سی و سه پل اصفهان یکی از جلوه‌های هنر و معماری تاریخ این سرزمین است. بنایی تاریخی که مطابق شواهد در وضعیت مناسبی وجود ندارد و به نظر باید نابودی قریب الوقوع آن را به انتظار بنشینیم.
به گزارش تکراتو و به نقل از ایسنا پل‌های تاریخی اصفهان از جمله نمادها و جلوه‌های هنری تاریخ این شهر به شمار می‌روند. پل‌های موجود در اصفهان هر یک متعلق به زمان‌های متفاوتی در طول تاریخ هستند و هر یک درجه اهمیت خاصی برای خود دارند. در طول چند سال گذشته، هر چند مدت خبرهای ناگواری از این بناهای زیبا می‌شنویم.
کم پیش می‌آید که کارشناسان میراث فرهنگی و دوست‌داران بناهای تاریخی خبر خوشی به گوششان برسد. از تعویض سنگ‌های کف پل خاجو، پیاده‌رو کردن پل شهرستان تا بستن دهانه‌های سی و سه پل. به علاوه در طول سالیان گذشته حساسیت‌ها برای نوع حفاظت از پل‌های مارنان و پل چوبی نیز به بالا رفته است.
در این گزارش به سراغ سی و سه پل می‌رویم. سی و سه پل یا پل الله‌وردی خان 33 دهانه، 295 متر طول و 14 متر عرض دارد و توسط الله‌وردی ان اوندیلادزه بر روی زاینده رود ساخته شده است. از نطر تاریخی ساخته شدن سی و سه پل با دوران شاه عباس صفوی مقارن بوده است.
این پل تاریخی محل برگزاری جشن آب‌پاشان و مراسم ارمنی خان‌شویان بوده است. در دوازدهمین سال حکومت شاه عباس یکم و در سال 1008 هجری قمری طرح اولیه ساخت این پل بوجود آمد و سه سال بعد و در 1011 الله‌وردی‌خان اوندیلادزه گرجی، یکی از سرداران مشهور شاه عباس ساخت این پل را به اتمام رساند.
امروز و پس از گذشت نزدیک به 4 سده از ساخت این پل، خبرهای خوشی از وضعیت آن به گوش نمی‌رسد؛ از زاینده رودی که خشک شده تا خود پل که در حال ترک برداشتن و فرونشستن است. در ادامه با بررسی وضعیت اسف‌بار سی و سه پل با تکراتو همراه باشید.
سی و سه پل در زمین فرو می‌رود ؛ وضعیت نامناسب پل 400 ساله
با انتشار هر خبر ناگوار در خصوص این پل تاریخی حساسیت‌ها هر روز بیشتر و بیشتر می‌شود. مشاهدات میدانی از ترک‌های موود در نقاط مختلف سی و سه پل سطح این حساسیت‌ها را بالا و بالاتر برده است. مطابق آنچه کارشناسان می‌‌گویند آنچه امروزه به چشم خیلی از مردم عادی و بسیاری از مسئولین نمی‌آید “بلعیده شدن سی و سه پل توسط زمین” است.
بیشتر بخوانید: محیط زیست ایران در خطر نابودی کامل ؛ باید واقعیات را به مردم بگوییم!
بسیاری معتقدند مشکل سی و سه پل به نبود آب در زاینده‌رود خشک شده باز می‌گردد، اما آنچه در ادامه می‌خوانیم حکایت فاجعه‌ای بزرگتر از آن است که ذره ذره جان این بنای تاریخی متعلق به عهد صفوی را می‌گیرد.
خبرنگار ایسنا به سراغ حمید مظاهری تهرانی، رئیس پژوهشکده تخصصی پنج او هفت (5o7) رفته است. مظاهری در این مصاحبه می‌گوید در طول زمان و به طور تدریجی چه رخ داده که اکنون وضعیت این پل به این حد نابه‌سامان رسیده است. مظاهری در توصیف وضعیت به وجود آمده برای پل‌های شهر تاریخی اصفهان، قدمت و نحوه ساخت آنها می‌گوید:
اصفهان شهر زایند رود و شهر پل‌های تاریخی متعدد و بی‌نظیر است، قدمت برخی از این پل‌ها مانند پل شهرستان به پیش از اسلام و دوره ساسانیان می‌رسد و پل‌های شگفت‌انگیزی مانند خواجو و سی‌وسه پل در دوره‌ی صفوی در آن بنا شده‌اند. سازه و بدنه اصلی این پل‌ها آجری است و مهندسی دقیقی که تاق و قوس‌های متعددی را بر پایه‌های قدرتمندی از سنگ و ساروج – ملات یا اندودی (روکش) آبدوست است که برای ادامه حیات و حفظ استحکام خود به طور دائمی به آب نیاز دارد و در نبود آب به مرورترد و سست می‌شود و به عبارتی گیرش و استحکام خود را از دست می‌دهد – برای قرن‌ها استوار کرده است.
