تکنولوژی هواپیما و صنعت هواپیمایی یکی از حوزه‌های مهم و حیاتی در هر کشور است که به‌طور مستقیم با امنیت جانی مسافران هواپیما سر و کار دارد. در ایران، صنعت هواپیمایی طی چند دهه گذشته با چالش‌های متعددی روبرو بوده است، اما با وجود این محدودیت‌ها، تلاش‌هایی برای به‌روزرسانی و توسعه این صنعت صورت گرفته است. در این مطلب به بررسی وضعیت تکنولوژی هواپیماهای داخل ایران و چالش‌ها و فرصت‌های موجود در این زمینه می‌پردازیم.
تاریخچه صنعت هواپیمایی ایران
ایران از دهه‌های گذشته به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و نیاز به توسعه حمل و نقل هوایی، توجه ویژه‌ای به تکنولوژی هواپیماهای داخل ایران داشته است. هواپیمایی ملی ایران، معروف به ایران‌ایر، از جمله نخستین شرکت های هواپیمایی خاورمیانه است که در دهه ۱۹۶۰ تأسیس شد. این شرکت در سال‌های اولیه با بهره‌گیری از هواپیماهای مدرن آن زمان و زیرساخت‌های قوی به‌سرعت رشد کرد و به یکی از شرکت‌های مطرح منطقه‌ای تبدیل شد. با این‌حال، انقلاب اسلامی و تحریم‌های بین‌المللی که در پی آن بر ایران اعمال شد، تاثیرات عمیقی بر صنعت هواپیمایی کشور گذاشت و این صنعت را با چالش‌های بزرگی مواجه کرد.
تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی برای خرید هواپیمای جدید
این روزها استفاده از اپلیکیشن خرید بلیط هواپیما فرآیند سفر را برای مسافران آسان کرده است. اما چالشی که در این بین وجود دارد، عدم تعادل میان عرضه و تقاضا به دلیل محدود بودن تعداد هواپیماهای فعال در کشور است. تحریم‌های بین‌المللی اعمال‌شده بر ایران، به‌ویژه تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای، یکی از بزرگترین موانع بر سر راه توسعه پروژه‌های داخلی در حوزه هواپیماسازی بوده‌اند. این تحریم‌ها ایران را از خرید هواپیماهای نو، قطعات یدکی و همچنین دسترسی به فناوری‌های روز دنیا در این صنعت محروم کرده‌اند. هواپیماهای موجود در ناوگان ایران اغلب فرسوده بوده و نیاز به تعمیرات اساسی دارند، اما محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها مانع از این امر شده است.
فرسودگی ناوگان هوایی ایران
یکی دیگر از مهمترین چالش های پیش روی صنعت هوایی ایران، فرسودگی ناوگان حمل و نقل آن است. متوسط سن هواپیماهای ایرانی بسیار بالاتر از استانداردهای بین‌المللی است و این امر نه‌تنها امنیت پروازها را به خطر می‌اندازد، بلکه موجب افزایش هزینه‌های نگهداری و بهره‌برداری نیز می‌شود. در کنار این موارد، پروازهای مکرر با هواپیماهای قدیمی باعث افزایش مصرف سوخت و کاهش بهره‌وری کلی این صنعت شده است.
دسترسی محدود به فناوری های جدید
تکنولوژی هواپیماها به‌طور مداوم در حال به‌روزرسانی است و کشورهایی که در این صنعت پیشرو هستند، به‌طور مداوم به سمت تولید هواپیماهای با بهره‌وری بالا، مصرف سوخت کمتر و ایمنی بیشتر حرکت می‌کنند. ایران به‌دلیل محدودیت‌های تحریمی و عدم دسترسی به بازارهای جهانی، از این پیشرفت‌ها عقب‌مانده است. فناوری‌های مرتبط با موتورهای جت، سیستم‌های ناوبری پیشرفته و همچنین سیستم‌های ارتباطی و ایمنی نوین، از جمله مواردی هستند که صنعت هواپیمایی ایران در حال حاضر به آنها دسترسی کافی ندارد.
