پرندگان ممکن است ساکت شوند، خفاش‌ها ممکن است پرواز کنند و حیوانات خانگی هم ممکن است مضطرب شوند، اما پیش‌بینی دقیق واکنش حیوانات دشوار است. یک خورشیدگرفتگی کامل برای نخستین بار در طول 99 سال اخیر، به‌زودی در ایالات‌متحده آمریکا اتفاق می‌افتد و فرصت فوق‌العاده‌ای را برای میلیون نفر فراهم می‌کند تا این پدیده نسبتا نادر را مشاهده کنند. بااین‌حال، در میان بسیاری از تماشاگران انسانی این خورشیدگرفتگی کامل، حیوانات وحشی، حیوانات خانگی و موجودات بی‌شمار دیگری هم هستند که درک کمتری از اتفاقی که می‌افتد دارند.
خورشیدگرفتگی 21 اوت (30 مرداد) در حالی در آمریکا قابل‌مشاهده خواهد بود که از سال 1918 تاکنون یک خورشیدگرفتگی کامل در ایالات‌متحده از ساحل به ساحل (مسیر سایه این خورشیدگرفتگی از شمال اقیانوس آرام شروع می‌شود و از غرب تا شرق ایالات‌متحده می‌گذرد) اتفاق نیفتاده بود. این خورشیدگرفتگی در ایران قابل‌مشاهده نخواهد بود. گفته می‌شود که خورشیدگرفتگی کامل بعدی که در ایران قابل‌مشاهده خواهد بود، در سال 2034 رخ می‌دهد. یک خورشیدگرفتگی کامل، تنها زمانی رخ می‌دهد که قرص ماه از بین زمین و خورشید عبور کند و نور خورشید را مسدود کند. این باعث پدید آمدن سایه بزرگی می‌شود که بخشی از زمین را در تاریکی فرومی‌برد.
دیدن اینکه ماه نور خورشید را مسدود کنند، درصورتی‌که انتظار آن را داشته باشید، اتفاقی شگفت‌انگیز است. اما اگر اطلاعاتی نداشته باشید و ندانید، چرا در تاریکی هستید، ممکن است، کمی مضطرب شوید. انسان‌های اولیه هم در مورد ماهیت خورشیدگرفتگی‌ها، دچار ابهام بودند، اما این تجربه هنوز هم برای حیوانات بسیار عجیب است، خصوصا مشاهده یک خورشیدگرفتگی کامل. این احتمالا رویدادی است که تنها یک‌بار در زندگی آن‌ها اتفاق می‌افتد، درحالی‌که چندین مطالعه علمی واکنش حیوانات را بررسی کرده، اما گزارش‌های زیادی در مورد حیات‌وحش، حیوانات مزرعه و حیوانات خانگی وجود دارد که نشان می‌دهد، این حیوانات، در هنگام وقوع خورشیدی گرفتگی، ظاهرا دچار پریشانی یا سردرگمی شده‌اند.
به نظر می‌رسد، بسیاری از حیوانات وحشی در هنگام خورشیدی گرفتگی کامل، همچون نیمه‌شب رفتار می‌کنند. ولفگانگ فیدلر، انسان‌شناسی از مؤسسه ماکس پلانک به دویچه وله گفت: “پرندگان در هنگام خورشیدگرفتگی، به‌گونه‌ای رفتار می‌کنند که همچون اینکه ناپدید شدن خورشید به معنای عصر است و بازگشت خورشید به معنای صبح است.”
این بدان معنی است که بسیاری از پرنده‌ها به‌جایی می‌روند که معمولا می‌خوابند. وقتی‌که خورشیدگرفتگی چند ثانیه یا چند دقیقه بعد به پایان می‌رسد، آن‌ها آن را به‌عنوان صبح تفسیر می‌کنند و شروع به خواندن آواز صبحگاهی می‌کنند. بااین‌حال، این اختلال کوتاه است و گزارش‌شده است که ساعت‌های داخلی پرندگان یا الگوهای گسترده‌ای که موجب تغییر الگوهایی همچون مهاجرت می‌شود، تغییری نمی‌کنند.
