سامانه ارزی نیما چیست؟ چگونگی بهبود بازار ارز با ارز نیمایی

در اردیبهشت ۱۳۹۷ بانک مرکزی ایران از سامانه‌ ای به نام سامانه ارز نیمایی رونمایی کرد. سامانه ارز نیمایی با هدف بهبود بخشیدن به بازار ارز و واردات کالا از طرف بانک مرکزی شکل گرفته و در تاریخ ذکر شده به بازار ارز عرضه گردیده است. اما در حقیقت سامانه ارز نیمایی چیست و کارکرد آن چگونه می‌تواند بر بازار ارز نابسامان امروز تاثیرات مثبت بگذارد؟

سامانه نیمایی در واقع برگرفته از عبارت نظام یکپارچه معاملات ارزی است. این سامانه با هدف تامین ارز و تسهیل تامین ارز برای واردات کالا و ایجاد فضای امن در معاملات برای خریداران و فروشندگان کالا و ارز ایجاد گشته است.

در واقع اتفاقی که در سامانه ارز نیما روی می‌دهد به این ترتیب است که خریداران می‌توانند در یک بستر یکپارچه تقاضای خرید ارز خود را در اختیار فروشندگان قرار دهند و همچنین فروشندگان به این درخواست متقاضیان و خریداران دسترسی خواهند داشت و فروشنده‌ای که تمایل به ارائه خدمات دارد می‌تواند در فضای رقابتی سالم خدمات خود را به خریداران عرضه نماید و پیشنهاد خرید ارز خریداران را پاسخ دهد. به عبارت مختصر، سامانه ارز نیمایی در واقع بستری آنلاین برای خرید و فروش ارز است که در اختیار خریداران و فروشندگان قرار خواهد گرفت.

شما به عنوان خریدار یا فروشنده ارز می‌توانید با در اختیار داشتن این فضای آنلاین درخواست خود را ثبت و پیشنهاد فروشندگان را در اختیار داشته باشید یا اگر شما فروشنده ارز هستید می‌توانید از طریق این سامانه آنلاین به جمع زیادی از خریداران ارز دسترسی داشته و خدمات خود را به آنها عرضه کنید.

سامانه ارز نیمایی چیست؟

برای اینکه از کارکرد سامانه ارز نیمایی اطلاعات بیشتری در اختیار داشته باشید در ادامه با مثالی به توضیح این امر می‌پردازیم.

به عنوان مثال اگر بازرگانی برای خرید و وارد کردن کالای مورد نظر خود نیاز به تهیه و خریداری ارز داشته باشد این امکان برای او وجود دارد که درخواست خود را برای تامین ارز و ثبت سفارش غیر بانکی در این سامانه ارائه دهد. پس از ثبت سفارش هماهنگی‌هایی بین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و وزارت صنعت و معدن و تجارت صورت گرفته و این درخواست به صورت خودکار به سامانه نیما انتقال پیدا می‌کند. در این مرحله درخواست خرید ارز بازرگان توسط صرافی‌های مختلف مشاهده می‌شود و صرافی‌هایی که می‌توانند در این زمینه به بازرگان خدماتی ارائه دهند درخواست او را مشاهده کرده و خدمات خود را به او ارائه می‌دهند.

اگر بخواهیم به بیان دیگر این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم در واقع تامین ارز برای واردکنندگان کالا و بازرگانان و متقاضیان ارز به دو صورت امکان پذیر است اولین روش، روش بانکی است که در این روش متقاضی درخواست خرید ارز خود را از طریق بانکی ثبت می‌کند و بانک مرکزی ایران از طریق پرتال ارزی ارز مورد نظر را تامین می‌کند و سپس از طریق کارگزاری آنلاین بانک های ایران و بانک‌های سایر کشورها، ارز مورد نظر به فروشندگان خارجی پرداخت شده و کالاها خریداری می‌شوند.

اما در روش دوم که روش ثبت غیر بانکی است، صرافی ها مهره اصلی هستند که به واسطه آنها نیازی به دخالت بانک‌ها در معاملات خارجی نیست. تامین ارز غیر بانکی در واقع روشی است که به گفته بانک مرکزی زاییده تحریم‌های بانک‌های ایرانی است.

در اوضاع نابسامان ارزی موجود در کشور پیشنهاد ما برای بازرگانان و وارد کنندگان کالا و متقاضیان ارز این است که از روش تامین ارز غیربانکی استفاده کنند. در این روش باید درخواست و سفارش خود را در سامانه نیما ثبت کنند و سپس پیشنهادهای صرافی های مختلف را بررسی کرده و پیشنهاد مطلوب خود را از میانه تمام گزینه‌ها برگزینند.

از طرفی از دیگر ویژگی‌های مثبت سامانه نیما این است که خریداران با طیف زیادی از صرافی ها و فروشندگان ارز آشنا می‌شوند و  همچنین تمامی صرافی ها می‌توانند با ارائه پیشنهادات خود مشتریان و متقاضیان خود را داشته و در فضای سالمی به رقابت با یکدیگر بپردازند.

