ماه آذر و پدیده‌های زیبای آسمان شب آن رو پایان است . از یکشنبه ۱۲ آذر و اولین ابرماه سال 96 کمتر از دو هفته می‌گذرد و دیشب (۲۲ آذر) یکی دیگر از پدیده‌های نجوم آماتوری را شاهد بودیم که تا ۲۷ آذر ادامه خواهد داشت؛ بارش شهابی جوزایی. شب ۲۲ آذر و بامداد ۲۳ آذر اوج این بارش شهابی را شاهد بودیم.
مشهورترین و پر زرق و برق ترین بارش شهابی یعنی بارش جوزایی که بزرگ‌تر از بارش برساوشی و اسدی است، شب چهارشنبه و بامداد پنج شنبه (۲۲ و ۲۳ آذر) به اوج خود رسید.
جوزایی هرساله بدلیل درحشش بالای شهاب‌هایش یکی از بهترین بارش‌های شهابی قلمداد می‌شود. در هنگام اوج بارش جوزایی می‌توانستیم شهاب‌ها را با سرعت ۱۲۰ عدد در هر ساعت به تماشا بنشینیم. اگر در شهر‌های دارای آلودگی نوری بالا به سر می‌بردید، احتمالا بارش کم حجم تری را شاهد بودید.
در اساس رکوردهای شناخته شده، اولین بارش شهابی جوزایی مشاهده شده به سال ۱۸۳۳ میلادی و در قایقی در رودخانه می‌سی‌سی‌پی باز می‌گردد؛ به عبارت بهتر جوزایی حدود ۲۰۰ سال قدمت دارد و در طول این سال‌ها مدام در حال قدرتمند‌تر شدن است. این موضوع به دلیل نیروی گرانش سیاره مشتری است که منبع ذرات این بارش، یعنی سیارک فیتون ۳۲۰۰ را در طول قرن‌ها به خورشید نزدیک‌تر کرده است.
بارش شهابی جوزایی، همانگونه که از نامش پیداست، به بارش‌های شهابی در حوالی صورت فلکی جوزا اطلاق می‌شود. برای یافتن این صورت فلکی در نیمکره شمالی باید به سمت جنوب غربی آسمان نگاهی بیاندازیم تا صورت فلکی شکاچی (Orion) با سه ستاره به صف بسته‌اش را بیابیم. حال کافی است در بالا، سمت چپ صورت فلکی شکارچی، به دنبال جوزا (Gemini) بگردیم. به عبارت بهتر صورت فلکی جوزا را می‌توان در سمت جنوب غربی و در بالای آسمان مشاهده کرد. همجنین در نیمکره شمالی، صورت فلکی جوزا در پایین سمت راست شکارچی واقع شده است و هر دو اینها در شمال غربی آسمان به سر می‌برند.
درست است که شهاب‌ها در آسمان از صورت فلکی جوزا منشاء می‌گیرند اما در نقاط اطراف نیز می‌توان آنها را مشاهده کرد. به عبارتی اگر در حین بارش نگاه خود را به اطراف جوزایی نیز معطوف کنیم، می‌توانیم شاهد شهاب‌هایی با دم‌های بلندتر باشیم. در حالی که اگر تنها بر روی صورت فلکی جوزا متمرکز شویم، شهاب‌هایی را مشاهده خواهیم کرد که مسافت زیادی را طی نمی‌کنند.
بیشتر بخوانید: هر آنچه از بارش شهابی جوزایی باید بدانیم ؛ یک آتش بازی سیارکی
منشا شهاب‌های جوزایی کجاست؟
شهاب‌های جوزایی به یک جرم نزدیک زمین به نام فیتون ۳۲۰۰ (3200 Phaethon) وابسته هستند. فیتون یک سیارک است که در گذشته با جرمی برخورد می‌کند و جریانی از ذرات را پدید می‌آورد که در نقطه‌ای با زمین تقاطع ایجاد می‌کند، در اتمسفر زمین یونیزه شده و شهاب ها را ایجاد می‌کنند.