اگرچه اکثر گزارشات مربوط به پریشانی حیوانات در هنگام خورشیدگرفتگی، مشاهداتی غیررسمی هستند، اما مطالعات علمی هم در این خصوص انجام‌گرفته است. به‌عنوان‌مثال، پل موردون، ستاره‌شناسی است که در ژوئن سال 2001، رفتار حیوانات مختلف را در طول یک خورشیدگرفتگی کامل در پارک ملی مانا استون در زیمبابوه مشاهده کرد. او کبوترها را مشاهده کرد که آواز هنگام خواب را می‌خوانند و قبل از آن‌که خورشید دوباره ظاهر شود به خواب می‌روند.
او نوشت: “نوک شاخ‌ها، مرغ‌های ماهی‌خوار، لک‌لک‌های گرمسیری و غازها دست از غذا خوردن برمی‌دارند و دوباره پس از ظاهر شدن خورشید به خوردن ادامه می‌دهند.”
موردون اشاره می‌کند که یک جفت اسب آبی را در طول خورشیدگرفتگی مشاهده کرده است که به درون آب‌رفته‌اند و برای باقی روز، پریشان بودند. آن‌ها روز بعد، به حالت عادی بازگشتند. موردون نوشت: “یک سنجاب، در طول خورشیدی گرفتگی در لانه خود ماند، ظاهرا فکر می‌کرد که بیش‌ازحد خوابیده است. زنبورها در مراحل پایانی خورشیدگرفتگی به کندوی خود بازگشتند و دوباره (پس از ظاهر شدن خورشید) به خارج از کندو رفتند و به جستجوی گل‌ها ادامه دادند. دو زنبور ناگهان پس از خورشیدگرفتگی کندو را ترک کردند و سپس دوباره بازگشتند، پیام این دو زنبور هرچه بود، زنبورها در آن بعدازظهر دوباره از کندو خارج نشدند.”
در ژوئیه سال 1991، محققان در طول یک خورشیدگرفتگی کامل، واکنش عنکبوت‌ها را در مکزیک بررسی کردند. عنکبوت‌ها تا قبل از خورشیدگرفتگی عادی رفتار می‌کردند، اما زمانی که خورشید ناپدید شد، تعداد زیادی از عنکبوت‌ها، تارهایشان را برداشتند و زمانی که خورشید دوباره ظاهر شد، شروع به تنیدن تار کردند. جیرجیرک و قورباغه‌ها، ممکن است که به‌جاهای تاریک بروند و پشه‌ها و مگس‌ها هم ممکن است که به فعالیت شبانه خود بپردازند. و در طی یک خورشیدگرفتگی کامل، هوا نه‌تنها به‌قدری تاریک می‌شود که حیوانات آرام شوند، بلکه این برای تغییر شبانه هم کفایت می‌کند.
گزارش‌های متعددی از حیوانات شب زیستی همچون خفاش‌ها و جغدها وجود دارد که در طول خورشیدگرفتگی کامل فعالیت شبانه خود را از سر گرفته‌اند. موردون می‌نویسد، این واکنش‌ها به‌طور گسترده‌ای در حیوانات مختلف متفاوت است. میمون‌های بابون به‌سرعت پس از خورشیدگرفتگی سال 2001 رفتار عادی خود را از سر گرفتند و خورشیدگرفتگی تأثیر کمی روی تمساح‌ها، شیرها و گورخرها داشت. او نوشت: “فیل‌های نر به‌تنهایی سردرگم شدند. اما وقتی چند فیل در طول زمان تاریکی در کنار هم ایستادند، رفتار آرامی داشتند.”
