پنج آتشفشان مرگبار جهان

آتشفشان اتنا در ایتالیا به تازگی فعالیت های دوره ای خود را از سر گرفته است. اتنا فعال‌ترین آتشفشان اروپا است. این آتشفشان از فوریه سال جاری فوران های دوره ای خود را شروع کرده است. دانشمندان تخمین می ‌زنند، این کوه آتشفشانی حدود ۵۰۰ هزار سال است که فعال است. آنها همچنین به ‌تازگی اعلام کرده‌ اند، فعالیت‌ های این آتشفشان دوباره در حال اوج‌ گیری است و ممکن است، تهدید جدی برای ساکنان نواحی مجاور باشد.

از سال 1600 میلادی بیش از 278 هزار نفر بر اثر فعالیت های آتشفشانی جان خود را از دست داده اند. همچنین بسیاری از این مرگ ها ناشی از خطرات ثانویه مرتبط با فوران آتشفشان رخ داده است.

به عنوان مثال، قحطی و گرسنگی پس از فوران تامبورا اندونزی در سال 1815، منجر به مرگ بیش از 92 هزار نفر شده و یک سونامی آتشفشانی پس از فوران کراکاتوا در سوماترا در سال 1883، منجر به مرگ 36 هزار نفر شده است.

از دهه 1980، مرگ و میر مرتبط به فوران های آتشفشانی نسبتا محدود بوده است، اما این به دلیل افزایش آمادگی و یا مدیریت نبوده است، بلکه به میزان زیادی تصادفی بوده است. تحقیقات نشان می دهد، فعالیت های آتشفشانی در قرن بیست و یکم کاهش یافته اند و فوران های رخ داده هم در محدوده های جمعیت اتفاق نیافتاده اند. اما آتشفشان های باقی مانده تهدید بزرگی محسوب می شوند.

آتشفشان وزوویوس، ایتالیا

آتشفشان وزوویوس که به دلیل فوران سال 79 میلادی شهرت دارد، موجب نابودی شهرهای پمپی و هرکولانیوم شد. این کوه آتشفشانی هنوز هم خطر قابل توجهی برای شهرهای اطرافش از جمله ناپل و نواحی مجاور آن محسوب می شود که جمعیتی بیش از 3 میلیون نفر را در خود جای داده است.

وزوویوس همچنین به دلیل فوران های به خصوصش مشهور است.  فوران پلینیایی (نامگذاری از روی پلینی کوچک، مورخ و نویسنده روم باستان، او نخستین کسی بود که رویداد سال 79 میلادی را شرح داد) در این فوران ها ستون عظیمی از گاز و خاکستر تا استراتوسفر (لایه دوم جو زمین، ارتفاعی بیش از ارتفاع پرواز هواپیماهای تجاری) بالا می رود.

ویژگی های کلیدی فوران پلینیایی عبارتند از؛ خروج مقدار زیادی سنگ پایی و فوران مستمر و پیوسته گاز. بر اساس شاخص شدت انفجار آتشفشانی (VEI)، فوران پلینیایی دارای مقیاس 4.5 تا 6 بوده است.

از آنجایی که ممکن است، چنین فورانی امروز هم رخ دهد، به احتمال زیاد بسیاری از مردم باید این ناحیه را تخلیه کنند. اما کسانی که در ناحیه باقی بمانند، شاهد بارانی از سنگ پای بزرگ خواهند بود، سنگ هایی که که سنگین تر چیزی هستند که توسط ستون گاز نگه داشته شوند. سپس با تخلیه انرژی آتشفشان، خود ستون گاز فرو خواهد ریخت، ذرات کوچکتر سنگی (از خاکستر تا تخته سنگ های کوچکتر) از آسمان سقوط کرده و به زمین می رسند.

ابرهای گاز و جریان آذرآواری (جریانی از گاز داغ و سنگ) همچون سیلی از دامنه آتشفشان جاری می شوند و هر چیزی را که در مسیرش باشد، نابود می کند.  با توجه به اینکه گازهای خاکستر تا ده ها کیلومتر پیش روی می کنند و سرعت مهیبی دارند، به طور بالقوه قادر خواهند بود، ناپل مدرن را به یک پمپی جدید بدل کنند.

آتشفشان نیراگونگو، جمهوری دموکراتیک کنگو

این آتشفشان آفریقای مرکزی طی دهه های اخیر چندین بار فوران کرده است. با وجودی که خود این فوران ها خطرناک نبوده اند، اما شکلی از گدازه های ریزشی و خطرناک ایجاد کرده اند. در زمان فوران، این گدازه ها می توانند به سرعت از دامنه های آتشفشان جریان یابند و نواحی اطراف را بدون هیچ هشداری غرق کنند.

در سال 2002، دریاچه گدازه ای در قله آتشفشان شکست و در نتیجه جریان گدازه ای با سرعت 60 کیلومتر در ساعت به شهر گوما برخورد کرد و بخش هایی از آن را تا عمق دو متری در بر گرفت.  خوشبختانه با توجه به ناآرامی آتشفشان، این آتشفشان توجه بسیاری از آتشفشان شناسان را به خود جلب کرده بود و به این ترتیب، با وجود هشدارهای محققان؛ شهر تخلیه شده بود و بیش از 300 هزار سکنه از آن خارج شده بودند. باید امیدوار باشیم، در زمان رویدادهای دیگر، مقامات به همین اندازه آماده باشند. اما متاسفانه کنگو، منطقه ای است که از لحاظ سیاسی بی ثبات است و در نتیجه به طور جدی آسیب پذیر باقی مانده است.

