اسپارتام چیست و چرا عدم استفاده از آن شعار تبلیغاتی یک شرکت تولید آدامس است؟

اسپارتام یا آسپارتام (Aspartame) یک ماده شیرین کننده مصنوعی بدون ساخارید (Saccharide) بوده که چند دهه‌ای است به عنوان جایگزینی برای شکر وارد بازار محصولات غذایی جهانی شده است. به بهانه تبلیغ یک شرکت تولید آدامس و شعار عدم استفاده از این ماده در محصولات، تصمیم گرفتیم که به بررسی اجمالی این ماده غذایی و عوارض آن بپردازیم.

اسپارتام یکی از رایج‌ترین و متداول‌ترین شیرین کننده‌های موجود در جهان است. برخی از سازمان‌ها بهداشتی جهان خبر از بی ضرر بودن آن داده و بسیاری نیز آن را عاملی برای بیماری‌های مختلف از سردرد تا سرطان می‌دانند.

اسپارتام (Aspartame) چیست؟

اسپارتام در بازارهای جهانی بیشتر با نام شرکت تولید کننده آن NutraSweet شناخته می‌شود. این ماده از دهه 1980 میلادی مورد تایید سازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا (FDA) قرار گرفته و به عنوان یک شیرین کننده جایگزین شکر در محصولات غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اسپارتام در محصولاتی مانند غذاهای سرد، نوشیدنی‌ها، شیرینی‌ها، دسرها‌، محصولات کنترل و کاهش وزن بدن، سیریال صبحانه (Cereal Breakfast) و آدامس‌ها وجود داشته و موجب شیرین شدن آنها می‌گردد.

این ماده در واقع از یک پروتئین ساده شامل دو آمینو اسید، فنیل آلانین (Phenylalanin) و آسپاریک اسید (Asparic Acid) ساخته شده است. اتصال هیدروکربن به فنیل آلانین نیز موجب ایجاد طعم شیرین در این ماده می‌گردد.

اسپارتام در سیستم گوارش

اسپارتام در سیستم گوارش توسط آنزیم‌های معده به سه بخش فنیل آلانین، آسپاریک اسید و متانول (مولکول الکل) تجزیه می‌گردد. تمامی اثرات این ماده نیز ناشی از جذب این سه ماده در جریان خون بدن است.

فنیل آلانین

این ماده یکی از آمینو اسیدهای پایه و ضروری و طبیعی برای بدن است. از منابع غنی این ماده می‌توان به انواع گوشت، تخم مرغ، محصولات لبنی، حبوبات و خشکبار اشاره کرد. فرمول شیمیایی این ماده نیز C 9H 11NO 2 است. این ماده می‌تواند در برخی از افراد مبتلا به اختلال ژنتیکی phenylketonuria موجب ایجاد مسمومیت گردد. اما مقدار این ماده در اسپارتام اندک بوده و موجی بروز مشکل خاصی نمی‌گردد.

آسپاریک اسید

مانند فنیل آلانین آسپاریک اسید نیز یک آمینو اسید طبیعی بوده و یکی از متداول‌ترین انواع آمینو اسیدها در رژیم غذایی به شمار می‌آید. این ماده به صورت طبیعی در بدن انسان نیز تولید می‌گردد. ماهی، انواع گوشت، تخم مرغ و سویا نیز از منابع غنی این ماده به شمار می‌آیند. آسپارتام حاوی مقدار کمی از این آمینو اسید بوده و تا بحال اثر منفی در بدن نداشته است.

متانول

این ماده یک ترکیب شیمیایی سمی مانند اتانول بوده که در مشروبات الکلی وجود دارد. این ماده تنها در مقادیر بالا می‌تواند موجب ایجاد مسمومیت گردد. از منابع این ماده می‌توان به قهوه، سبزیجات، انواع میوه و مشروبات الکلی اشاره کرد. میزان متانول موجود در اسپارتام نیز اندک بوده و مقدار آن کمتر از میزان لازم برای بدن بوده و به این ترتیب این ماده نیز نمی‌تواند اثری منفی برای اسپارتام به وجود آورد.