اما با توجه به تأثیر برنامه‌های انسانی روی روال روزانه حیوانات خانگی و همچنین سطح نور خورشید، اغلب حیوانات خانگی و دیگر حیوانات غیر وحشی عکس‌العمل نسبتا خفیفی به خورشیدگرفتگی دارند. سگ‌ها و گربه‌ها ممکن است، در طول یک خورشیدگرفتگی سردرگم شوند و یا حتی برخی از آن‌ها حتی بترسند، اما احتمالا کمتر از آتش‌بازی یا رعدوبرق واکنش نشان می‌دهند. یک خورشیدی گرفتگی نهایتا چند دقیقه طول می‌کشد و پدیده‌ای است که به‌آرامی اتفاق می‌افتد و هیچ‌یک از سروصداهایی که معمولا حیوانات خانگی را در طول طوفان و یا آتش‌بازی می‌ترساند ایجاد نمی‌کند. بااین‌حال، معمولا خوب است که حیوانات خانگی را اگر بیرون و در معرض نور خورشید هستند، ببندید.
به گفته یکی از مأموران کنترل حیوانات پناهگاه حیوانات ایلینوی، حیوانات خانگی به احتمال زیاد بیشتر به شلوغی و ازدحام جمعیت واکنش نشان می‌دهند تا خود خورشیدگرفتگی، بنابراین واکنش آن‌ها بیشتر به محیط آن‌ها بستگی دارد. او گفت: “این رویداد همچون چهارم ژوئیه است (روز استقلال ایالات‌متحده آمریکا که معمولا همراه با آتش‌بازی در شهرهای مختلف جشن گرفته می‌شود) اما تأثیر آن سه برابر شدیدتر است.”
انسان‌ها قطعا باید از محافظ‌های چشم برای تماشای خورشیدی گرفتگی استفاده کنند، اما نظرات متفاوتی در مورد حیوانات وجود دارد. آنجلا اسپک، مدیر دپارتمان اخترشناسی دانشگاه میسوری، در کنفرانس خبری اخیر ناسا در مورد گرفتگی اوت 2017، گفت: “در یک روز عادی، حیوانات خانگی به خورشیدگرفتگی نگاه نمی‌کنند، به همین دلیل، به چشمشان آسیبی نمی‌رسد.”
بااین‌حال، ممکن است، برخی حیوانات خانگی با تماشای خورشیدگرفتگی، به چشم خود صدمه بزنند. گربه‌ها معمولا خورشیدگرفتگی را نادیده می‌گیرند، اما ازآنجایی‌که سگ‌ها از نگاه انسان پیروی می‌کنند، ممکن است که افرادی که در معرض خورشیدگرفتگی قرار می‌گیرند، سگ‌ها را هم تحریک کنند. و درنتیجه بسیاری از مردم، به سگ‌های خود عینک‌های مخصوص خورشیدگرفتگی می‌پوشانند.
حیوانات در مزرعه‌ها و در باغ‌وحش‌ها در خلال یک خورشیدگرفتگی، واکنش‌های عجیبی نشان می‌دهند و ممکن است که بخوابند. لیدیا کلتر، متخصص زیست‌شناسی از باغ‌وحش کلن در آلمان است که واکنش متفاوتی را گزارش کرده است. او به دویچه وله گفت که در سال 1999، متوجه شده است که”حتی اگر هیچ خورشیدگرفتگی اتفاق نیفتد و تنها هوا به‌صورت ناگهانی تاریک شود، همچون لحظاتی قبل از طوفان، حیوانات در پناهگاه‌های خود پنهان می‌شوند، چراکه انتظار بارش باران را دارند.”
