در زمینه ستاره سازی و ستارگان سیمای ایران قصد آن داریم تا به خسرو شکیبایی به عنوان ستاره ای درخشان در سینمای ایران بعد از انقلاب بپردازیم. با توجه به شرایط سیاسی و اجتماعی ایران بعد از انقلاب و وقوع جنگ، سینما نیز همچون دیگر هنرها تحت تاثیر شرایط سیاسی و اجتماعی قرار گرفته و به دلیل عدم شفافیت در سیاستها و قوانین در ایران بعد از انقلاب، ما شاهد تداخل فضای سینمای قبل و بعد از انقلاب هستیم و به دلیل عدم وجود قوانین جدید و چارچوب مشخص برای سینما تا چند سالی پس از انقلاب این تداخل و سردرگمی همچنان ادامه داشت و حداقل برای یک دهه، سینمای ایران بلاتکلیف و سرگردان بود و ستاره سازی نیز رایج نبود.
عده ای هنوز با ذهنیت فیلمسازی قبل از انقلاب، به ساخت فیلم مشغول بودند، هرچند که میزان تولیدات سینما بسیار کاهش یافته بود. با گذشت چندین سال از انقلاب و ایجاد شفافیت تدریجی در فضای اجتماعی و سیاسی و خط و مشی انقلاب، کم کم سینمای بعد از انقلاب شکل گرفت و از بلاتکلیفی در آمده و دارای هویت و ماهیتی بسیار متفاوت با گذشته شد و خسرو شکیبایی همچون ستاره ای درخشان پدیدار شد.
همچنین با پایان یافتن جنگ، فیلمهای شعاری و تبلیغاتی که دارای ارزش هنری چندانی نبوده و بیشتر یک مانیفست سیاسی و انقلابی بودند عمرشان به سر آمده و بتدریج سینما به ابزاری در خدمت ایدئولوژی درآمده و به رویدادی هنری تبدیل شد و در واقع سینمای بعد از انقلاب از این پس شکل یافته و ماهیت خود را بروز داد.
بسیاری از جریانات در سینما تازه شروع به شکل گرفتن کرده بود که ستاره سازی در سینما نیز از جمله این جریانات محسوب می شد و البته می توان گفت که خسرو شکیبایی در بعد از انقلاب از اولین ستاره های سینما بود. او با حضور در فیلم هامون و ارائه بازی درخشان و بی نظیر خود تبدیل به یکی از ستارگان مطرح سینما شد.
خسرو شکیبایی فعالیت هنری خود را قبل از انقلاب شروع کرد. او در سال‌های 1347 تا 1349 به گویندگی فیلم در استودیو شهاب پرداخت و از سال 1354 به فعالیت در دنیای تئاتر روی آورد و در واقع بازیگری را با تئاتر شروع کرد. او در تئاتر به کسب مهارت در بازیگری پرداخت. تجربه تئاتر برای بازیگر، تجربه ای بسیار ارزشمند و تاثیر گذار در روند حرفه ای و پیشرفت او محسوب می شود.
تئاتر بازیگر را ساخته و پرداخته کرده و فرد به لحاظ بدن، بیان، تربیت حس و دیگر ابزارهای بازیگری در تئاتر غنی شده و تجربه و فعالیت در تئاتر امکاناتی را در اختیار بازیگر می گذارد که به هیچ وجه و در هیچ جای دیگری این تجربیات برای فرد حاصل نمی شود. تجربه نشان داده که تفاوت بازی فردی که از تئاتر وارد سینما شده و فردی که مستقیما به سینما راه پیدا کرده بسیار زیاد بوده و تاثیر تئاتر بر فرد، به خوبی بر توانایی بازیگر مشهود است.
خسرو شکیبایی از این تجربه بی بهره نبود؛ زیرا ابتدا کار خود را با تئاتر شروع کرد و سپس با اندوختن تجربه و یادگیری بازیگری در عرصه تئاتر به سینما راه پیدا کرد و تاثیر تئاتر همواره در بازی او قابل درک بوده و قدرت بازیگری او به خوبی بیانگر این موضوع است. از جمله نمایش‌هایی که شکیبایی در آنها حضور داشت می‌توان به آثار زیر اشاره کرد:
” پنجه عدالت” ، ” زیر گذر لوطی صالح” ، ” تراژدی کسری” ، ” هنگامه شیرین” ، “وصال” ، ” بلیت تئاتر” ، ” پنجه به دست آوردن” ، ” صیادان ” ، ” با خشم به یاد آر” ، ” بازرس” ، ” سنگ و سرنا ” ، “همه پسران من ” ، “شب بیست و یکم ” ، “بیا تا گل برافشانیم”
خسرو شکیبایی از آن دسته بازیگرانی بود که شخصیت را بطور کامل تجزیه و تحلیل می نمود و شناخت نسبتا کاملی از آن بدست آورده و سپس تصویری از شخصیت برای خود ترسیم می کرد. بعد از این مرحله، تصویر ساخته شده را با جسم خود منطبق نموده و گویی آن شخصیت را قطعه قطعه کرده و درون جسم و فیزیک خود جای داده و لذا خسرو شکیبایی به لحاظ جسمانی تبدیل به فردی می شد که قرار بود آن را بازی کند. سپس به لحاظ فکری نیز او را در ذهن خود جای داده و در واقع به خلق شخصیت در درون خود می پرداخت، لذا ما همواره در اکثر آثار وی بخشی از جسمانیت و رفتارمندی خسرو شکیبای را در نقشهای مختلفش مشاهده می کنیم و بخشی دیگر از رفتارمندی وی به شخصیت خلق شده تعلق دارد .
