با وجود آشفتگی و انبوه کربن دی‌اکسید جو سیاره زهره ، به نظر می‌رسد که این سیاره مکان مناسبی برای سفرهای فضایی در منظومه شمسی باشد. اما اگر چنین امکانی به وجود بیاید، حتما باید مطمئن شوید که قبل از ظهر به این سیاره‌ی جهنمی سفر می‌کنید!
دانشمندان مدت‌هاست به دنبال حل معمای جو سیاره‌ی زهره، دومین سیاره منظومه شمسی هستند. حال به نظر می‌رسد، با مشاهده بادهای فوق‌العاده شدیدی که نه‌تنها در امتداد خط استوا، بلکه تا قطب‌های این سیاره ادامه‌دارند، سرنخ‌هایی از چگونگی ایجاد موج گرانشی عظیم جو سیاره زهره در اختیار دانشمندان قرارگرفته است. بررسی‌های جدید اخترشناسان در مورد شب‌های مرموز سیاره‌ی زهره (نیمه‌ی تاریک سیاره که در برابر خورشید قرار دارد) به‌طور غیرمنتظره‌ای نشان می‌دهد که جو چرخشی زهره و بادهای قدرتمند این سیاره در تاریکی حتی از روز هم پر هرج‌ومرج تر و نامنظم‌تر هستند.
سیاره زهره دارای دوره چرخشی ۲۴۳ روزه است، اما جو سیاره هر چهار روز یک‌بار با سرعتی بیش از ۴۰۰ کیلومتر در ساعت به‌موازات خط استوای سیاره می‌چرخد. این بادها سرعتی بیش از ۸۰ کیلومتر دارند. به نظر می‌رسد، این بادها از نواحی استوایی گرفته شده و در سراسر جو زهره گسترش یافته‌اند. محققان همیشه از دادن توضیحی قانع‌کننده در مورد چگونگی امکان حفظ چنین سرعتی در لایه‌های فوقانی سیاره ناتوان بوده‌اند.
به گفته محققان، نور خورشید منعکس‌شده از ابرهای سیاره زهره، بادهای جوی را تحت تاثیر می‌گذارند. اتم‌ها و مولکول‌های جو زهره، به روش‌های مختلفی نور خورشید را جذب می‌کنند و اثر به خصوصی «اثر گلخانه‌ای» از خود به‌جای می‌گذارند.
دوره چرخشی سیاره زهره، معمایی است که دانشمندان هنوز قادر به توضیح دادن آن نشده‌اند
سیاره زهره به دلیل همین اثر گلخانه‌ای، گرم‌ترین سیاره منظومه شمسی محسوب می‌شود. نور خورشید پس از نفوذ در جو این سیاره و جذب شدن توسط سطح آن، به‌صورت گرما از سطح آن منعکس می‌شود. اما انبوه کربن دی‌اکسید جو زهره، این گرما را به دام انداخته و از رها شدن آن در فضای بیرونی جلوگیری می‌کند. این جذب اضافی گرما که اثر گلخانه‌ای نام دارد، میانگین گرمای زهره را بیش از هر سیاره دیگری حتی نسبت به عطارد (نزدیک‌ترین سیاره به خورشید) بالابرده است.
جورج پارلتا، اخترفیزیکدانی از آژانس پژوهش‌های هوافضای ژاپن (جاکسا)، می‌گوید:
این نخستین باری است که قادر بودیم، گردش جو نیمه‌ی شب سیاره‌ی زهره را به صورت کامل بررسی کنیم. در حالی که گردش جوی در روزهای سیاره به‌صورت کاملا جامعی بررسی شده بود، اما هنوز هم حقایق کشف نشده‌ی زیادی در مورد قسمت شب زهره وجود دارند.
محققان برای این مطالعه از ابزارهای نقشه‌برداری جوی و تصویربرداری طیفی نور مرئی و مادون‌قرمز (VIRTIS) فضاپیمای ونوس اکسپرس بهره برده‌اند که از سال 2006 تا 2015 اطلاعاتی از جو سیاره‌ی زهره جمع‌آوری کرده بود. جو دومین سیاره‌ی منظومه شمسی همواره تحت تأثیر بادهای بسیار شدید است که تا 60 برابر سریع‌تر از سیاره ما هستند، این پدیده «چرخش‌های جوی فوق‌العاده» نام دارد.
پارلتا گفت:
ما با ردیابی نحوه حرکت ابرهای قسمت‌های فوقانی در روزهای زهره، چندین دهه را صرف مطالعه این بادهای فوق‌العاده چرخان کرده‌ایم و اکنون هم تصاویر واضح فرابنفش بسیاری در اختیار داریم. بااین‌وجود مدل‌های شبیه سازی شده، هنوز قادر به بازسازی چرخش‌های جوی فوق‌العاده زهره نیستیم که به وضوح نشان می‌دهد هنوز برخی توضیحات دیگر در این مورد وجود دارد که از دسترس ما خارج بوده‌اند.