گروهی از شامپانزه‌هایی که در یک مرکز تحقیقاتی زندگی می‌کردند، در طول خورشیدگرفتگی در سال 1984 واکنش ترسناکی نشان دادند. محققانی که این شامپانزه‌ها را مطالعه می‌کردند، نوشتند: “هنگامی‌که آسمان شروع به تاریک شدن کرد و دمای هوا کاهش یافت، شامپانزه‌های ماده به همراه بچه‌هایشان به بالای ساختمان و جاهای بلند رفتند. همان‌طور که خورشیدگرفتگی بیشتر می‌شد، شامپانزه‌های بیشتری شروع به بالا رفتن از ساختمان‌ها کردند و جهت بدن خود را به سمت خورشید و ماه قرار دادند.”
او در ادامه نوشت: “طی دوره حداکثری خورشیدگرفتگی، حیوانات همچنان بدن خود را به سمت خورشید و ماه نگه داشتند و جهت چهره خود را به سمت بالا چرخاندند. یکی از شامپانزه‌های جوان هم ایستاده بود و به سمت خورشید و ماه اشاره می‌کرد.”
برای هرکسی که به‌اندازه کافی خوش‌شانس است که خورشیدگرفتگی 21 اوت را مشاهده کند، ستاره‌های نمایش بی‌تردید، خورشید و ماه هستند. اما ازآنجایی‌که خورشیدگرفتگی کامل بسیار نادر است و بیشتر آنچه در مورد واکنش حیوانات می‌دانیم، هنوز اطلاعاتی خام و بی‌معنی هستند، برخی از دانشمندان امیدوارند که مردم بدون توجه به رویداد اصلی، با جمع‌آوری اطلاعات کمی به آن‌ها یاری برسانند.
ربکا جانسون، زیست‌شناسی از آکادمی علوم کالیفرنیا می‌گوید: “ما فقط امیدواریم که افرادی که در معرض خورشیدگرفتگی قرار دارند، در مکان‌هایی با سطوح متفاوت از خورشیدگرفتگی، زمان زیادی را صرف مشاهده حیوانات اطراف خود کنند و واکنش آن‌ها را گزارش دهند. بسیاری (از محققان) علاقه‌مند به مطالعه واکنش حیوانات نسبت به خورشیدگرفتگی هستند، اما همان‌طوری که تصور می‌کنید، این روش فوق‌العاده آسانی برای شروع یک پروژه تحقیقاتی نیست.”
بنابراین دانشمندان می‌توانند اطلاعات انبوهی را به‌جای مطالعه حیوانات باغ‌وحش‌ها، از طریق افراد مختلفی در سراسر جهان به دست بیاورند. جانسون پیشنهاد می‌کند، در صورت امکان، ناحیه‌ای که در آن قرار دارید را به‌درستی مشخص کنید. او می‌گوید: “ما از مردم می‌خواهیم که کنجکاو باشند و توجه کنند و قبل از اینکه خورشیدگرفتگی شروع شود، بیرون بروند و بفهمند که چه حیواناتی ممکن است (خورشیدگرفتگی) را تماشا کنند و چه چیزی ممکن است در اطرافشان باشد.”
حتی اگر تمام توجهتان به خورشیدگرفتگی باشد، می‌توانید گوش کنید که چه حیوانات آوازخوانی همچون برخی حشرات و جغدها آواز می‌خوانند. جانسون یادآوری می‌کند که بعضی از گیاهان بیش از حیوانات ممکن است، واکنش دهند و در طول خورشیدگرفتگی (شاخه‌هایشان) پیچ بخورد و یا (غنچه‌هایشان) باز شود.
همان‌طور که ما انسان‌ها ممکن است، درک خود از اتفاقاتی که در طول خورشیدگرفتگی رخ می‌دهد را افزایش می‌دهیم، نباید بیش‌ازحد از سردرگمی‌هایی که در سایر گونه‌ها دیده می‌شود، مغرور نباشیم. جانسون اشاره می‌کند، ما هنوز در مورد دنیای طبیعی اطراف خود ناآگاهیم. او می‌گوید: “چیزهای زیادی هستند که نمی‌دانیم.”
.
منبع: mnn