سیارک فیتون در ۱.۴ سال یکبار یک مرتبه به دور خورشید می‌گردد. گاهی اوقات از نزدیکی زمین و در فاصله‌ای ایمن عبور می‌کند. همچنین در مسیری از مدارش نیز از فاصله بسیار نزدیک نسبت به خورشید، فاصله‌ای در درون مدار عطارد و در حدود ۱۵صدم یک واحد نجومی (هر واحد نجومی حدود ۱۵۰ میلیون کیلومتر یا به عبارت بهتر فاصله میان زمین تا خورشید است) رد می‌شود.
به سنگ‌هایی که در فضا حضور دارند و به اتمسفر زمین برخورد می‌کنند، سنگ آسمانی (Meteoroid) نام می‌گیرند. هر گاه یک سنگ فضایی به اتمسفر زمین اصابت کند و در آن بسوزد (یا بهتر بگویم یونیزه شود) شهاب (Meteor) نام می‌گیرند. اما اگر یک سنگ آسمانی چنان بزرگ باشد که از اتمسفر عبور و به زمین برخورد کند، یک شهاب سنگ (Meteorid) لقب می‌گیرد. همانطور که از نامشان پیداست، بارش‌های شهابی، بدلیل عدم برخورد با زمین، هیچگونه خطری برای ما زمینیان در پی ندارد.
نظریات مختلفی سعی در توضیح بارش جوزایی دارند. براساس یکی از آنها برخورد میان سیارک فائتون و سیارک دیگری به نام پالاس (Pallas) منجر به ایجاد خرده سنگ‌های ذرات گرد و غبار تولید کننده شهاب‌های جوزایی می‌شود. با این حال، ناسا اشاره می‌کند که بررسی ذرات به جا مانده از سیارک فیتون کاملا با این نظریه تطابق ندارد.
یک نظریه دیگر عنوان می‌کند مادامی که فیتون به سمت خورشید نزدیک می‌شود، گرما منجر به از هم پاشیدن ذرات سیارک می‌شوند. فضاپیما STEREO ناسا در بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲ سیارک فیتون را تحت نظر داشت. نتایجی که از این مشاهدات در سال ۲۰۱۳ منتشر شد نشان داد که گاها در این سیارک، همانند یک دنباله دار، دم به وجود می‌آید.
تماشای بهترین منظره از جوزایی چگونه ممکن است؟
بهترین شانس موفقیت برای مشاهده بارش جوزایی زمانی میسر می‌شود که حدود ۳۰ دقیقه قبل از شروع بارش به دور از آلودگی‌های نوری شهر بروید، در جهت جنوب ایستاده و به جستجوی صورت فلکی دوپیکر (جوزا) مشغول شویم. جوزا از شرق به صورت فلکی گاو و از غرب به صورت فلکی خرچنگ منتهی می‌شود. همراه داشتن کیسه خواب یا پتو با توجه به برودت هوا ضروری به نظر می‌رسد.
مشاهده بارش شهابی نیازی به دوربین دوچشمی و یا تلسکوپ ندارد. تنها با یک جفت چشم بینای غیرمسلح و محلی راحت برای دراز کشیدن بر روی زمین که به دور از هرگونه آلودگی نوری باشد، می‌توان این پدیده زیبا را در آسمان تاریک شب به نظاره نشست. همراه داشتن پتو و لباس گرم، اگر در ناحیه‌ای سردسیر باشیم، مفید خواهد بود.
دیشب در شبکه‌های اجتماعی چه خبر بود؟
رایان هندرن (Ryan Hendren)، از لیمینگتون (Leamington) نیوزلند تصویر زیر را در اینستاگرامش منتشر کرد و با تاسف نوشت :
تلاش کردم تا از جوزایی فیلم بگیرم. اما فقط توانستم قبل از آنکه ابرها دید به آسمان را بلوکه کنند، این تصویر را بگیرم ??
