دولت الکترونیک چیست و چه تاثیری در مقابله با فساد در ردههای بالای مدیریتی دارد؟ آیا با وجود یک دولت الکترونیک میتوان به روند شفاف سازی کمک کرد و آیا شفاف سازی میتواند در مقابله با فساد موجود در ایران کارساز باشد؟ آذری جهرمی پاسخ شایستهای به این سوالات میدهد.
امروز آقای محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در مجله صبحگاهی حالا خورشید به موضوع دولت الکترونیک و پیامدهای مثبت اجرایی شدن آن پرداخت و از شفاف سازی گفت، چیزی که به نظر میرسد دغدغه اصلی او به شمار میرود. برای دیدن این موضوع نیز فقط کافیست که به اکانت توییتری او سری بزنید و یا هشتگ #شفاف-سازی را در این شبکه اجتماعی جستجو کنید.
آذری جهرمی میگوید که با وجود دولت الکترونیک میتوان جلوی تبعیض و شکاف طبقاتی را گرفت و از فساد جلوگیری کرد. او در واقع دو خواسته جدی مردم را مبارزه با فساد و رانت خواری اعلام کرد. او میگوید که فساد موجود در دستگاه های اجرایی باعث شده تا کسانی که میخواهند به نظام ضربه بزنند از این فرصت استفاده کنند، اما مسلما تنها بیان راه حل هم مهم نیست و باید کار اجرایی در این راستا صورت بگیرد.
دولت الکترونیک چیست
آذری جهرمی میگوید در تمام دولت های قبل نیز موضوع فساد وجود داشته و تنها عمق فاجعه زمانی مشخص شده است که درگیریهای سیاسی بوجود میآید، اما چه کاری میتوان کرد؟ او معتقد است که باید شفاف سازی انجام شود. وزارت ارتباطات به رهبری او پیش قدم شده تا این کار را انجام دهد.
او درباره کارهای صورت گرفته برای شفاف سازی گفت و اشاره کرد که “این روند نیاز به ممارست و فشار دارد و اگر فکر کردهایم که شفافیت یک فرایند یک شبه است، مطمئنا اشتباه کردهایم.” پیشبرد این هدف، پیگیری، گزارش و ممارست زیادی میخواهد که نیازمند زمان است. آذری جهرمی از میزان پایبندی به سیستم آزاد دسترسی اطلاعات در وزارت خود میگوید که چندان هم مناسب نیست. وزیر ارتباطات جریان شفاف سازی در وزارت خودش را چیزی حدود 67 درصد اعلام کرد.
وی میگوید که اجرای دولت الکترونیک و به دنبال آن جریان شفاف سازی مطمئنا به بخشهای مختلف فشار خواهد آورد، اما مطمئنا این فشاری است که در نهایت به اصلاح دولت و حکومت منجر خواهد شد.
آذری جهرمی در پاسخ به سوال رشیدپور در خصوص اینکه دولت الکترونیک چیست گفت:
امسال با برنامه های وزارتخانه، ما توانستیم از قاچاق تلفن همراه جلوگیری کنیم در حال حاضر قاچاق این کالا به کشور، صفر است. ما اراده کردیم و با اتصال سه دستگاه اجرایی به هم توانستیم تا قاچاق موبایل را به صفر برسانیم، بازاری که 2 میلیارد دلار در سال ارزش دارد.
او در ادامه میگوید: “اکنون تنها پرونده اقتصادی که در دست پیگیری است، بحث واردات موبایل با ارز دولتی است؛ چرا که همه چیز از ابتدا تا انتها مشخص است و به راحتی میتوان حتی در صورت تخلف هم سریعا به پروندهها رسیدگی کرد”. اما چرا در دیگر بازارها این اتفاق نمیافتد! وزیر میگوید: “چون هیچ چیزی شفاف نیست.”
آذری جهرمی معتقد است که بسیاری از کسانی که منافعشان با این شفاف سازی در خطر است، شروع به مقابله کرده و قصد دارند تا این روند را دچار مشکل کرده و با شفافیت اطلاعات مقابله می کنند.