البته این روش یکی از راههای وارد شدن به نقش و تجسم شخصیت فرضی بود که خسرو شکیبایی از آن به خوبی استفاده می کرد و همواره نیز موفق بود. زیرا خطری که این روش دارد، اینست که امکان دارد کلیه نقشهایی که یک بازیگر ایفا می کند شبیه به یکدیگر شده و خیلی تفاوتی میان آنها حس نشود و لذا بازیگر تبدیل به فردی می شود که مدام خود را تکرار می کند و ما شخصیت جدیدی را نخواهیم دید.
اما خسرو شکیبایی با هوشمندی از این روش بهره برده و همواره شخصیتی جذاب خلق نموده که با شخصیتهای قبلی دارای تفاوتهای آشکاری بود و البته تجربه تئاتر بر این قدرت و توانایی او بی تاثیر نبود.
فیلم خط قرمز ساخته مسعود کیمیایی (1361) شروع فعالیت سینمایی او به عنوان بازیگر به حساب می‌آید و هرچند که در آن فیلم در نقش کوتاهی ظاهر می شود؛ اما در همان فرصت کوتاه نیز تاثیر خود را بر مخاطب گذاشته و این مسئله به خوبی دیده می شود و همین تجربه باعث می شود که در دو اثر دیگر نیز با کیمیایی همکاری داشته و نقشهای متفاوتی در آثار او از خود به تصویر کشد. خسرو شکیبایی تا سال 1368 در فیلمهای دزد و نویسنده، ترن و رابطه ظاهر شد و نقشهایی را ایفا کرد؛ اما تا اوج هنوز فاصله داشت و این آثار هنوز بیانگر میزان قدرت بازیگری شکیبایی نبود و او هنوز جا داشت تا توان و قدرت خود را در سینما اثبات کند و بالاخره زمان موعود فرا رسید.
اوج گرفتن خسرو شکیبایی با بازی در فیلم هامون اثر داریوش مهرجویی در سال 1368 آغاز شد و این “حمید هامون” بود که نام او را بر سر زبان‌ها انداخت و او را تبدیل به ستاره ای در سینمای ایران کرد. او حتی برای بازی چشمگیرانه‌اش در هامون از هشتمین جشنواره فیلم فجر، سیمرغ بلورین دریافت کرد و دریافت سیمرغ شهرت او را در میان اهالی سینما دوچندان نمود. البته خسرو شکیبایی به یک سیمرغ قانع نشده و دو سیمرغ دیگر را در جشنواره فیلم فجر با بازی در فیلم “کیمیا” و ” سالاد فصل ” از آن خود کرد و در برخی آثار نیز نامزد دریافت سیمرغ شد.
فیلمهایی چون “کاغذ بی خط ” ، ” حکم ” ، ” اتوبوس شب ” و ” رئیس ” از دیگر آثار مطرح او در عرصه بازیگری سینما بود.
در ضمن خسرو شکیبایی علاوه بر تئاتر و سینما در عرصه تلویزیون نیز آثار موفقی را به مخاطب ارائه نمود. بازیهای درخشان او در آثاری چون ” روزی روزگاری ” ، ” سمک عیار ” ، ” کاکتوس ” ، ” مدرس” ، ” کوچک جنگلی “، ” خانه سبز” ، ” آواز مه” و ” تفنگ سر پر” همواره در اذهان مردم به جای خواهد ماند.
برخی از جوایز خسرو شکیبایی :
برنده سیمرغ بلورین هشتمین جشنواره فیلم فجر، بهترین بازیگر نقش اول مرد (هامون)، (مسابقه سینمای ایران)، سال ۱۳۶۸
برنده سیمرغ بلورین سیزدهمین جشنواره فیلم فجر، بهترین بازیگر نقش اول مرد (کیمیا)، (مسابقه سینمای ایران)، سال ۱۳۷۳
برنده سیمرغ بلورین بیست و سومین جشنواره فیلم فجر، بهترین بازیگر نقش مکمل مرد (سالاد فصل)، (مسابقه سینمای ایران)، سال ۱۳۸۳
دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول مرد (اتوبوس شب)، بیست و پنجمین دوره مسابقه سینمای ایران، سال ۱۳۸۵
نامزد سیمرغ بلورین جشنواره فیلم فجر: بهترین بازیگر نقش اول مرد (یکبار برای همیشه)، یازدهمین دوره جشنواره فیلم فجر، مسابقه سینمای ایران، سال ۱۳۷۱
بهترین بازیگر نقش اول مرد (سایه به سایه)، دوره ۱۵ جشنواره فیلم فجر، مسابقه سینمای ایران، سال ۱۳۷۵
بهترین بازیگر نقش اول مرد (کاغذ بی خط)، بیست امین دوره جشنواره فیلم فجر، مسابقه سینمای ایران، سال ۱۳۸۰
با توجه به فضای سینمای بعد از انقلاب و تغییرات ایجاد شده در سینما و محو شدن جریان ستاره سازی خصوصا در دهه شصت و هفتاد، خسرو شکیبایی به واسطه توانایی و ویژگیهای فردی خود در بازیگری به نوعی، نقطه شروع این جریان در بعد از انقلاب بود. او روح تازه در بازیگری سینمای ایران دمید و چرخ اقتصادی آن را به حرکت درآورد و مجدد رابطه مردم را با سینما بهبود بخشید. تاثیرگذاری او بر سینمای ایران غیر قابل انکار است و بخش چشمگیری از جامعه بواسطه وی با سینما رابطه برقرار کرد.
.
منبع: تکرا