انتشارات حرارتی پیش از این در نحوه حرکت جو در لایه‌های فوقانی تاثیر گذاشته بودند، اما آنچه در زیر این لایه‌ها رخ داده، هنوز برای دانشمندان ناشناخته بوده است. اما آن‌ها با استفاده از اطلاعات کاوشگر ونوس اکسپرس اطلاعات ارزشمندی در اختیار دارند.
پارلتا می‌گوید:
VIRTIS به ما این امکان را داد که برای نخستین بار این ابرها را به درستی مشاهده کنیم و متوجه نکاتی شویم که محققان پیش از این نتوانسته بودند، کشف کنند. نتایج مطالعه ما غیرمنتظره و شگفت‌آور بود.
مدل‌سازی کنونی از جو سیاره‌ی زهره نشان می‌دهد که چرخش‌های جوی فوق‌العاده این سیاره در هر دو حالت شب و روز به یک صورت رخ می‌دهد. اما اطلاعات جدید نشان می‌دهد که بادهای زهره، درواقع زمانی که ازنظر خورشید پنهان می‌شوند، پر هرج‌ومرج تر و نامنظم‌تر می‌شوند.
تحقیقات این محققان نشان می‌دهد که در نیمه‌ی تاریک زهره، ابرهای بزرگ‌تر، موج‌دار و نامنظم‌تری نسبت به نیمه‌ای که در سمت خورشید قابل رؤیت است دیده می‌شود. محققان گمان می‌کنند که این به دلیل پدیده‌ای به نام «امواج ثابت» است.
آگوستین سانچز لاواگا محققی از دانشگاه پالاس واسکو در اسپانیا و یکی از محققان این تیم تحقیقاتی گفت:
امواج ثابت در واقع چیزی هستند که به آن امواج گرانشی گفته می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، امواجی که در جو پایین‌تر زهره پدید می‌آیند، کمتر در چرخش‌های این سیاره دیده می‌شوند.
این یافته‌ها بسیار مهم هستند، چراکه ما دانشمندان از چگونگی کارکرد جو زهره اطلاعی ندارند. درک گردش‌های جوی این سیاره، یکی از عناصر کلیدی برای حل معماهای این سیاره مرموز است
این امواج در نواحی شیب‌دار و کوهستانی زهره متمرکز شده‌اند. این نشان می‌دهد که توپوگرافی (موقعیت مکانی) سیاره هم روی این نوع ابرها تاثیر می‌گذارد. این نخستین باری نیست که این امواج گرانشی در سیاره‌ی زهره مشاهده می‌شوند، اما اطلاعات جدید نشان می‌دهد که این پدیده صرفا محدود به نواحی مرتفع سیاره، همچون کوه‌ها نیستند. چنین امواج گرانشی در اتمسفر زمین هم وجود دارد که منجر به تلاطم‌های عظیم آب و هوایی می‌شوند. دانشمندان پیش از این هم امواج گرانشی جو سیاره زهره را مشاهده کرده بودند. ماموریت ونوس اکسپرس پیش از پایان ماموریت خود در سال ۲۰۱۴، بارها قادر به رصد این امواج بوده است.
کاوشگر آکاتسوکی ژاپن هم امواج گرانشی فوق را در دسامبر ۲۰۱۵ زمانی که به سیاره زهره رسید، مشاهده کرده بود؛ اما آکاتسوکی با توجه به از دست دادن موقعیت مداری خود در ۷ دسامبر ۲۰۱۵، از نقطه رصد این امواج خارج شد. این کاوشگر با بازگشت به موقعیت مداری سابق خود در ۱۵ ژانویه ۲۰۱۶، بازهم قادر به مشاهده مجدد ساختارهای روشن امواج گرانشی جو سیاره زهره شد. بر اساس داده های کاوشگر ژاپنی، این موج گرانشی عظیم از قطب شمال زهره تا قطب جنوب این سیاره امتداد دارد.
در این مطالعه محققان نیمکره جنوبی زهره را مشاهده کردند که عموما نواحی کم ارتفاع را پوشش می‌داد. اما محققان می‌گویند که این امواج خیلی روی جابه جایی‌های جوی تاثیر نمی‌گذارند؛ اما این تاثیر هم به‌اندازه کافی قوی است. درواقع شواهد کمی از این تاثیرات در ابرهای پایین‌تر تا ارتفاع 50 کیلومتری از سطح زهره وجود دارد. به همین دلیل است که محققان هنوز کاملا مطمئن نیستند. به نظر می‌رسد که محققان اکنون دیدگاه بهتری در مورد نیمه‌ی تاریک این سیاره دارند.
ریکاردو هوسو محققی از دانشگاه باسک در اسپانیا و یکی از محققان این تیم تحقیقاتی می‌گوید:
انتظار داشتیم که این امواج را در سطوح پایین‌تر پیدا کنیم، چراکه این امواج را در سطوح بالاتر دیده بودیم و فکر می‌کردیم که از سطح ابرها بالا می‌روند. نتایج یافته‌های ما قطعا غیرمنتظره بوده است. ما قصد داریم که مدل‌سازی‌های سیاره‌ی زهره را دوباره بررسی کنیم تا توضیحات بیشتری به دست بیاوریم.
.
