تنها آتشفشان یخی سیاره کوتوله سرس، ممکن است به آرامی ناپدید شود. تحقیقات جدید نشان می دهد، لایه بیرونی سیاره کوتوله ممکن است، با گذشت زمان به آرامی تغییر کند و به تدریج موجب هموار شدن سطح سرس شود. در واقع ممکن است، در گذشته هم کوه های مشابهی در سرس به این ترتیب هموار شده باشند.
مایکل سوری، دانشمند علوم سیاره ای از دانشگاه آریزونا، می گوید:”این فرایندی همانند پخش شدن شربت و یا عسل در بشقاب است، چنین روندی در سرس هم در جریان است.”
سوری نویسنده ارشد این مقاله جدید است که در آن فرضیه ای را مطرح کرده که به موجب آن، کوه آهونا مونس، ممکن است به آرامی با توجه به نیروی ویسکوزیته همواره شود. وی نتایج تحقیقات خود را ماه گذشته در کنفرانس ماه و علوم سیاره ای، ودزلند، تگزاس ارائه داده است.
تنها کوه یخی سرس
هنگامی که ماموریت دان ناسا در سال 2015 به سیاره کوتوله سرس رسید، با سیاره ای تقریبا مسطح تنها با یک کوه، آهونا مونس مواجه شد.
مایکل سوری از دانشگاه آریزونا در این مورد می گوید: “تصور کنید تنها یک آتشفشان در تمام زمین وجود داشته باشد. چنین چیزی تا حد زیادی گیج کننده است.”
به همین دلیل سوری و تیمش از آزمایشگاه مطالعات سیاره‌ای و قمری دانشگاه آریزونا، تصور می کنند، سرس دارای آتشفشان های یخی دیگری هم بوده است. یکی از توضیحات احتمالی دانشمندان برای این مورد، این است که این ساختارها ممکن است در طول زمان مسطح شده باشد.
دانشمندان تصور می کنند، این آتشفشان ها به دلیل سکون ویسکوزیته به مرور ناپدید شده اند، اصطلاحی که برای توصیف حالتی بیان می شود که در آن هر گونه ماده جامدی با گذشت زمان به حالت مایع در می آید. از آنجایی که یخچال های طبیعی زمین هم به همین نحو تبدیل به مایع شده اند، چنین فرضیه ای می تواند در مورد آتشفشان یخی مرموز سرس هم صادق باشد. به خصوص اینکه سیاره کوتوله سرس بین مریخ و مشتری واقع شده، جایی که نسبت به دیگر اجرام کیهانی همچون قمرهای یخی تیتان و اروپا به خورشید نزدیک تر است.
این محققان با مدل سازی های به این نتیجه رسیده اند که ممکن است، کوه های یخی سرس حداقل دارای 40 درصد آب بوده اند. به طور کلی، تخمین زده می شود، بین 17 تا 30 درصد وزن سیاره کوتوله را آب تشکیل داده باشد، چیزی که مقادیر زیادی آب محسوب می شود، چرا که وزن شبه سیاره سرس در حدود یک میلیون تریلیون تن است.
بنابراین در سرس، حدود 0.2 تا 0.3 تن آب وجود دارد، مقادیری که در مقایسه با آب کره زمین، چندان هم کم نیست. سیاره ما دارای حدود 18 تریلیون تن آب در اقیانوس ها است، البته قطر زمین هم10 برابر بزرگتر از سرس است.
دانشمندان گمان می کنند، آب مایع در دوران اولیه شکل گیری منظومه شمسی در سرس جریان داشته است. اما با سردتر شدن سیاره کوتوله، یخ سطحی موجود در نواحی استوایی سرس، تصعید (مستقیما از حالت جامد به حالت گاز تبدیل شده) شده و یا به بخش فوقانی سیاره کوتوله رفته و اتمسفر ظریفی را شکل داده است. با این حال در نواحی مرتفع، یک متر از آب می توانسته در طول حیات 4.5 میلیارد ساله سرس در سطح باقی مانده باشد.