دکتر تهرانی می‌گوید ساروج به واسطه نوع ترکیباتش و نحوه و فرآیند ماهرانه به عمل آوردن آن، ذاتا می‌تواند دروه‌هایی از خشکی و کم‌آبی را تحمل کند. وی می‌گوید خشکسالی و خشک شدن رودخانه زاینده رود موضوعی است که از دوره ساخت پل‌های اصفهان در عهد صفوریه “بسیار و تقریبا هر ساله اتفاق می‌افتاده است”.
آنطور که این استاد دانشگاه می‌گوید بسیاری از مراسم‌ها و جشن‌‌های شهر اصفهان همزمان با شروع خشکی و یا با آغاز آبگیری زاینده رود همراه بوده است.
بیشتر بخوانید: سایه جنگ آب بر سر ایران ؛ ۵ سال بیشتر وقت نداریم!
رئیس پژوهشکده 5o7، نشست و فرشودگی طبیعی مصالح به کار رفته در ساختار پل‌های تاریخی اصفهان مانند سی و سه پل و پل خواجو مانند آجر، گچ، کاشی، سنگ و ساروج و نیز “فرو رفتن تدریجی جسم سنگین پل در بستر زیرین خود” را عامل اصلی بسیاری از ترکها و شکستگی‌هایی می‌داند که بر روی این بناها قابل مشاهده است.
تهرانی می‌گوید حتی در صورتی که زاینده رود نیز پر آب بود، ما شاهد این عوارض می‌بودیم. وی بیان می‌کند که یکی نحوه ساخت پل‌های اصفهان توسط معماران زمان خود طول عمر و ادامه حیات این بناها را در طول این مدت‌های طولانی فراهم آورده است. او ادامه می‌دهد که “اکثر پل‌های اصفهان و ایران بر اساس مکان‌یابی دقیق و با اشراف کامل معماران بر مقدار سختی و میزان مقاومت جنس خاک بستر پل‌ها ساخته شده‌اند.”
آنطور که مظاهری می‌گوید پایین آمدن سطح آب‌های زیرزمینی دشت اصفهان بالاخص در بستر زیرین زاینده رود که به آخرین حد خود رسیده است در کنار خشک شدن طولانی‌مدت ردخانه زاینده رود، به دلیل حفر چاه‌های بسیار عمیق در این شهرستان برای تامین آب آشمامدینی و آبیاری فضای سبز وسیع اصفهان است. به طوری که وقوع این خشکسالی سستی و ضعف بی‌‌سابقه‌ای در لایه‌ی خاکی-سنگی پل‌های اصفهان را منجر شده است.
گسترش فرآیند پوک شدن بستر این خاک با فشاری که به طور طبیعی وزن سازه پل، بارهای مازاد روی آن مانند “آسفالت”، “سنگ فرش نادرست” و “عبور کنترل نشده عابران” همراه شده است. در مجموع ای فرآیند موجب وقوع یک فاجعه قریبالوقوع برای پل‌های موجود در این شهرستان خواهد شد. مظاهری در ادامه می‌گوید:
همه این موارد باید نحوه‌ی غیراصولی و آسیب‌رسانِ نورپردازی پل‌های اصفهان که بر مبنای ایجاد حفره و تخریب در بدنه‌ی پل و کاشت نورافکن‌های بسیار بزرگ است را نیز اضافه کرد. با سست‌شدن خاک و عبور از آستانه‌ی تحمل، نخست لایه‌ی سنگی- خاکی بستر پل و سپس در عمقی بیشتر از پی‌سازی سنگ و ساروجِ پل‌ها بر اثر بی‌آب و خشکی طولانی، و در نهایت با توجه به نیروی برشی وزن پل، در میان مدت احتمال شکست و فرونشست لایه‌ی خاکی زیرین پل و در نتیجه درهم شکستن کامل پل‌ها ایجاد می‌شود.
به عقیده رئیس پژوهشکده تخصصی پنج او هفت، ایجاد حفره‌ای بسیار بزرگ در دل زمین با رخدادن این فرآیند را غیر ممکن ندانست به حدی که فرورفتن پل در زمین دور از انتظار نخواهد بود.
به گفته این استاد دانشگاه، آنچه تحت عنوان تراژدی تخریب پل‌های اصفهان به ویژه سی و سه پل در حال حاضر مطرح می‌شود، نه مشاهده ترکها و شکاف‌ها یا کاشی‌های فرو افتاده در بخش‌های مختلف آن، بلکه روند فرورفتن پل‌ها در دل زمین است که در بخش‌های غیرقابل رویت پل‌ها و در زیرزمین در حال پیشروی و در حال وقوع است. ترکها و شکاف‌ها ظواهری هستند که اتفاقا با روش‌های مرمت علمی و حفاظتی قابل از میان رفتن هستند.
در اردیبهشت‌ماه سال 93 عباس مقتدایی، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی، وضعیت آشفته و اسف‌بار آثار تاریخی اضفهان را در نطق میان دستور خود که انتقاد شدیدی به وضعیت نابسامان رسیدگی به میراث فرهنگی عمده آن را شامل می‌شد، اینگونه توصیف کرد:
آیا باید آثار بی‌نظیری چون پل خواجو، چهارباغ، مدرسه ابن‌سینا و عالی قاپو فرو بریزند تا اقدامی صورت گیرد یا علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد؟
بیشتر بخوانید :
.
منبع: isna