وزیر ارتباطات: بسیاری میگویند مرگ بر شفافیت
وزیر درباره توضیح دولت الکترونیک از یک مثال واقعی اجرا شده دیگری استفاده میکند. او با اشاره به قیمت گازوئیل در ایران که به صورت سهمیه لیتری 300 و به نرخ آزاد 600 تومان بوده، میگوید که قیمت هر لیتر گازوئیل در لب مرز 6 تا 8 هزار تومان است. این مساله طبیعتا شرایط بسیار مناسبی را برای قاچاق سوخت مهیا کرده و در واقع همین موضوع بوده که اخیرا باعث شلوغی بیش از حد برخی از پمپ های بنزین در سطح کشور شده است.
آذری جهرمی در ادامه افزود که پیش از این سیستمی وجود داشت که اختصاص سوخت به خودروها را بر اساس کارت تنظیم میکرد. وزارت راه و وزرات نفت تصمیم گرفتند که از این پس سوخت را بر اساس پیمایش وسیله نقلیه به آن اختصاص دهند. با متصل شدن دو دستگاه اجرایی (وزارت راه و وزارت نفت) باعث شد تا 76 هزار کارت سوخت باطل شود. دقیقا همان کارت هایی که با آن قاچاق سوخت انجام میگرفت. با باطل کردن این تعداد کارت سوخت هیچ اعترضی حتی از سوی یکنفر نیز صورت نگرفت.
وزیر ارتباطات در رابطه با اثر بخش بودن این تصمیم میگوید:
با این روش از قاچاق 6.4 میلیارد لیتر سوخت جلوگیری شد. این عدد را در قیمت سوخت ضرب کنید و ببینید که به چه قیمتی میرسید، این یعنی اجرای دولت الکترونیک…
وزیر ارتباطات در پاسخ به سوال دولت الکترونیک چیست باز هم از یک مثال دیگر استفاده کرد. او به سامانه TTAC یا همان سامانه تایید اصالت دارو اشاره میکند و میگوید که برای رسیدن به این هدف، گمرک، وزارت صمت و وزارت بهداشت و بیمه به هم متصل شدند. پیش از راهاندازی این سامانه، بر اساس آمار منتشر شده تنها در یک دارو که 300 هزار عدد از آن وارد شده بود، چیزی در حدود 900 هزار برگ بیمه برای آن صادر شده است و این یعنی…
وی در ادامه میگوید: با دولت الکترونیک میتوان جلوی این اتفاقات را گرفت. با وجود دولت الکترونیک و سیستم اصالت دارو اکنون همه چیز قابل ردیابی و رهگیری است تا حتی داروی تاریخ مصرف گذشته نیز به دست بیماران نرسد. بر اساس آمار موجود، این سامانه توانسته تا 50 درصد پرداختی بیمه به داروخانه ها را کم کند.
دولت الکترونیک عصای موسی نیست که معجزه کند، اما میتواند جلوی فساد گسترده را بگیرد
او به این موضوع اشاره کرد که بسیاری سعی دارند تا این سامانه را ناکارآمد جلوه دهند. سیستم های داروخانه را کند میکنند و با ایجاد صف های طولانی میخواهند بگویند که این سیستم جوابگو نیست، اما معتقد است که باید در این مسیر مقاومت کرد و ممارست داشت.
دولت الکترونیک این نیست که در اتاق پرسنل اداره و سازمان ها کامپیوتر بگذاریم و یک مرکز داده درست کرده و اتوماسیون اداری درست کنیم. دولت الکترونیک در واقع این اپلیکیشن هاست و اینکه در واقع فرایندهایمان را شفاف کنیم.
اذری جهرمی با تشکر از وزارت صمت که قدم های خوبی برای ایجاد دولت الکترونیک برداشته است به هک شدن سایت این وزارتخانه اشاره کرده و میگوید که مفهوم دولت الکترونیک این نیست که یک نفر بیاید و با دستکاری در سامانه ثبت سفارش، هزاران خودروی لوکس را راهی بازار کند. اگر این سامانه به دیگر واحدهای نظارتی اتصال داشت، همه در همان اول کار متوجه دستکاری در سایت ثبت سفارش میشدند.