آسپارتام : خوب یا بد؟

تعداد زیادی از وبسایت‌های سلامتی وجود داشته که اسپارتام را یک ماده سمی به حساب آورده و آن را عامل بیماری‌های از سردرد تا سرطان می‌دانند. اما هنوز بیشتر این ادعاها تنها در حد حدس و گمان بوده و توسط علم ثابت نشده است. در ادامه به بیان چند نمونه از این ادعاها خواهیم پرداخت.

اسپارتام عاملی برای سرطان

موسسه پژوهشی European Ramazzini Foundation اسپارتام را عاملی برای سرطان در حیوانات دانسته است. اما بسیاری این یافته‌ها را به دلیل روش‌های غیر اصولی، قابل قبول ندانسته و اثر اسپارتام در بروز سرطان را رد می‌نمایند. اما تحقیقاتی نیز وجود داشته که ارتباطی بسیار دور از این ماده و سرطان در مردان را بیان می‌کند. اما در مجموع هنوز شواهدی مستدل از ارتباط اسپارتام و سرطان به دست نیامده است.

اسپارتام عاملی برای افزایش وزن

به عنوان یک ماده شیرین کننده با کالری پایین، اسپارتام به طور گسترده توسط افرادی که علاقه به طعم شیرین دارند اما قصد دارند سطح قند بدن خود را کنترل نمایند، استفاده می‌گردد. با وجود اینکه ثابت شده اسپارتام تاثیری بر افزایش وزن ندارد اما تاثیر آن بر کاهش وزن هنوز به صورت علمی و با شواهد مستدل ثابت نشده است.

اما بر پایه تعدای از تحقیقات صورت گرفته، اسپارتام می‌تواند به عنوان یک جایگزین مناسب برای شکر به حساب آمده و به دلیل مصرف کمتر شکر و قند، از افزایش وزن جلوگیری نماید.

تاثیرات اسپارتام بر عملکرد ذهنی

بر اساس یک تحقیق علمی صورت گرفته، اسپارتام می‌تواند موجب بروز اختلال در عملکرد ذهن انسان گردد. اما این مقاله به دلیل اطلاعات نادرست، روش‌های غلط آزمایش و منابع نا موثق، به شدت مورد انتقاد قرار گرفت. تحقیقات جامع صورت گرفته تا کنون ثابت کرده که اسپارتام هیچ تاثیر نامطلوبی بر عملکرد ذهنی افراد بزرگسال ندارد. در خصوص کودکان نیز نتایج بر همین اساس بوده و در مجموع این ماده نمی‌تواند عاملی برای بروز مشکلات ذهنی گردد.

تشنج

تشنج نیز یکی از مواردی است که به عنوان یک اثر جانبی از اسپارتام عنوان می‌گردد. اما تمامی این ادعاها بدون مدرک و شواهد علمی است. یک مقاله نیز مبنی بر افزایش فعالیت مغزی منجر به تشنج در کودکان منتشر شده است که اسپارتام را عاملی برای افزایش ریسک این ضایعه معرفی می‌نماید.

سردرد

همانند تشنج، سردرد نیز به عنوان یکی از عوارض مصرف اسپارتام معرفی شده است. اما این مقالات نیز مستدل نبوده و در یک مقاله نیز از این ماده به عنوان یک عامل افزایش دهنده وقوع سر درد نام برده شده است. اما به دلیل عدم رعایت شرایط و وضعیت جسمانی افراد مورد آزمایش، این تحقیقات نیز قابل استنداد نخواهد بود.

سخن آخر

همانطور که اشاره شد، اسپارتام یکی از متداول ترین طعم دهنده‌های موجود در بازار بوده و تحقیقات بسیاری در مورد آن صورت گرفته است. بیشتر این تحقیقات نشان از بی ضرر بودن این ماده داشته هیچ تاثیر مخربی در اثر استفاده از آن به وجود نخواهد آمد. اما در مواردی نیز ممکن است افراد به این ماده حساسیت داشته که این مساله می‌تواند موجب بروز مشکلاتی برای آنها گردد.

اما این ماده نیز مانند سایر مواد شیمیایی می‌تواند اثرات مخربی در دراز مدت داشته و یا در شرایط خاص و افراد مختلف واکنش‌های منفی را برای بدن افراد به وجود آورد. پس در صورت مشاهده هرگونه و حساسیت و آلرژی نسبت به اسپارتام، باید از مصرف آن خودداری نمود.

منبع : AuthorityNutrition