پوپوکاتپتل، مکزیک

پوپوکاتپتل که در میان مردم محلی به پوپو معروف است، تنها 70 کیلومتر با جنوب غربی یکی از پرجمعیت ترین شهرهای جهان، مکزیکوسیتی (با جمعیتی حدود 20 میلیون نفر) فاصله دارد. پوپو به طور منظم فعال است و آخرین فعالیت های آن به سال 2016 بازمی گردد که در آن ستونی از خاکستر به ارتفاع پنج کیلومتری پرتاب شدند.

در سال های اخیر و البته در تمامی رویدادهای فورانی دیگری که در پوپو رخ داده، ستون هایی از گازهای خاکستر مشابهی را به بیرون پرتاب شده اند. این توده های خاکستر پوشش ضخیمی از خاکستر را در کوه تشکیل داده اند. هنگامی که این خاکستر با آب مخلوط شود و مخلوط گل آلود متراکمی را شکل می دهد که پتانسیل ایجاد جریانی با سرعتی نسبتا بالا را دارد که می تواند تا فواصل بسیار دوری سفر کند.

چنین پدیده ای “لاهارها” یا روانه های گِلی نام دارد که بسیار مرگبار است. در فاجعه سال 1985 نوادا دل رویز، منبع آتشفشانی که 60 کیلومتر با شهر آرمرو، کلمبیا فاصله داشت، منجر به مرگ حدود 26 هزار نفر شد.

فاجعه نوادا دل رویز نتیجه مستقیم فعالیت های آتشفشانی بود که موجب ذوب شدن یخ های قله آتشفشان شده بودند؛ اما حجم زیادی بارندگی یا ذوب برف هم می تواند، موجب لاهارهای مشابهی در پوپو شود. چنینی رویدادی می تواند در دامنه های آتشفشان جریان یابد و بدون هشدار به شهرهای اطراف خسارت وارد کند.

کراکاتوا، تنگه سوندا، اندونزی

فوران آتشفشان کراکاتوا در سال 1886 منجر به سونامی که شد که موجب مرگ بیش از 36 هزار نفر شد، در جریان این رویداد، انرژی برابر با بیش از 13 هزار بمب اتمی هیروشیما رها شد. این فوران موجب نابودی کامل جزیره آتشفشانی شد، اما در عرض پنجاه سال، جزیره جدیدی در همان محل پدید آمد.

جزیره جدید آناک کراکاتو (فرزند کراکاتوا) نام دارد و از دهه 1920 در دوره های خاصی رشد چشمگیری داشته است، اکنون ارتفاع این جزیره به حدود 300 متر می رسد. فعالیت های جدید و قابل توجه این آتشفشان از سال 2007 آغاز شده، اکنون فعالیت های بیشتری از این آتشفشان (در ماه مارس سال جاری) گزارش شده است.

هیچ کس به درستی نمی داند، آیا این رشد چشمگیر، به این معنا است که فرزند کاراکاتو، فاجعه ای همچون پدرش به راه خواهد انداخت یا خیر.  اما این آتشفشان بین دو جزیره از پرجمعیت ترین جزایر اندونزی، جاوه و سوماترا قرار گرفته است، بنابراین می تواند تهدیدی جدی برای سکنه این نواحی محسوب شود.

چانگبای‌ شان، چین

این آتشفشان که در بخشی از خاور دور واقع است، چندان معروف نیست. آخرین فوران این آتشفشان در سال 1903 رخ داده است، اما روایت تاریخی ترسناکی از رویدادهای مهیب این آتشفشان مرگبار در دست است.

در حوالی سال 969 میلادی، چانگبای‌ شان یکی از بزرگترین فوران های 10 هزار سال گذشته را ایجاد کرد که مواد آتشفشانی سه برابر کراکاتوا را رها کرد.

یکی از خطرات اصلی این آتشفشان دریاچه عظیم گدازه بر فراز آن ( با حجمی حدود 9 کیلومتر مربع) است. اگر این دریاچه گدازه شکسته شود، تهدید جدی برای 10 هزار ساکن نواحی اطراف خود محسوب می شود. در اوایل دهه 2000،  دانشمندان این آتشفشان را مورد مطالعه قرار دادند و دریافتند، فعالیت های آن در حال افزایش است و خفتگی اتاقک ماگمایی رو به پایان است که احتمالا می تواند در دهه های آینده خطرات جدی را در پی داشته باشد.

واقعیت پیچیده تر اینکه، چانگبای‌ شان در مرز چین و کره شمالی واقع است. با توجه به موقعیت حساس ژئوپلیتیکی، اثرات هر گونه فعالیت آتشفشانی به سختی قابل مدیریت خواهد بود.

پی نوشت:

• شدت انفجار آتشفشانی (VEI) (سیستم طبقه‌ بندی شدت آتشفشان شبیه به مقیاس بزرگی ریشتر در زمین‌ لرزه)، این سیستم طبقه ‌بندی در سال 1980 پایه‌ گذاری شده و فاکتورهایی مانند حجم فوران، سرعت آن و متغیرهای دیگر ارزیابی قدرت آتشفشان در آن لحاظ شده است. این مقیاس از 1 تا 8 درجه دارد و هر درجه ده برابر بزرگ ‌تر از درجه قبلی است (یعنی فورانی با شاخص انفجار آتشفشانی 3 ، ده برابر2 VEI و صد برابر 1 VEI است).

.

منبع: theconversation