هنوز هم همه ما نسبت به انبوه صندوق‌های پستی زرد رنگی که سال‌ها پیش تعداد زیادی از آن را در سطح شهر می‌دیدیم حس نوستالژیک داریم و حتی ماشین‌های زرد رنگ فعلی پست هم چنین حسی را در ما برمی‌انگیزد. با این حال مشخص است که پست از آن زمان که پستچی فقط با کوله ای از نامه به منازل ما مراجع می کرد تفاوت‌های زیادی کرده است. در حالی که حالا نامه‌ها را دیگر در صندوق‌های پست الکترونیکی خود دریافت می کنیم، خدماتی مثل کارت خودرو، کارت سوخت، کارت خدمت، گذرنامه و گواهینامه یا بخشی از کالاهایی که اینترنتی خرید می کنیم با پست به ما تحویل می‌شود. با حسین مهری مدیرعامل شرکت پست ایران درباره این تغییرات و کارکردهای امروز شبکه پستی گفت و گو کرده‌ایم که می‌خوانید:
.
اگر بخواهیم بین آنچه شرکت پست را ده سال قبل تعریف می‌کرد و آنچه امروز به آن «پست» می‌گوییم نگاهی اجمالی بیندازیم، چه تفاوت‌هایی را می‌توانیم مشاهده کنیم؟
شبکه‌های ارتباطی جدید مثل اینترنت، ماهواره و حتی شبکه‌های اجتماعی جدید روی پست تاثیر قابل توجهی گذاشته و کارکردها و ماموریت‌های پست تغییر پیدا کرده است. به عنوان مثال ده سال قبل بسیاری از کارها به طور فیزیکی انجام می‌گرفت مثل ثبت نام دانشگاه‌ها، اظهارنامه‌های مالیاتی و حتی ثبت نام سیم‌کارت. بسیاری از این کارها عموما از طریق پست صورت می‌گرفت و شما می‌دیدید که صف‌های طولانی مقابل باجه‌های پستی شکل می‌گرفت و اما الان همه به صورت الکترونیکی درآمده است. حتی می‌بینیم که تبادل نامه‌ها که راه مهم ارتباطی مردم جهان بود الان به شکل وسیع‌تری با انتقال اینترنتی جایگزین شده است. اتحادیه جهانی پست در سال ۲۰۱۲ در کنگره‌ای که شکل گرفت الزاماتی را برای پست در نظر گرفت که پست باید سه وجهی شود و این سه وجه را ایجاد شبکه الکترونیکی، شبکه مالی و شبکه فیزیکی به صورت تواما تعریف کرد.
.
شما این سه شبکه را ایجاد کردید؟
شبکه فیزیکی را داشتیم اما به تدریج در حال تکمیل شبکه‌های الکترونیکی و مالی ( پرداخت‌های الکترونیکی ) هستیم. در واقع خدمات الکترونیکی متعددی امروز در پست انجام می‌شود.
.
اتحادیه جهانی پست تاکید دارد که خرید و فروش اینترنتی توسط خود شرکتهای پستی انجام بگیرد یا این شبکه پشتیبان بخش‌هایی باشد که این گونه خدمات را ارایه می‌کنند؟
اتحادیه کمک به رشد را تاکید دارد. الان اگر پست چین را در نظر بگیرید می‌بینید که خود یک شرکتی مثل «علی‌بابا» را ایجاد نکرده بلکه پست چین کمک می‌کند برای توزیع محصولات این شرکت یا آمازون یا eBay .
.
پس جهت‌گیری امروز پست به سمت خدمات رفته است؟
هم خدمات و هم (تحویل) کالا. یعنی از « پست نامه» به این سمت جدید رفته است. الان در دنیا در سال ۲۰۱۲ حدود ۱.۵ درصد کاهش پست نامه‌ها را داشتیم که در سال ۲۰۱۳ این میزان به ۴.۵ درصد رسیده و رشد منفی شتاب بیشتری گرفته است. در سال ۲۰۱۴ هم حدود ۵-۶ درصد کاهش را پیش‌بینی می‌کنیم. این کاهش پست‌نامه‌ها ناشی از گسترش خدمات الکترونیکی و اینترنتی است.
.
در خود ایران چطور؟ اینترنت باعث کاهش پست‌نامه‌ها شده؟
ما در پست‌نامه‌ها در سال گذشته مقداری رشد داشتیم اما به تدریج پیش‌بینی می‌کنیم با کاهش مواجه شویم به ویژه که وزارت ارتباطات روی پهنای باند و توسعه خدمات الکترونیکی کار می‌کند و این دسترسی بیشتر مردم به ابزارهای اینترنتی که کار بسیار درستی هم هست باعث کاهش پست‌نامه‌ها خواهد شد. اما البته با افزایش خدمات الکترونیکی شاهد رشد توزیع کالا از طریق پست خواهیم بود.
.