در واقع سامانه نیمایی را می‌توان به عنوان حلقه گمشده در میان سامانه جامع تجارت و سامانه پنجره واحد تجارت فرامرزی نامگذاری کرد و در نظر گرفت.

در نگاه دیگر می‌توان اهمیت روز افزون استفاده از سامانه نیمایی را پس از اینکه یکسان سازی نرخ ارز توسط دولت در تاریخ ۲۱ فروردین ۱۳۹۸ یعنی سال جاری صورت گرفت را احساس کرد. طبق گزارشات بانک مرکزی تمامی خریداران متقاضیان بازرگانان و واردکنندگان کالا و تمامی فروشندگان و تامین کنندگان ارز و تمامی صرافی ها صادرکنندگان کالا باید برای تامین ارز پس از ثبت سفارش برای ورود کالا به درخواست خود را در این سامانه ثبت کنند و به فروش ارز حاصل از صادرات کالا در این سامانه بپردازند.

طبق گزارشات مندرج سامانه نیما کار خود را از روز بیست و هشتم بهمن ماه سال ۱۳۹۶ به صورت آزمایشی شروع کرده بود که در واقع در سومین روز از دومین ماه سال ۹۷ آغاز به کار رسمی و جدی خود را در سامانه تامین ارز غیر بانکی اعلام نموده است.

به گفته بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با توجه به راه‌اندازی سامانه جدید در نظام یکپارچه معاملات ارزی یا همان سامانه نیما تمام واردات رسمی و قانونی با رصد و تایید بانک مرکزی ایران در خصوص جنبه ‌ای ارزی آن صورت می‌گیرد.

دکتر ولی الله سیف، در مقام رئیس بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران این نکته را اعلام کرد که عدم مشخص بودن تکلیف حساب سرمایه ها و آزاد بودن ضمنی آن سرمایه، مسبب اصلی و زمینه‌ساز خروج سرمایه به مقادیر بسیار بزرگ از کشور است. در واقع به گفته این مقام بانک مرکزی ایران، ارزی که از کشور خارج می‌شود و در ازای آن کالایی به کشور وارد نمی‌شود و یا خدماتی در ازای آن به کشور عرضه نمی‌شود، درواقع یک عارضه و مخاطره بزرگ در نظام بانکی کشور است. همچنین از این موضوع نمی‌توان صرف نظر کرد که ورود بی‌رویه کالاهای قاچاق و غیر مجاز و یا ورود کالاهای مجاز بدون پرداخت حقوق تعیین شده گمرک و ضوابط کشوری، آسیب بسیار جدی به بدنه اقتصاد کشور و نظام بانکی و افت ارزش ارز کشور ایجاد می‌کند.

طبق اطلاعاتی که از بانک مرکزی ایران و بخصوص مقام ریاست بانک مرکزی دکتر ولی الله سیف در دسترس است، سامانه نیما در واقع چهار کاراکتر و چهار بازیگر اصلی و تأثیر‌گذار دارد که در ادامه به معرفی این چهار قسمت می پردازیم.

چهار بخش تاثیرپذیر از سامانه نیما

در بخش اول ما خریداران و یا واردکنندگان کالا را داریم که نقش متقاضیان ارز را در این سامانه ایفا می‌کند.

در بخش دوم ما صادرکنندگان کالا به کشورهای دیگر را داریم. از جمله مهمترین این صادرکنندگان دولت است که با صادرات نفت نقش بسیار تعیین کننده و بسزایی را ایفا می‌کند. در واقع تمامی صادرکنندگان کالا با وارد کردن ارز به کشور به عنوان عرضه کننده ارز در این سامانه نقش خود را در تامین ارز غیر بانکی و کنترل نرخ ارز در بازار ارز ای ایفا می‌کند.

در بخش سوم بانک‌ها و صرافی‌ها قرار دارند که به واسطه میان تامین کنندگان ارز و خریداران ارز هستند و منابع ارزی را از سوی عرضه کنندگان به سمت متقاضیان هدایت می‌کنند که نقش آنها به عنوان واسطه در تعیین نرخ ارز در بازارهای ارزی بی‌تاثیر نخواهد بود؛ هرچند این نکته را باید در نظر گرفت که تعیین کنندگان نرخ ارز در واقع تامین کنندگان ارز کشور هستند.

و در بخش چهارم با سیاست‌گذارانی روبه رو می‌شویم که در واقع نقش اصلی آنها در این سامانه کنترل بخش‌هایی از جمله نرخ ارز دامنه آزادی نرخ ارز اولویت ها و سقف مصارف در بازار است.

اما در راستای این که چگونه این سیاست گذاران بخش‌های مذکور را کنترل می‌کنند باید به این نکته اشاره کرد که این سیاست گذاران بر اساس اطلاعاتی که دارند و پیش‌بینی‌هایی که در مورد منابع و مصارف بازار می‌کنند، می‌توانند کنترل موردنظر خود را در زمینه‌های مذکور در بازار ارز ایجاد کنند.