در دیگر اجرام یخی همچون پلوتو و قمر اروپا، تریتون و تیتان، چندین کوه وجود دارد. اما سرس تنها دارای یک کوه یخی است. به گفته سوری، یک احتمال این است که آتشفشان یخی سرس تا همین اواخر خفته بوده باشد و به تازگی شروع به فعالیت کرده باشد، البته این فرضیه تا حد زیادی بعید به نظر می رسد.
فرضیه دیگر این است که آتشفشان های یخی دیگری هم در سیاره کوتوله وجود داشته اند و از آنجایی که سرس فاقد اتمسفر یا جریان آب مایع، فرایندهای فرسایش باد و بارانی که کوه های زمین را پوشش می دهند؛ بر روی سطح خود نیست؛ به تدریج ناپدید شده اند.
سوری و همکارانش نه تنها در این تحقیقات نحوه شکل گیری کوه را مورد بررسی قرار داده اند، بلکه آنها سرنوشت آینده کوه را هم مورد مطالعه قرار داده اند. این محققان با مدل سازی ترکیبات ممکن سرس، دریافتند، اگر چناچه حداقل 40 درصد کوه آهونا مونس از یخ تشکیل شده باشد، این کوه همچون عسل یا شربت در بشقاب به تدریخ پخش شده و هموار می شود.
شواهد موجود از دهانه های برخوردی، یکی از روش های محاسبه سن سطح هستند. با وجودی که آهونا مونس علائمی از دهانه های برخوردی در خود ندارد، اما منطقه ای که در آن واقع شده دهانه های برخوردی دارد که بر اساس آن می توان سن آهونا مونس را تا 1 میلیارد سال تخمین زد.
اما تیم سوری سن کمتری در حدود 500 میلیون سال را برای این کوه برآورد می کنند. آنها می گویند، اگر نیمی از کوه از یخ تشکیل شده باشد، برای هموار شدن آن می باید 500 میلیون سال سپری شود و اگر تمام کوه از یخ تشکیل شده باشد، 200 میلیون سال پس از تشکیل ناپدید می شود.
با توجه نسبتا جوان بودن آهونا مونس، سیاره کوتوله ممکن است، هنوز هم دارای فعالیت های زمین شناختی باشند، هر چند شواهد قطعی از چنین فعالیت هایی تاکنون توسط ماموریت دان ناسا کشف نشده است.
سرس ممکن است، تنها کوه سرس باشد، اما شواهدی وجود دارد که نشان می دهد، پیش از این کوه دیگری هم در سرس وجود داشته است. در واقع محققان با توجه به وجود ناهمواری تپه شکلی در نزدیکی آهونا مونس چنین فرضیه ای را مطرح کرده اند. بنابراین، این ناهمواری ممکن است، بقایای کوه یخی همچون آهونا مونس بوده باشد که به تدریج هموار شده است.
سوری می گوید:”شاید این کوه یخی شکلی مشابه آهونا مونس داشته و به تدریج پس از گذشت چند صد میلیون سال به شکل کنونی در آمده است.”
همچنین این می تواند، نشان دهد، ناحیه اطراف آهونا مونس، منبع فعالیت های آتشفشان های یخی بوده است. در کره زمین، حرکت صفحات تکتونیک موجب فوران گدازه در مکان های مختلفی می شود، چیزی که زنجیره ای از آتشفشان ها را تشکیل می دهد، اما در سیاره کوتوله چنین صفحات تکتونیکی وجود ندارند.
سوری می گوید، این منطقه ممکن است بیشتر شبیه مریخ باشد، جایی که فوران گدازه های سنگی منجر به ایجاد آتشفشان عظیم المپوس مونس، بزرگترین آتشفشان منظومه شمسی شده اند. اما در حالی که آهونا مونس به دلیل یخی بودن به تدریج هموار شده است، المپوس مونس به دلیل ساختار سنگی خود ثابت مانده است.
سوری و همکارانش برای جستجوی شواهد بیشتری برای اثبات فرضیه هموار شدن تدریجی آتشفشان یخی؛ تصاویر دیگری از ماموریت دان را مورد بررسی قرار خواهند داد.
.
منبع: space