طبق اعلام رصدخانه Stardome بهترین زمان برای مشاهده بارش جوزایی، حدفاصل میان نیمه شب تا طلوع ماه بوده است. همچنین باید مناطقی به دور از نور شهری را انتخاب می‌کردیم تا بهترین منظره را شاهد می‌بودیم. شهاب‌های جوزایی در حقیقت باقی‌مانده یک سیارک به نام فیتون ۳۲۰۰ هستند که دسامبر (آذر) هر سال بدلیل تقاطع مسیرشان با مدار زمین، در اتمسفر زمین یونیزه می‌شوند.
بارش‌های شهابی جوزایی در هر نقطه‌ای دیده می‌شوند اما بین ناحیه از آسمان برای مشاهده آنها، همانطور که از نامش پیداست، صورت فلکی جوزاست. عکاسان نجومی مشتاق همه ساله با اشتیاق فراوان شب را تا دیرهنگام به جستجوی این شهاب می‌پردازند و تصاویر خیره‌کننده‌ای خلق می‌کنند.
حساب کاربری natgeotravel در اینستاگرام تصویر بابک امین تفرشی، عکاس نجومی ایرانی نشنال جئوگرافی را از بارش شهابی جوزایی منتشر کرد و به نقل از آقای تفرشی نوشت:
در طول ۲۰ سال گذشته که کار عکاسی آسمان شب کرده‌ام، با شهاب‌های خیره‌کننده بسیاری، تحت عنوان آذرگوی، مواجه شده‌ام. این تصویر را در کمپی در کنیا ثبت کردم؛ یک درخت اقاقیا (Acacia)، ماه و سیارات مریخ، مشتری و ونوس نیز به تصویر جلوه بخشیده‌اند. بارش شهابی جوزایی را تقریبا در هر نقطه‌ای از دنیا می‌توان به نظاره نشست، اما در نیمکره شمالی شانس موفقیت مقداری بیشتر است. انتظار می‌رود اوج بارش جوزایی از نیمه شب تا ۴ بامداد ادامه داشته باشد و در هر دقیقه حدود ۱ تا ۲ شهاب را بتوان در آسمان مشاهده کرد. شروع بارش جوزایی در ۹ شب ۲۲ آذر خواهد بود. بهترین راه برای لذت بردن از این بارش دوری از نور‌های مزاحم شهری و تمرکز بر آسمان مطلقا تاریک خواهد بود.
New England Adventure نیز در اینستاگرام خود تصویر زیر را از بارش شهابی جوزایی در آسمان شهر تموورث (Tamworth) در ولز منتشر کرد.
اگر دیشب اوج بارش جوزایی را از دست داده‌اید، نگران نباشید. این بارش تا حدود یک هفته دیگر یعنی تا ۲۷ آذرماه ادامه خواهید داشت.
یک کاربر اینستاگرام اهل گرجستان با نام johnny_b_good51، تصویر را زیر را به نمایش گذاشت و نوشت:
مژده به همه دوستداران آسمان! امشب می‌توانید بارش جوزایی را با نرخ ۱۲ شهاب در ساعت تماشا کرد. همچنین سیاره مشتری نیز در کنار هلال ماه قابل مشاهده خواهد بود. همین الان بیرون بروید، به آسمان خیره شود و ضمنا آرزو‌هایتان را فراموش نکنید. ?
آستین بوند(Austing Bond)، عکاس صحنه و نمایش، تصویری زیبا زیر را از مزرعه‌ای در Murrells Inlet در ایالت کارولینا جنوبی را در توئیترش منتشر کرد.
جی مالونه (Jay Malone)، یوتیوبر و عکاس، آنطور که گفته در جریان بارش شهابی دیشب بیش از ۱۳۰ عکس گرفته و بهترینش را توئیت کرده است.
بیشتر بخوانید:
دنباله دار چیست؟ از این اجرام غبار آلود یخی چه می‌دانیم؟