اما ویژگی های مثبت سامانه نیمایی به همین موارد خلاصه نمی‌شود. در ادامه به سه ویژگی مثبت و اصلی این سامانه تامین ارز غیر بانکی آنلاین و یکپارچه اشاره می کنیم.

ویژگی های سامانه نیمایی چیست؟

سامانه نیمایی دارای سه ویژگی اصلی است از جمله اولین ویژگی آن واقعی بودن تمامی اطلاعات و داده هایی است که در این سامانه غیر بانکی ارائه می‌شود که این نکته بسیار حائز اهمیت است. کافیست که حتی یکبار برای فروش و یا درخواست ارز به بازار ارز مراجعه کرده باشید تا متوجه اهمیت بسیار زیاد این مورد بشوید. اینکه اطلاعات و داده‌های ارائه شده به مشتریان و متقاضیان و فروشندگان واقعی و یکپارچه باشد، امکان ویژه و خارق‌العاده‌ای است که سامانه نیمایی در اختیار ما قرار می‌دهد.

در ویژگی دوم این سامانه می‌خواهیم در مورد فرآیند تامین منابع و تخصیص مصارف ارزی در بازار ارزی کشور صحبت کنیم. این نکته بسیار مهم و تاثیرگذار در تمامی معاملات خرد و کلان که هر روزه در بازار ارزی کشور انجام می‌شود، تاثیر بسزایی خواهد داشت. خوشبختانه در سامانه نظام جدید یکپارچه معاملات ارزی که ما به عنوان سامانه نیمایی آن را می‌شناسیم، تامین منابع و تخصیص مصارف ارزی به معاملات مختلف در فرایند و ساختاری کاملا یکپارچه در اختیار تمامی طرفین معاملات ارزی در کشور قرار خواهد گرفت.

اما ویژگی مهم سوم این سامانه آنلاین بسیار کارآمد این است که سامانه ارزی نیمایی همانطور که از تعریفش پیداست نظام یکپارچه معاملات ارزی است و در این مورد در رابطه با معاملات کلان و یا معاملات خرد ارزی هیچ تفاوتی در پوشش‌دهی آنها قائل نیست. به عبارت دیگر و با بیان ساده‌تر می‌توان گفت که سامانه نیمایی علاوه بر پوشش دهی تمامی معاملات کلان که در زمینه تجارت کالا از جمله واردات و صادرات صورت می‌گیرد، قابلیت پوشش‌دهی معاملات خرد مردم از جمله تامین ارزهای مسافرتی تامین ارزهای درمانی و تامین ارزهای دانشجویی را نیز دارد.

حال که با روند کاری سامانه نیما در تامین ارز غیر بانکی آشنا شدید لازم دانستیم تا به توضیح چند نکته بسیار مهم در این رابطه بپردازیم.

نکته حائز اهمیت اول این است که شما باید بدانید که طبق قوانین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تمامی بانک‌ها علاوه بر این که می‌توانند حواله‌ای را از سمت خود بانک ایجاد کنند، پس از تشکیل پرونده و گرفتن تعهد از واردکنندگان کالا می‌توانند نسبت به ثبت درخواست ارز به صورت حواله در سامانه نیما و همچنین حواله ارز از طریق صرافی ها اقدامات لازم را انجام دهند.

نکته مهم دیگری که باید به آن بپردازیم این است که تمامی صادرکنندگان کالا موظف هستند که ارز به دست آمده از صادرات کالای خود را از طریق سامانه نیما به بانک‌ها و صرافی‌های مجاز در کل کشور بفروشند. در این میان صادرکنندگان کالا می‌توانند ارز حاصل از صادرات کالاهایی را که صرف مواردی همچون واردات توسط خود و یا باز پرداخت بدهی‌های ارزی و یا سپرده‌گذاری می‌کنند را به سامانه وارد نکرده و از فروش آن صرف نظر کنند.

از دیگر خدمات سامانه نیما می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

در ابتدا و در مراحل اولیه و فاز نخست سامانه نیما تنها ثبت درخواست برای ارزهای یورو و یوآن برای متقاضیان و درخواست کنندگان امکان پذیر بود اما اکنون امکان درخواست برای تمامی ارزها برای متقاضیان فراهم شده است؛ البته در این میان استثنائاتی هم وجود دارد از جمله ارزهایی همچون وون کره جنوبی، ین ژاپن و بات تایلند که امکان ایجاد درخواست برای آنها در این سامانه وجود ندارد.

در این سامانه ضوابط و شرایط تامین ارز برای مسافران خارج از کشور، تامین ارز درمانی تامین ارز دانشجویی و تامین ارز سایر موارد مبادی خروج طراحی و در دسترس همگان قرار گرفته است.

نکته دیگر که باید به آن اشاره کنیم این است که طرح سامانه نیمایی در ابتدا با صرافی‌های بانکی کلید خورده و شروع به کار کرده است اما این مژده را می‌دهیم که در ادامه شاهد همکاری صرافی های غیر بانکی با این نظام جدید معاملات یکپارچه ارزی خواهیم بود.