درمان بیماران نیازمند به پیوند مغز استخوان با تکنیک پیشرفته HLA در رویان

یکی از اعضای تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا، از راه‌اندازی تکنیک پیشرفته HLA ، جهت توانایی تعیین HLA رویان‌ها قبل از لانه‌گزینی، در مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا خبر داد.

دکتر مریم رفعتی که عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا است در نشست خبری روز یکشنبه 30 مهرماه به معرفی این دستاورد مهم پژوهشگاه ابن سینا یعنی تکنیک پیشرفته HLA پرداخت.

وی در این باره گفت هر انسانی نیمی از مارکرهای HLA را از پدر و نیمی دیگر را از مادر خود به ارث می‌برد. به گفته وی خواهرها و برادرهایی که والدین یکسان دارند، تا 25 درصد HLA های آنها شبیه به هم هستند. وی در ادامه احتمال تطابق HLA در بستگان دورتر از خواهر و برادر را بسیار نامحتمل دانست.

وی تاکید نمود که فقط در موارد نادر امکان دارد بستگان دورتر  HLA تطابق‌یافته با هم داشته باشند. بر این اساس و بر مبنای مطالعات انجام‌شده در این زمینه، فقط 30 درصد از افراد نیازمند به پیوند مغز استخوان، دارای دهنده مناسب با HLA تطابق یافته در بین نزدیکان خود هستند. سایر افراد باقی مانده یعنی 70 درصد دیگر که نیازمند پیوند مغز استخوان هستند باید از روش‌های دیگری برای یافتن دهنده مناسب اقدام نمایند.

دکتر رفعتی استفاده از روش تشخیص قبل از لانه‌گزینی را برای به دنیا آوردن فردی غیرمبتلا به HLA خاص، مناسب دانست و اعلام نمود که با استفاده از این روش قبل از لانه‌گزینی (PGD) وضعیت HLA رویان‌ها قبل از انتقال به رحم مادر بررسی می‌شود. با بررسی‌های انجام شده فقط رویان‌هایی که HLA مشابه با HLA فرزند نیازمند پیوند دارند و از نظر ژنتیکی نیز مبتلا به بیماری فرزند قبلی نیستند، به رحم مادر منتقل می‌شوند.

نحوه انجام کار در تکنیک پیشرفته HLA

این عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا اعلام کرد برای این منظور لازم است طی فرآیندی با انجام روش‌های کمک باروری ابتدا تعدادی جنین در آزمایشگاه تشکیل شود و در ادامه از هر جنین نمونه‌برداری گردد و نمونه جنین نیز باید طی فرآیند تشخیص ژنتیکی قبل از لانه‌گزینی از نظر HLA مورد بررسی قرار گیرد.

تنها در این حالت است که می‌توان جنین‌هایی را که 100 درصد با فرد نیازمند پیوند، مطابقت دارند را تشخیص داد و انتخاب نمود. در این روش بارداری ضمن اطمینان از سلامت فرزند جدید حاصل از PGD، جان فرزند قبلی را نیز می‌توان از طریق فراهم کردن دهنده مناسب جهت پیوند مغز استخوان نجات داد.

دکتر رفعتی تاکید کرد براساس منابع معتبر علمی و مقالات منتشر شده در بانک‌های اطلاعاتی داخلی و بین‌المللی تا کنون چنین فرضیه‌ای مورد بررسی قرار نگرفته بود.

وی ادامه داد که در پروژه‌ای جداگانه که به صورت مشترک بین موسسه پزشکی نسل امید و پژوهشگاه ابن سینا در سال 1395 انجام گرفت، تعیین HLA با استفاده از تکنیک NGS در رویان‌های سه تا چهار روزه انجام شد. این تکنیک نیز برای نخستین بار در دنیا مورد آزمایش قرار گرفته بود تا با این روش نیز توانایی این تکنیک در تعیین HLA رویان‌ها قبل از لانه‌گزینی مورد ارزیابی قرار گیرد.

به گفته رفعتی در این پروژه نیز پس از بیوپسی از رویان‌های سه تا چهار روزه، تکثیر تمام ژنومی‌های تک سلول انجام گرفته و سپس با استفاده از تکنیک‌های NGS که در سال 94 جهت تعیین HLA راه‌اندازی شده بود، HLA رویان‌ها و والدین آنها نیز بررسی شده بود.

با آنالیز و بررسی نتایج نهایی این پروژه مشخص شد که تکنیک‌ به کار گرفته شده توانایی تعیین HLA رویان‌ها قبل از لانه‌گزینی را به صورت دقیق و مطابق با HLA والدین آنها دارد.

راه‌اندازی این تکنیک پیشرفته برای نخستین بار در دنیا انجام گرفته است. رفعتی این تکنیک را حاصل همکاری بین بخش تخصص‌های مختلف بالینی و آزمایشگاهی و استفاده از فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند تکثیر تمام ژنومی تک سلول و نیز نسل جدید تعیین توالی دانست.

تکنیک پیشرفته HLA نقش موثری در درمان بیماران نیازمند پیوند مغز استخوان داشته است، به خصوص برای کسانی که امکان یافتن دهنده مناسب را از طریق روش‌های دیگر نداشته‌اند.

به گفته دکتر رفعتی چون تمام مراحل این فناوری پیشرفته که شامل درمان کمک باروری، بیوپسی از جنین‌ها، تکثیر تمام ژنومیتک سلول، انجام مراحل مختلف NGS از تهیه کتابخانه تا تعیین توالی و نهایتا آنالیز و تعیین  HLA است، در داخل کشور راه‌اندازی و بهینه شده، این فرصت برای خانواده‌ها و نظام سلامت فراهم شده تا بدون نیاز به ارسال نمونه یا داده‌های بیماران به خارج از کشور از مجموعه این فناوری‌های پیشرفته بهره‌مند شوند.

.

منبع: isna