پدیده گذر یا Transmit به عبور جرمی کوچکتر از مقابل قرص جرم بزرگتر در آسمان گفته می‌شود. گذر زهره و عطارد از معروف ترین گذرها هستند و مانند سایر پدیده‌های کمیاب رصدی مشتاقان نجوم را مجذوب خود می‌کنند.
اگر سحرخیز هستید و اهل رصد آسمان شب، امروز دوشنبه ۲۲ آبان ۹۶، سی دقیقه پیش از طلوع خورشید می‌توانستید سیارات مشتری و زهره (ناهید) را با فاصله نزدیک به هم و کمی بالاتر از خط افق مشاهده کنید. مطابق پیش‌بینی‌ها ملاقات این دو جرم آسمانی در افق شرق و جنوب شرق به وقوع پیوست.
صبح امروز (دوشنبه ۲۲ آبان)، کمی قبل از طلوع خورشید، دو سیاره زهره و مشتری با اختلافی ۱۷ دقیقه‌ای (هر دقیقه یک شصتم درجه است؛ به عبارت دیگر ۱۷ دقیقه یعنی 0.28 درجه) از کنار یکدیگر عبور کردند. این دو سیاره در روز‌های قبل و پس از عبور از کنار یکدیگر در آسمان، بسیار به یکدیگر نزدیک می‌شوند.
در روز‌های گذشته دو ویدئو با محوریت توضیح پیرامون این گذر و نحوه مشاهده آن منتشر شد. اولی مربوط به آزمایشگاه پیشرانه جت ناسا (NASA JPL) و دیگری مربوط به موسسه مطالعات علمی فضایی (STScI) وبسایت تلسکوپ فضایی هابل. (هر دو این ویدئو‌ها و اطلاعات بیشتر را می‌توانید در این لینک مشاهده کنید)
لحظه دقیق این گذر، یعنی زمانی که دو سیاره در کمترین فاصله‌شان نسبت به یکدیگر در قرص خورشید قرار دارند، در ساعت ۶ و ۸ دقیقه به وقت تهران بود. پس از گذشت نیم‌ساعت این گذر در سواحل شرقی ایالات متحده رویت شد. در آسمان شب، ناهید و مشتری در صورت فلکی دوشیزه (Virgo)، با به عبارتی در دو نقطه‌ی جنوب شرقی و غرب کره ماه، قرار گرفته‌اند.
بر اساس وبسایت Time.ir زمان طلوع خورشید امروز (۲۲ آبان) ۶ و ۳۸ دقیقه به وقت تهران بود. اگر سطح افق نسبتا مسطح باشد، رصدگران می‌‌توانستند منظره خوبی از این دو سیاره قبل از شروع روز و رسیدن نور مستقیم خورشید مشاهده کنند. برای رصدگران عرض‌های جغرافیایی نیمه شمالی، هر دو سیاره در ارتفاع ۱۱ درجه‌ای بالاتر از خط افق (حدود ارتفاع یک مشت بالاتر از سطح افق) درست زمانی که خورشید در زیر خط فق است، دیده می‌شدند.
در ویدئویی که آزمایشگاه پیشرانه جت ناسا (JPL) منتشر کرد، گوینده نکته مهمی را ذکر می‌کرد. او می‌گفت:
رصدگران باید مراقب باشند، چرا که خورشید درست در زیر محل گذر دو سیاره طلوع خواهد کرد. همانطور که می‌دانید نگاه کردن مستقیم به نور خورشید خصوصا بوسیله تلسکوپ و دوربین دوچشمی، می‌تواند بسیار خطرناک باشد
در ویدویی که موسسه مطالعات علمی تلسکوپ هابل (STScI) منتشر کرد، سایر گذر‌هایی که در ماه نوامبر (آبان و آذر) قابل مشاهده هستند، معرفی می‌شوند. گذر زحل، صورت‌های فلکی بره (Aries) و ماهی (Pisces) از آسمان نواحی غربی، قبل از غروب خورشید و همچنین گذر مریخ قبل از طلوع خورشید از جمله گذر‌های مهم این ماه به شمار می‌آیند.
