است.
بیشتر بخوانید: دریاچه ای که حیوانات را به مجسمه های سنگی بدل می کند
مختصری از مومیایی های جهان
حقیقت اول: مومیایی‌های یخی
قدمت مومیایی معروف دوشیزه‌ی یخی و هم‌عصران او به قرم سوم تا ششم قبل از میلاد مسیح می‌رسد. این مومیایی‌ها همراه با اشیا نمادین مخصوص دفن می‌شدند. برای مثال، دوشیزه‌ی یخی با شش اسب و یک وعده‌ی غذایی نمادین (به عنوان آخرین وعده) دفن شده بود. بدن او با خالکوبی‌های زیبای آبی رنگ پوشیده شده که حیوانات افسانه‌ای خاص را به تصویر می‌کشد.
حقیقت دوم: مومیایی‌های جزایر قناری
قرن پانزدهم بود که مومیان گوانچه، توسط مهاجمان اسپانیایی در جزایر قناری کشف شدند. اطلاعات زیادی از آنها در دست نیست. بسیاری از آنها ساییده شدند. حتی برخی از آنها به عنوان داروی پودر شده‌ی معده کاربرد داشتند. این مومیایی‌ها را با ماسه می‌پوشاندند، با آفتاب خشک می‌کردند و لایه‌ای از پوست حیوانات را نیز روی آنها قرار می‌دادند. سپس آنها را روی تخته می‌گذاشتند و در غارها رها می‌کردند.
حقیقت سوم: مومیایی‌های اینکا
این مومیایی‌ها در پرو و شیلی کشف شدند و 500 سال قدمت دارند. باقی‌مانده‌ی این مومیایی‌ها، متعلق به کودکانی است که در کوه‌های آند برای بزرگداشت خدایان، قربانی می‌شدند. نوع دیگر آنها که با نام «مردم ابری» شناخته می‌شوند، در شمال پرو کشف شدند. این مومیایی‌ها در خشک‌ترین جنگل‌ها مومیایی شدند.
حقیقت چهارم: مومیایی‌های کاپوچین کاتاکومب
قدمت این مومیایی‌ها به اواخر قرن شانزده تا بیستم برمی‌گردد. مومیایی‌های کاپوچین کاتاکومب نمونه‌ی بارز هنر مومیایی هستند. هزاران بدن در سلول‌های مستقر در گذرگاه‌های کاتاکومب، خشک شدند. پس از هشت ماه، آنها را برداشته و در سرکه، قرار می‌دادند. کودکان و بزرگسالان در تابوت‌ها، تاقچه‌ّها و دیوارها به نمایش گذاشته می‌شدند.
جالب‌ترین مومیایی ها
1. سر جان فرانکلین: در سال 1847، سر جان فرانکلین و تیم 129 نفره‌ی او در قطب شمال ناپدید شدند. از میان آنها، مومیایی تورینگتون، هارتنل و فرانکلین کشف شد.
2. جونیتا، دوشیزه‌ی یخی: جونیتا یا دوشیزه‌ی یخی در سن 13 یا چهارسالگی، قربانی خدایان کوهستان شد. یوهان رینهارد انسان‌شناس، مومیایی او را در کوهستان پیدا کرد.
3. فرزندان توتانخامون: این مومیایی که به دسته‌ی نادر مومیایی‌های مصری تعلق دارد، درواقع از دو جنین تشکیل شده است. گفته می‌شود که آنها فرزندان دوقلوی توتانخامون هستند.
حقایقی درباره‌ی مومیایی ها
1. کلمه‌ی mummification (مومیایی کردن) از واژه‌ی mummia گرفته شده است. این کلمه، ریشه‌ی عربی دارد و به معنی مایع چسبنده یا رزین است. این مایع تیره و چسبنده در مراحل پایانی مومیایی کردن استفاده می‌شود.
2. رامسس دوم: رامسس دوم یا کبیر یکی از بزرگ‌ترین حکمرانان مصر بود. زمانی که برای بررسی‌های بیشتر به پاریس منتقل شد، پاسپورتی به نام او ثبت شد که در آن، با عنوان «پادشاه» به چشم می‌خورد.
3. درمان بیماران: مومیایی در کتاب رومئو و ژولیت، نوشته‌ی شکسپیر، توصیف شده است. تا قرن بیستم، مردم از مومیایی‌ها برای درمان بیماری‌ها مثل درد معده، سردرد و آرتروز استفاده می‌کردند.
4. ساخت مومیایی: رابرت لنکیویچ هنرمند، بدن یک فرد ناشناس را مومیایی کرده است. بخشی از بدن این فرد در اختیار مقامات شهر پلیموت قرار گرفت. لنکیویچ، باقی‌مانده را در کشوی خود مخفی کرده بود.
5. توتانخامون: بیشتر مومیایی‌ها در موزه هستند؛ اما مومیایی توتانخامون در مقبره‌ی خود نگهداری می‌شود. این مومیایی که در سال 1922 کشف شد، هنوز هم در Valley of the Kings (دره‌ی پادشاهان) قرار دارد.
.
منبع: someinterestingfacts