تلاش‌های داخلی برای بهبود وضعیت
با وجود تمام چالش‌ها، ایران تلاش‌هایی برای بهبود وضعیت صنعت هواپیمایی خود انجام داده است. یکی از این تلاش‌ها توسعه هواپیماهای ساخت داخل است. ایران در سال‌های اخیر به‌طور فزاینده‌ای به سمت تولید هواپیماهای داخلی روی آورده است. سازمان صنایع هوایی ایران به‌عنوان نهاد اصلی مسئول در این زمینه، پروژه‌های متعددی را برای طراحی و تولید هواپیماهای داخلی آغاز کرده است. یکی از پروژه‌های مهم، هواپیمای مسافربری ۷۲ نفره ساخت ایران بود که به‌عنوان یک پروژه دانشگاهی در دانشگاه امیرکبیر پیگیری می‌شد. با این حال، این پروژه به دلیل کمبود زیرساخت‌های فنی و مشکلات دیگر تعطیل شد. روح‌الله دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور، در این رابطه اظهار داشت که پروژه از نظر فنی زیرساخت مناسبی نداشت و پس از بررسی‌های متعدد مشخص شد که توان پاسخگویی به نیازهای صنعت هواپیمایی کشور را ندارد. در نهایت، تصمیم گرفته شد که به‌جای ادامه پروژه هواپیمای ۷۲ نفره، ایران به‌عنوان عضوی از یک کنسرسیوم، در ساخت هواپیمای جدیدی که با همکاری روسیه توسعه می‌یابد، مشارکت داشته باشد. در این رویکرد، شرکت‌های دانش‌بنیان توانمند ایرانی به طراحی و ساخت بخش‌هایی از جمله سیستم‌های کنترل، ناوبری و موتور خواهند پرداخت.
تکنولوژی تعمیر و نگهداری هواپیماهای داخلی
با توجه به محدودیت‌های موجود در دسترسی به قطعات یدکی، ایران تلاش کرده است تا با تکیه بر توان داخلی، تعمیرات و نگهداری هواپیماهای خود را انجام دهد. این امر منجر به توسعه مراکز تعمیر و نگهداری هواپیما در کشور شده است. ایران‌ایر و سایر شرکت های هواپیمایی داخلی اکنون به‌طور گسترده از این مراکز استفاده می‌کنند تا عمر ناوگان خود را افزایش دهند و هزینه‌های مرتبط با تعمیرات خارجی را کاهش دهند.
فرصت‌ها و چشم‌انداز آینده
با توجه به موقعیت ایران در منطقه و نیاز مبرم به توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل هوایی، فرصت‌های زیادی برای پیشرفت در این صنعت وجود دارد. یکی از مهمترین فرصت‌ها، رفع تحریم‌های بین‌المللی و امکان دسترسی به بازارهای جهانی است. در صورت بهبود روابط بین‌المللی و کاهش تحریم‌ها، ایران می‌تواند با خرید هواپیماهای نو و دسترسی به فناوری‌های جدید، وضعیت صنعت هواپیمایی خود را بهبود دهد.
نوسازی ناوگان
نوسازی ناوگان هوایی یکی از اولویت‌های اصلی ایران در صورت رفع تحریم‌ها خواهد بود. خرید هواپیماهای نو از شرکت‌های مطرح جهانی مانند بوئینگ و ایرباس می‌تواند به‌سرعت کیفیت خدمات هوایی را بهبود و امنیت پروازها را افزایش دهد. همچنین، استفاده از هواپیماهای با مصرف سوخت بهینه‌تر می‌تواند هزینه‌های بهره‌برداری را کاهش دهد و به کاهش اثرات زیست‌محیطی کمک کند.
سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه
یکی دیگر از فرصت‌های مهم برای ایران، سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه فناوری‌های مرتبط با هواپیما و صنعت هواپیمایی است. با توجه به توانمندی‌های علمی و فنی موجود در کشور، ایران می‌تواند با تمرکز بر تحقیق و توسعه، به تولید هواپیماهای بومی با تکنولوژی‌های پیشرفته‌تر دست پیدا کند و وابستگی خود به بازارهای خارجی را کاهش دهد.
سخن پایانی
در حال حاضر وضعیت تکنولوژی هواپیماهای داخل ایران، تحت‌تأثیر چالش‌های مختلفی از جمله تحریم‌ها، فرسودگی ناوگان و محدودیت‌های دسترسی به فناوری‌های جدید قرار دارد. با این وجود، تلاش های داخلی برای بهبود این وضعیت، به‌ویژه در زمینه تولید هواپیماهای داخلی و توسعه فناوری پهپاد، نشان‌دهنده اراده ایران برای پیشرفت در این صنعت است. طبیعتا در صورت رفع تحریم‌ها و استفاده از فرصت‌های موجود، ایران می‌تواند به‌سرعت به‌روزرسانی ناوگان خود را انجام داده و به یکی از کشورهای پیشرو در صنعت هواپیمایی منطقه تبدیل شود.
/
پایان رپورتاژ
