اوایل سال جاری بود که خبر کشف سه سیاره سنگی در ناحیه قابل سکونت منظومه تراپیست-1 خوشحالی زیادی در جامعه علمی به وجود آورد. اما کمی بعد بود که اخترشناسان اخبار ناامیدکننده‌ای را در مورد این منظومه اعلام کردند. مطالعات اخترشناسان نشان می‌داد، در این سیارات امکان پدید آمدن حیات وجود ندارد. اما به نظر می‌رسد، این بحث هیجان‌انگیز، بار دیگر پیچش خوش‌بینانه‌ای داشته باشد.
در مورد منظومه تراپیست-۱ باید بگوییم، این منظومه دارای هفت سیاره فراخورشید به‌اندازه زمین است که به دور ستاره‌ای که تنها ۴۰ سال نوری با ما فاصله دارد، گردش می‌کنند. سه مورد از این سیارات شبیه زمین، در ناحیه گلدیلاک (کمربند حیات) قرار دارند؛ این آن‌ها را تبدیل سیارات فراخورشیدی قابل سکونتی می‌کند.
این هفت سیاره فراخورشیدی به دور ستاره میزبان خود که ستاره‌ای کوتوله و فوق سرد (ستاره کوتوله سرخ) است و هم ازلحاظ اندازه و هم نور کوچک‌تر از خورشید ما است، در مداری نزدیک‌تر از عطارد (به خورشید) گردش می‌کنند. این سیارات که در مداری تنگ قرار دارند و دارای دوره گردش ۱.۵ و ۲.۴ روزه هستند، همچنین دیگر سیارات این منظومه فراخورشیدی، دارای دوره‌گردشی ۱۲ روزه هستند.
مدار این هفت سیاره فراخورشیدی به‌قدری به هم نزدیک (فقط چند برابر فاصله زمین به ماه) است که می‌توان، ویژگی‌های زمین‌شناختی و جغرافیایی این سیارات را از سیاره همسایه‌اش مشاهده کرد. با توجه به نزدیکی مدار این سیارات به ستاره میزبان خود، به‌احتمال زیاد، سیارات منظومه تراپیست-۱ قفل گرانشی (قفل جزر و مدی) شده‌اند، به این معنی که همیشه رو به ستاره خود است، به‌این‌ترتیب نیمی از سیاره در تاریکی همیشگی به سر می‌برد.
دو اخترشناس از مرکز اخترفیزیک هاروارد-اسمیتسونین (CFA) بر این باورند که تعاملات گرانشی قوی میان سیارات در منظومه‌های کوتوله سرخ و ستاره‌های میزبان آن‌ها، می‌تواند این سیارات را قابل سکونت‌تر کند، به‌ویژه اگر دارای قفل گرانشی با روز و شب دائمی باشند. در اقیانوس سیاراتی با قفل گرانشی، جز و مد ناشی از ستاره میزبان این سیارات سنگی امکان پدید آمدن مواد مغذی را فراهم می‌کند و دمای معتدل و همچنین به ایجاد واکنش‌های شیمیایی کمک می‌کند.
این دمای هوا می‌تواند نقش مهمی در پدید آمدن حیات در سیارات منظومه تراپیست-1 ایفا کند. آوی لوئب، اخترشناسی از مرکز اخترفیزیک هاروارد اسمیتسون به Gizmodo می‌گوید، موضوع این مطالعه پس از عکاسی از ساحل ویکولوئا در جزیره ماوی، هاوایی به او الهام شده است. لوئب می‌گوید، این عکس از سواحلی هنگام غروب خورشید، او را به این فکر انداخته که ایستادن در سیاره‌ای با قفل گرانشی می‌تواند چگونه باشد.
در واقع باور اخترشناسان بر این است که بسیاری از سیارات قابل سکونت در اطراف ستاره‌های کوتوله سرخ ممکن است با توجه به کشش گرانشی ستاره نزدیک خود، دارای قفل گرانشی باشند. لوئب می‌گوید: “این مرا به این نتیجه رساند که امکان وجود حیات در نوار دائمی غروب این سیارات به اوج می‌رسد.”
محققان دیگری هم نوار دائمی غروب، یعنی ناحیه‌ای بین شب و روز را مطلوب‌ترین نقطه با شرایط آب و هوایی معتدل و مناسب حیات می‌دانند. اما از لحاظ زیست‌شناسی با توجه به نبود برخی فرایندهای فیزیکی و شیمیایی خاصی که ناشی از چرخش سیاره‌ای و جزر و مد هستند، این موضوع هنوز قابل‌بحث است.
لوئب می گوید، در سیاره‌هایی با قفل گرانشی هیچ رابطه‌ای بین اقیانوس و سنگ وجود ندارد که برخی دانشمندان آن را برای پدید آمدن حیات ضروری می‌دانند. او توضیح می‌دهد که چگونه جزر و مدهای زمین که عمدتا توسط ماه ایجاد می‌شوند، باعث باثبات ماندن محور گردش زمین و به وجود آمدن چرخه آب (سیل و تبخیر) می‌شوند. این چرخه آب واکنش‌های شیمیایی پیچیده‌ای را به وجود می‌آورد، ازجمله واکنش‌هایی که ممکن است، موجب پدید آمدن حیات در کره خاکی شده باشند. اما لوئب می‌گوید، آیا در سیاره‌ای که به دلیل تعاملات گرانشی شدید با ستاره میزبانش، روز و شب ندارد، یک ریتم منظم وجود داشته است؟
منسوی لینگام همکار لوئب در این مطالعه، با محاسبات دقیق خود نشان می‌دهد که جزر و مد ستاره میزبان (یا جزر و مد ملایم‌تر ناشی از دیگر سیارات منظومه تراپیست-1) می‌توان نقش محور گردش زمین را جایگزین سیارات قابل سکونت اطراف ستاره‌های کوتوله سرخ کرد.