بیشتر بخوانید: واردات خودرو به ایران ؛ نگاهی به فساد در بالاترین سطوح مدیریتی اقتصاد کشور!
او در ادامه توضیح داد:
سخنگوی قوه قضائیه اخیرا در مصاحبهای اعلام کردند که 8300 میلیارد تومان معوقات بانکی فقط به 31 نفر مربوط است. سوال من این است که اینها که بد حساب هستند چطور چنین وام هایی می گیرند؟ چرا در حال حاضر در سیستم بانکی کشورمان نباید ارزیابی افراد انجام شود.
وزیر میگوید مگر سخت است که ببینند وام گیرنده از چه وضعیت مالی برخوردار است و آیا توانایی بازپرداخت این وام را دارد یا خیر، اما وقتی سیستم شفافی وجود ندارد، این مسایل به راحتی بوجود خواهد آمد.
موضوع کاملا روشن است وزیر میخواهد سیستم شفاف سازی راه بیفتد تا کسی نتواند که از رانت استفاده کند. او میگوید، “به عنوان مثال شرکتی وارد بخش واردات موبایل شده و ارز دولتی دریافت کرده است، در صورتی که تنها 28 روز از زمان ثبت شرکت میگذرد. مدیر عامل آن را هم بازداشت کرده اند، اما این فرد مقصر اصلی نیست. در واقع عده ای که از ارتباطات خاصی برخوردارند در سایه قرار داشته و از رانت های عجیبی استفاده میکنند.
آذری جهرمی با طرح این موضوع به طور مشخص به افرادی اشاره دارد که در رده بالاترین مسولیت های اجرایی کشور حضور دارند و معتقد است که با وجود دولت الکترونیک و شفاف سازی های صورت گرفته میتوان جلوی این افراد را گرفت. همان طور که در ادامه اضافه میکند: “اگر دستگاه ها به هم متصل باشند، به راحتی میشود جلوی نفوذ ژن های خوب را گرفت.”
چه دستگاه هایی به سیستم دولت الکترونیک متصل نشدهاند
وزیر میگوید که اراده ای برای اجرا شدن دولت الکترونیک وجود ندارد. با استفاده از تبصرهها، ما را به تعارض قانونی می رسانند و جلوی کار را می گیرند. در واقع باید همه رکن های حاکمیت به این موضوع برسند و شفاف سازی را به عنوان یک اصل قبول کنند و هر کاری که با فرآیند شفاف سازی در تعارض هست را کنار بگذارند. برای توسعه دولت الکترونیک باید زیر ساخت هایی درست شوند. یکی از آنها دسترسی هاست و از سوی دیگر باید سواد مردم را بالاتر برد.
دستگاه های مختلف باید به هم متصل شوند. دولت الکترونیک در واقع حاکمیت الکترونیک است. امروزه بیشترین بخشی که باید به استعلام ها جواب بدهد قوه قضائیه است. 27 درصد نیازمندیها برای دسترسی به دولت الکترونیک مربوط به قوه قانونگذاری بوده و بعد از آن با 17 درصد در اختیار نیروی انتظامی است.
آذری جهرمی به این موضوع اشاره میکند که “قوه قضائیه میگوید ما یک قوه مستقل هستیم و نیروی انتظامی هم میگوید ما زیر نظر دولت نیستیم. با اینکه در این مورد پلیس الکترونیک بسیار پیشرو بوده، اما این دو سازمان به دولت الکترونیک متصل نمیشوند.
دستگاه قضایی (سازمان ثبت اسناد)، سازمان امور مالیاتی، روزنامه رسمی، شهرداری ها، بانک مرکزی، وزارت علوم و بیمه در گروه غایبان پیوستن به دولت الکترونیک هستند.
آیا دولت الکترونیک با این مفهومی که وزیر جوان در نظر دارد، میتواند جلوی این فساد افسار گسیخته را بگیرد؟ نظر شما در این مورد چیست؟