تا چند سال قبل بحث ضرر و زیان دهی بالای شرکت پست ایران مطرح بود و حتی کار به جداشدن از وزارت ارتباطات و واگذاری به بخش خصوصی پیش آمد. حالا ظاهرا آن مشکلات حل شده و پست به حالت سر به سر در درآمد و هزینه رسیده است. چه استراتژی منجر به این وضعیت شد؟
وقتی ما شرکت را بیش از یک سال قبل تحویل گرفتیم با یک زیان ۳۵۵۰ میلیارد ریالی روبه رو بود. بدهی‌های سنگینی به ذینفعان داشتیم مثل هواپیمایی‌ها. پرداخت‌ها به همکارانمان بسیار پایین بود و باید به شکل فوری از این وضعیت خارج می‌شدیم. در آن زمانی که من این مسوولیت را برعهده گرفتم فقط در دو ماه نخست ۳۲ میلیارد تومان از وزارت ارتباطات قرض گرفتیم تا بتوانیم حقوق پرسنل را پرداخت کنیم و جالب بود که با وجود این وضعیت قبل ازما در سال ۹۲ حدود ۷۹۰ نفر استخدام نیروی جدید صورت گرفته بود در حالی که با تورم نیروی انسانی مواجه بودیم و قادر به پرداخت حقوق هم نبودیم. طبیعتا این روند نمی‌توانست ادامه پیدا کند و ما ستاد بحرانی را شکل دادیم که هم از جهت مالی، نیروی انسانی و ساختار فنی به اصلاح پست اقدام کنیم.
.
بخش عمده هزینه‌های پست نیروی انسانی است؟
بله. ۹۰ درصد از هزینه ما نیروی انسانی است و در این دوره جلوی جذب نیروی جدید را گرفتیم و تا الان حدود ۱۷۰۰ نفر نیرو را بدون اخراج کاهش دادیم و این کار با بازخرید اختیاری یا بازنشستگی پیش از موعد انجام شد. همین‌طور یکسری ادغام‌های دفاتر پستی و حذف برخی مراکز باعث سرعت گرفتن انتقال مرسولات شد یا با تغییر حوزه نامه‌رسان‌ها یا اصلاح ساختاری و کنار گذاشتن کارهایی که تخصص ما نبود مثل کنتورخوانی قبوض آب و برق و تاکید روی سرویس‌های ارزش افزوده عملا پست را سریع‌تر و کوچک‌تر کردیم. به جز این ۱۰۱ ردیف شغلی را هم کاهش دادیم که به کاهش بروکراسی پست کمک کرد.
.
چه تعداد نیروی انسانی در پست مشغول به کارند؟
حدود ۴۲ هزارنفر که ۱۵ هزارنفر به طور مستقیم با ما کار می‌کنند.
.
الان بیشترین رشد درآمدی در پست مربوط به چه سرویس‌هایی است؟
سرویس‌های ویژه و پیشتاز
.
و کمترین ؟
در برخی مراکز روستایی هنوز داریم سوبسیدهای سنگینی را می‌دهیم. مثلا در شهر تهران یک واحد هزینه ما ۳ واحد درآمد دارد اما در روستاها رساندن مرسوله هزینه‌های سنگینی را به ما وارد می‌کند. یا در بحث انتقال مطبوعات هم داریم سوبسید می‌دهیم و البته در این دو سال با تاکید وزیر محترم ارتباطات حتی یک ریال هم این هزینه را افزایش ندادیم که سیاست درستی هم هست.
.
بحث گمرک پستی و مشکلاتی که در ورود کالا از طریق پست وجود دارد مورد انتقاد برخی از مردم است. مشخص است که پست امروز می‌تواند نقش بسیار مهمی در واردات یا صادرات کالاها ایفا کند مثل کاری که شرکتهایی در چین انجام می‌دهند و کالا را حتی رایگان به ایران حمل می‌کنند. در پست ایران چقدر این سیاست وجود دارد که بتوان تسهیلات بیشتری برای صادرات و واردات در نظر گرفت تا خریدار یا تولید کننده دسترسی سریع‌تر و ارزان‌تری به بازارهای بین‌المللی داشته باشد؟
پست رابطه تنگاتنگی با گمرکات دارد و همین چین را که مثال زدید برای خودش افزایش ترافیک ۲۵ درصدی سالانه را در نظر گرفته تا سال ۲۰۲۰ به ۵۰ میلیارد مرسوله برسند. در همین چین در سال ۲۰۱۴ رشد خرید اینترنتی باعث تعطیل شدن ۱۰۰۰ فروشگاه شد و این نشان می‌دهد که رشد خرید و فروش اینترنتی باعث کاهش قیمت تمام شده و حذف واسطه‌ها می‌شود.
ما هم جلسات متعددی با گمرک داشتیم تا بتوانیم بعد از تحریم‌های مالی خرید اینترنتی را در کشور رونق دهیم. مثلا فروش و ارسال محصولاتی مثل زعفران یا گردو یا صنایع دستی .