اما این گذر در شبکه‌های اجتماعی نیز بازتاب گسترده‌ای داشت. مردمی که صبح خیلی زود برای رصد این پدیده برخاسته بودند تصاویر زیبایی را به اشتراک گذاشتند. بریت سم چستر، رصدگر لندنی، در صفحه توئیتر خود نوشته بود: “آسمانی صاف صاف قبل از طلوع خورشید و نمایی بی‌نظیر از دو سیاره زهره و مشتری کمی بالاتر از خط افق”
یکی دیگر از شهروندان لندنی می‌نویسد: “هر کجا هستید سر‌هایتان را از پنجره‌ها بیرون بیاورید، گذر مشتری و ناهید رو به کامل شدن هست. واو ! این بهترین نمایی است که آسمان لندن به خودش دیده است.”
کاربر دیگری به نام سانجای میانگار، تصویر زیبایی با تلفن همراه خود ثبت و اشاره کرده است که دو سیاره در عین حال که در کمترین فاصله خود در گذر دیده می‌شوند، میلیون‌ها کیلومتر با یکدیگر فاصله دارند.
یکی دیگر از کاربران که سو رابینسون نام دارد، با انتشار تصویر زیر توضیح داده است: “بهترین از این نمی‌شد یک روز را شروع کرد. مشتری، ناهید و هلال ماه !”
در این میان کاربری دیگری که از کیفیت دوربین‌اش به شدت گله می‌کرد، با انتشار تصویری نوشت: “کفیت دوربین بسیار بد است اما با این حال این هم رصد من از گذر مشتری و ناهید. راستی نقاط سیاهی که می‌بینید، موجودات فرازمینی نیستند، لکه‌های روی شیشه پنجره ماست”
ناسا گفته است که این دو سیاره در حین گذر، بی شباهت به دو ستاره بسیار درخشان در آسمان نیستند. برندن اوون، از رصدخانه سلطنتی گرینویچ، می‌گوید:
گذرها به هیچ عنوان پدیده‌هایی غیرمعمول نیستند. اما گذر امروز صبح نسبتا جای شگفتی داشت، چرا که دو جرم بسیار به یکدیگر نزدیک شده بودند. چنین پدیده‌هایی مکانیک سماوی را در عمل نشان می‌دهند. به عنوان یک نتیجه علمی از مشاهده امروز صبح باید گفت سیاره زمین مانند سایر سیارات در مدار خود در صفحه‌ای مسطح به دور خورشید در حال گردش هستند.
آقای اوون ادامه می‌دهد:
مهمترین دلیل که باعث شد این دو سیاره با وضوحی این‌چنینی و با چشم غیرمسلح دیده شوند، ابرهای موجود در اتمسفر آنهاست که مانند آینه عمل کرده و نور خورشید با به خوبی منعکس می‌کنند. مطابق پیش‌بینی‌ها این دو سیاره به وضوح قبل از طلوع خورشید و در سمت شرق و جنوب شرقی از یکدیگر قابل تشخیص بودند.
آد آشفورد، یکی از پیشتازان در رصد پدیده‌های نادر و عضوی از تحریریه سایت Astronomy Now است. او می‌گوید:
اگر مطابق برنامه عمل می‌کردید و در هنگام گرگ و میش به سمت شرق و جنوب شرقی می‌ایستادید، می‌توانستید این دو سیاره را ۶ درجه بالاتر از سطح افق مشاهده کنید. ما شرایط مناسبی را برا رصد نداشتیم، اما رصدگران تلسکوپی احتمالا توانستند اقمار گالیله، یو و اروپا را نیز اندکی بالاتر از محل گذر مشاهده کنند.
بیشتر بخوانید:
.
منبع: Space
