سرطان از جمله بیماری های مهم و خطرناکی است که مشکلات جدی را می تواند به همراه داشته باشد و سلامت جامعه بشری را به خط بیاندازد. برای مهار این بیماری و پیدا کردن راهی مناسب برای کنترل سلول های سرطانی تلاش های زیادی صورت گرفته است.
سومین عامل مرگ در ایران و همچنین ۱۲درصد عامل مرگ و میر جهان، سرطان است و هزینه سالانه برای درمان این بیماری در ایران حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده است.
محققان توانای کشورمان در دانشگاه علوم پزشکی شیراز، راهکاریی برای درمان این بیماری ارائه کرده اند.
این محققان در فاز آزمایشی، برای مهار سلول های سرطانی یا سایر بیماری‌های ناشی از اختلال رگ‌زایی (افزایش غیر طبیعی)، نانوحامل‌هایی را که در زمینه ژن درمانی کاربرد دارند، ارائه نمودند. فولکمن(Folkman) اولین شخصی بود که رشد تومورها را وابسته به آنژیوژنز دانست و این نظریه را مطرح کرد.
یکی از محققان این طرح و دانش‌آموخته دکترای تخصصی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، دکتر نسیم گل کار است که در این زمینه گفت:
آنژیوژنز (رگ‌زایی) فرایندی است که در آن رگ‌های جدید از رگ‌های پیشین (موجود) رشد می‌کنند. این فرایند طبیعی مهم نقش زیادی در وقایع فیزیولوژیک بدن مانند رشد و نمو، ترمیم زخم و تولیدمثل دارد.
وی افزود:
با این حال، رگ‌زایی در فرایندهای پاتولوژیک نیز دخیل است. برای مثال مبنای تغییر شکل تومورها از حالت خفته به بدخیم به واسطه همین فرایند است؛ چرا که ایجاد رگ‌های خونرسان در درون تومورها برای رشد آنها ضروری است.
دکتر گل‌کار با بیان اینکه یکی از زمینه‌های پژوهشی بسیار امیدوارکننده در درمان بیماری خطرناکی چون سرطان، مهار رگ‌زایی (آنتی آنژیوژنیک تراپی) است، یادآور شد:
با این روش می‌توان با طراحی عوامل درمانی مناسب به کنترل و درمان رشد و یا متاستاز شدن تومور و همچنین درمان انواعی از اختلالات وابسته به رگ زایی نظیر آرتریت روماتوئید، رتینوپاتی و نفروپاتی دیابتی و اندومتریوز دست یافت.
این محقق درمان این اختلال و عامل سرطان اظهار کرد:
نانوسامانه ساخته شده با دارا بودن یکسری خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مطلوب، سبب مهار بیان و ترشح عامل رگ‌زایی (VEGF) و در نتیجه مهار رشد سلول توموری در مطالعات برون تن (سلولی-آزمایشگاهی) شده است.
در این تحقیق، محققان جهت دستیابی به قابلیت بالا در بارگیری و انتقال ژن مهارکننده رگ‌زایی به سلول های سرطانی ، در ساخت آن از نانو لیپوزوم‌های پلی اتیلن گلیکول دار، پلیمر دندریمر و کلسترول استفاده کرده اند.
در واقع ابتدا کلسترول در یک نسبت بهینه و با بازدهی خوبی به دندریمر متصل شده است. این لیپوپلیمر که توانایی بسیار خوبی در تشکیل میسل از خود نشان داده در ساختار نانولیپوزوم‌های ساخته شده قرار گرفته است.
دکتر گل کار در ادامه‌ی صحبت های خود افزود:
طبق مشاهدات، این نانوسامانه توانسته است به میزان بالایی بیشتر از ۹۰ درصد ژن علیه فاکتور مهم رگ‌زایی (VEGF) را بارگیری کند. از طرفی ژن بارگیری شده در نانوسامانه نیز به خوبی در محیط سرم خون در مقابل تخریب به وسیله اندونوکلئازها پایدار بوده است. همچنین ارزیابی سلولی حاکی از آن است که این نانوسامانه به خوبی توسط سلول های سرطانی (MCF-7) برداشت شده و باعث کاهش ترشح فاکتور رگ‌زایی و مهار رشد سلول های سرطانی تا ۵۰ درصد می‌شود که این میزان در مقایسه با دندریپلکس مشابه خود بیشتر بوده است.
مجری طرح ارائه شد تاکید کرد:
استفاده از ژن‌ها در مهار رگ‌زایی از روش‌های مؤثر و اختصاصی درمان بیماری‌ها از جمله سرطان است. از میان ژن‌ها، siRNA ها به عنوان ابزاری بسیار قدرتمند برای خاموش کردن اختصاصی ژن مطرح شده‌اند. استفاده از SiRNA علیه VEGF (فاکتور فعال کننده رگ‌زایی) منجر به مهار اختصاصی و دقیق رگ‌زایی خواهد شد. بنابراین در این مطالعه از ژن SiRNA علیه VEGF استفاده شد. اما به دلیل موانع کلیدی در رسیدن کافی درون تن SiRNA به محل هدف، طراحی یک سیستم حامل ضروری است تا بتواند ژن را محافظت و آن را به طور کافی به محل مورد نظر برساند.
یکی از معایب اصلی نانولیپوزوم‌ها به دام افتادن توسط سیستم فاگوسیت تک هسته‌ای در بدن و حذف سریع قبل از اثر کردن آن است، که در این زمینه ادامه داد:
با وارد کردن پلیمر پلی‌اتیلن گلیکول در فرمولاسیون و به وجود آمدن نانولیپوزوم‌هایی با نیمه عمر طولانی در گردش خون، این مشکل را می‌توان رفع کرد.
نتایج این تحقیقات که از سوی دکتر نسیم گل‌کار دانش‌آموخته دکترای تخصصی فارماسیوتیکس داروسازی از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، دکتر علیمحمد تمدن و دکتر سلیمان محمدی سامانی از اعضای هیأت علمی این دانشگاه ارائه شده بود در مجله International Journal of Pharmaceutics با ضریب تأثیر ۳.۶۵ و ضریب تأثیر ۵ ساله ۴.۲۲ منتشر شد.
.
منبع: isna