به گفته لوئب، چرخه‌های جزر و مدی ناشی از ستاره‌ای که در نزدیکی سیاره قرار دارند، به نسبت جزر و مد ماه در زمین، بزرگ‌تر هستند. لوئب در ادامه مطالعه خود در مورد چگونگی پدید آمدن این جزر و مدهای عظیم که می‌تواند سیل و تبخیر را در امتداد ساحل به وجود بیاورند، بحث می‌کند. امواجی که به آن امواج راسبی اقیانوسی می‌گویند (همچنین به امواج سیاره‌ای هم شناخته می‌شوند، این امواج نتیجه محور گردش سیاره‌اند)، مواد مغذی را افزایش می‌دهند و موجب انجام واکنش‌های پیچیده شیمیایی می‌شوند.
موضوعی که باید به آن اشاره کنیم این است که مطالعه فوق هنوز در مرحله مایید علمی قرار دارد، بدین معنا که این ایده‌ها هنوز از سوی جامعه علمی بررسی نشده‌اند. حداقل یکی از محققان خارج از این مطالعه، روکو مانچینلی اخترشناسی از مرکز پژوهشی ایمز ناسا باور دارد که محققان این مطالعه به برخی نکات بسیار خوب مرتبط به تأثیر جزر و مد روی سکونت پذیری سیارات اشاره‌کرده‌اند.
مانچینلی به Gizmodo گفت: “واقعیت این است که داشتن جزر و مد باعث افزایش احتمال واکنش‌های شیمیایی می‌شود که منتهی به پدید آمدن حیات می‌شوند. ”
او با اشاره به اینکه در سال 2007 یکی از نویسندگان مطالعه‌ای بوده که چنین مفهومی را بررسی کرده، گفت: “اما بسیاری از مفاهیمی که در مطالعه قدیمی بررسی‌شده بودند، در این مطالعه با جزئیات بیشتر بررسی‌شده‌اند.”
بااین‌وجود، وقتی صحبت از فرضیه نویسندگان مطالعه فوق در مورد تأثیر جزر و مد روی شکل‌گیری زندگی پیچیده می‌شود، مانچینلی تردید زیادی دارد. به عنوان مثال، این مطالعه نشان می‌دهد که مواد مغذی ناشی از جزر و مد ممکن است، موجب پدید آمدن جلبک‌های عظیم شده باشند. مانچینلی می‌گوید: “البته این بدین معنا نیست که این مفاهیم اشتباه هستند، بلکه باید گمانه‌زنی‌های بیشتر و بیشتری انجام شود.”
همچنین باید به یاد داشته باشیم که فرضیه وجود حیات در منظومه ستاره کوتوله سرخ، تنها یک گمانه‌زنی است. چراکه به عنوان مثال، همان‌طوری که محققان در مطالعه چند ماه قبل خود نشان داده‌اند، این امکان وجود دارد که جو تمام سیارات منظومه تراپیست-1 براثر بادهای خورشیدی از بین رفته باشد.
اوایل ماه آوریل بود که اخترشناسان رصدخانه کونکوی مجارستان مطالعه‌ای منتشر کردند که نشان می‌داد، سیارات منظومه تراپیست-۱ در معرض توفان‌های خورشیدی قدرتمندی قرار دارند. این محققان در مطالعه خود نشان داده بودند که سیارات این منظومه با بمباران خورشیدی قدرتمند و پیوسته‌ای مواجه بوده‌اند. این محققان حتی می‌گویند، توفان‌های خورشیدی ستاره تراپیست صدها و یا شاید هزاران بار قوی‌تر از توفان‌های زمین هستند.
در واقع ثبات جو یک سیاره پس از برخورد یکی از توفان‌های خورشیدی، نیازمند ۳۰ هزار سال است. به‌این‌ترتیب، در عرض ۲۸ ساعت، جو این سیارات فراخورشیدی چندان تغییر نخواهند کرد. مورد مهم‌تر اینکه، سیارات مدار تراپیست، به ستاره مادر خود نزدیک‌تر از خورشید ما هستند. این بدان معناست که این بمباران‌های بی‌وقفه احتمالا هر جوی را از بین می‌برند و امکان تشکیل حتی ابتدایی‌ترین نوع حیات را از میان برمی‌دارند. موضوع دیگر اینکه، میدان مغناطیسی قوی زمین همچون یک سپر از سیاره در برابر توفان‌های خورشیدی محافظت می‌کنند، اما بعید است، سیارات تراپیست چنین سپری داشته باشند.
این مطالعه نشان می‌دهد، سیارات منظومه تراپیست به مگنتوسفرهایی (منطقه مغناطیسی پیرامون اجرام کیهانی) به میزان ده‌ها و صدها گاوس نیاز دارند، این در حالی است که مگنتوسفر زمین تنها در حدود ۰.۵ گاوس است. بنابراین، سیارات تراپیست چگونه قادر به ایجاد مگنتوسفری قدرتمندی برای حفاظت از جو خود خواهند بود؟
بااین‌حال، این فرضیه که کشش گرانشی یک ستاره نزدیک می‌تواند جزر و مدهایی را در اقیانوس‌های سیاره به وجود بیاورد که روی قابلیت سکونت پذیر سیاره تأثیر بگذارند، فرضیه عجیبی نیست. و حداقل، فرضیه‌هایی در مورد جلبک‌های فضایی همان‌طوری که به کاوش منظومه‌های کوتوله سرخ ادامه می‌دهیم، می‌تواند ایده خوبی برای مطالعه باشد.
.
منبع: gizmodo