در بحث واردات هم الان تا سقف معینی کار را به نیابت از گمرک انجام می‌دهیم ولی مشکلاتی هم هست مثلا هنوز خرید از مناطق آزاد را گمرک اجازه نمی‌دهد. ما باید بخشی از ممنوعیات و سخت‌گیری‌ها را کم کنیم تا بتوانیم جلوی قاچاق را بگیریم. استفاده از شبکه پستی اجازه ردگیری محصولات را می‌دهد و این فرصت خوبی برای گمرک هست تا از این شبکه در پست به خوبی استفاده کند و ما این آمادگی را داریم.
.
طی سالهای اخیر شاهد رشد فروشگاه‌های اینترنتی در ایران هستیم که به افزایش ارسال مرسوله بسیار کمک کرده‌اند. برخی از آنها سعی می‌کنند شبه پستی را راه بیندازند تا کالا را بر اساس کیفیت و سرعت مورد نظر خود تحویل دهند. از طرفی خود پست هم یک فروشگاه اینترنتی دارد . به نوعی هم پست بخشی از کاری را دارد انجام می‌دهد که در تخصص فروشگاه‌های اینترنتی است و هم آن فروشگاه‌ها دارند کاری را می‌کنند که در تخصص پست است. شما برنامه‌ای برای تغییر این شرایط دارید؟
این کاملا حرف درستی است. ما اعتقاد داریم که رسالت ما توزیع است و باید روی کیفیت این موضوع کار کنیم ولی چون «بازار الکترونیکی» پست از قبل ایجاد شده ما هم اینکار را داریم انجام می‌دهیم اما در حال فراهم کردن مقدماتی برای واگذار کردن آن به بخش خصوصی هستیم . از طرفی به دنبال بهبود وضعیت توزیع کالاهای خریداری شده اینترنتی هستیم به عنوان مثال همین هفته گذشته از «دیجی‌کالا» خواستیم که چارچوب‌های مد نظر خودش را به ما اعلام کند به جای اینکه برود در جاهای مختلف انبار درست کند بیاید فضاهایی را در نزدیکی مراکز اصلی پست در اختیارش قرار دهیم و هزینه هر دو طرف کاهش پیدا می‌کند.
.
آیا آماری در مورد خرید و فروش اینترنتی از طریق پست دارید؟
در سال ۹۳ حدود ۵ میلیون و ۳۰۰ هزار مرسوله به ارزش ۳۲۰ میلیارد تومان از فروشگاه‌ها و شرکتهای اینترنتی قبول کردیم و تحویل مردم دادیم. پیش‌بینی‌مان این است که این آمار امسال با حدود ۷ درصد رشد به ۴۰۰ میلیارد تومان برسد. ما البته هنوز در زیرساخت‌ها ضعف داریم به ویزه انبارهای لجستیک . به همین دلیل در حال اصلاح این بخش هستیم تا به جای اینکه مرسوله از یک نقطه به سایر نقاط کشور ارسال شود از ۸ نقطه در کشور توزیع شود.
.
قراردادهایی که با شرکتهای خارجی هم برای توزیع کالا در ایران داشته‌اید ؟
با مشارکت بخش خصوصی بحث خرید اینترنتی از فروشگاه‌های خارجی ورود پیدا کردیم. یک شرکت با eBay قرارداد بسته که امکان خرید مردم از این سایت فراهم می‌شود که از مهرماه صورت خواهد گرفت. یک شرکت دیگر با آمازون و علی‌بابا قرارداد بسته که مردم ایران بتوانند از این سایت‌ها خرید کنند.
.
در مورد پروژه GNAF هم که روی اختصاصی شدن آدرسهای فیزیکی مدتهاست دارید کار می‌کنید. این اختصاصی شدن آدرس چه مزیت‌هایی دارد؟
در دنیا دو بحث وجود دارد که این چه کسی است و کجاست. ما در ایران با شماره ملی می‌گوییم شخص کی هست اما کد پستی ما نمی‌گوید که کجا هست. مردم ضرورتی به اطلاع رسانی از مکان خود ندارند و از طرفی هر سازمان هم آدرس متفاوتی در صورتحساب‌ها برای مردم می‌فرستد. در این پروژه GeoCode National Address File هوشمندکردن نقشه و کد پستی به عنوان کد ادرس اختصاصی برای همه افراد مد نظر است. کلیه خدمات به آدرس فرد لینک می‌شود و همه ایرانیان یک آدرس اختصاصی خواهند داشت و حتی اگر جابه جا شوند این را خود اطلاع می‌دهند چون نیاز به خدمات دارند.
.
پروژه در چه مرحله‌ای است؟
بهنگام سازی اماکن را از سال قبل شروع کردیم و حدود ۸۰ درصد مکان‌های شهری را بهنگام کردیم و پیش‌بینی‌مان این است تا چند ماه آینده تمام کنیم. در بخش Geo Code شهر قم پیشگام است و بتدریج کارگروهی را با ابلاغ آقای رییس جمهور انجام می‌دهیم و به سرعت این بحث را در کشور اجرایی می‌کنیم.
.
منبع: itiran
