دره های خشک قطب جنوب، از ناسازگارترین نواحی هستند که انسان توانسته پای به آنجا بگذارد. این نواحی شدیدا سرد و فوق العاده خشک هستند و خاک سرخ این نواحی عملا بی جان است. شاید در نگاه اول تصور کنید، صحبت از دره های مریخی باشد که 53 میلیون کیلومتر دورتر از ما هستند؛ اما این طور نیست، بلکه صحبت از دره های زمینی است.
در واقع نواحی داخلی قطب جنوب، دره های خشک نام دارند. این نواحی بیش از دو میلیون سال است که به خود باران ندیده اند. گفتنی است، تنها یکی از دره های این نواحی دارای دریاچه های اندکی است که در طول تابستان به وسیله رودخانه های داخلی، پر آب می شوند.
دره های خشک هیچ گونه رطوبتی (آب، یخ و یا برف) ندارند. دلیل وجود چنین دره هایی بادهای شیبداری با سرعتی بیش از 320 کیلومتر در ساعت است که موجب تبخیر رطوبت موجود می شوند. در واقع، دره های خشک، تنها بخشی از قطب جنوب هستند که عاری از یخ اند. بنابراین با توجه به تبخیر (و یا به عبارتی تصعید) کل یخ موجود ناپدید شده و زمینی خشک را باقی گذاشته است.
جو لوی از دپارتمان ژئوفیزیک دانشگاه تگزاس توضیح می دهد: “یک روز سرد در دره های خشک مانند یک روز معمولی در مریخ است.”
لوی از سال 2004 در حال مطالعه دره های خشک قطب جنوب بوده است. این هوای سرد که دمای آن به طور منظم به زیر 55 درجه سانتیگراد می رسد و همچنین ترکیب آن با برخی از خشک ترین نواحی زمین به نوعی یک آزمایشگاه مریخی را در زمین شکل داده است.
در این نواحی (همینطور برخی از نواحی قطب شمال) محققان چگونگی زندگی و نحوه بقا در مریخ و همچنین دیگر شرایط زیستی مورد نیاز برای استعمار مریخ را مورد آزمایش قرار می دهند؛ اما به نظر می رسد، با توجه گرمایش زمین، شاید این روزنه برای مطالعه شرایط زندگی بر روی مریخ به نوعی در حال بسته شدن است. به گفته لوی: “ما در حال درک این موضوع هستیم که دره های خشک در آستانه تغییرات عمده ای قرار دارند.”
این تغییرات در واقع موجب تغییرات گسترده تری در دمای جهانی هم می شوند. در همین ماه، سازمان جهانی هواشناسی تایید کرد، سال 2016 در حال ربودن عنوان سال 2015 به عنوان گرم ترین سال زمین از زمان به کارگیری ابزارها و سنجش های اندازه گیری آب و هوا است.
تاکنون، پرمافراست های داخلی ارتفاعات دره های خشک قطب جنوب -جایی که زمین فوق العاده سرد و خشک است- چیزی که ممکن است در مریخ امروز مشاهده کنیم، تا حد زیادی از نوسانات دمای جهانی به کنار مانده است؛ اما دره های خشک هم میزبان چیز فوق العاده دیگری هم بوده اند. نواحی ساحلی که به نوعی مریخی مرطوب و گرم را در میلیون ها سال پیش تجسم می کنند.
لوی توضیح می دهد: “عنصر ماشین زمان، در دره های خشک وجود دارد. وقتی که به سمت نواحی ساحلی دره های خشک بروید، به مانند این است که در مریخ (در زمان) به عقب برگشته اید.”
اینجا در واقع دوقلوی مریخ باستانی محسوب می شود. به این ترتیب، محققان (مشخصا محققانی همچون لوی) امیدوارند، پاسخی از نشانه های چگونگی جریان یافتن آب در سطح سیاره سرخ را بیابند. از آنجایی که او برای نخستین بار دوازده سال قبل به این ناحیه پا گذاشته، ذوب شدن یخ های سطحی و شکستگی یخ های دلتای ساحلی را مشاهده کرده است.
به گفته لوی: “اینجا خطر مشاهده از دست رفتن بخش های پایین دره های خشک وجود دارد. حال سوال اساسی این است که آیا در این بخش های مرطوب تر و گرم تر، بارش های بیشتر و یا حتی تغییر روند بارش برف به بارش باران را مشاهده خواهیم کرد که تغییر کاملا روشن و شبه مریخی است.”
نواحی مرتفع قطب شمال هم نواحی شبه مریخی خاص خود را دارند؛ البته این نواحی نسبت به دره های خشک قطب جنوب، هم از لحاظ دما و هم خشکی خیلی شبیه مریخ نیستند. با این حال، این نواحی مرتفع قطب شمال، به دانشمندان امکان مشاهده چگونگی آغاز تغییرات این محیط، در زمان واقعی را داده اند.
محقق ناسا، کریس مک کی از دهه 1980 در حال سفر به این نواحی و مشاهده این محیط های موازی مریخی در هر دوی نواحی قطب جنوب و نواحی مرتفع قطب شمال بوده است. وی در طول تقریبا چهار دهه، تغییرات قابل توجهی را در همتایان مریخی قطب شمال دیده است. از جمله، ذوب سریع پرمافراست ها و یخ های دریا. به گفته مک کی: “شاید ده سال بعد این ناحیه دیگر به این شکل نباشد؛ بنابراین اکنون باید این ناحیه را مورد مطالعه قرار دهیم.”
در حالی که نواحی معادل مریخ، قطب شمال دائما در حال طی مسیری رو به بالا (از لحاظ دمای هوای) است، دره های خشک قطب جنوب در حال تجربه نوساناتی دمایی بیشتری بوده است. حتی دوره های طولانی سردی در دهه 1990 را طی کرده است. امروز، مک کی در مورد نواحی مرتفع دره های خشک که در آن بخش عمده ای از تحقیقات خود را انجام داده می گوید: “اینجا به همان سردی 40 سال قبل است.”
این می تواند خبری خوبی برای دانشمندانی باشد که در پی پاسخ به سوال چگونگی زندگی و بقا در مریخ هستند.
مک کی می گوید: “اگر شما یک زیست شناس نجومی باشید، نواحی مرتفع دره های خشک بهترین مدل آنالوگ برای مطالعه مریخ هستند. اینجا جایی است که می توان ایده چگونگی بقا و همچنین زیست در مریخ را مورد آزمایش قرار داد.”
اما در حالی که به نظر می رسد، بسیاری از تغییرات محدود به سواحل کم ارتفاع دره های خشک بوده اند، هیچ تضمینی وجود ندارد که این نواحی، به خصوص با وجود افزایش دمای جهانی، به همین صورت باقی بمانند.
لوی در این مورد می گوید: “ما شاهد نشانه هایی از گرم شدن نواحی ساحلی در نتیجه گرمایش جهانی هستیم. این ذوب شدن هنوز به نواحی داخلی نرسیده؛ اما تغییر چند درجه ای گرمای کره زمین و همچنین تغییر در تابش میزان نور خورشید، می تواند موجب تغییر این نواحی به چیزی شود که دیگر هیچ شباهتی به مریخ نداشته باشند.”
علاوه بر این، نواحی فوق امکان انجام آزمایش هایی را برای پاسخ به سوالاتی در مورد زمین شناسی، آب و هوا، و تاریخچه مریخ را به دانشمندان داده اند، بلکه امکانی برای آزمایش تجهیزاتی را فراهم کرده اند که می تواند به بقای نخستین استعمارگران مریخ هم کمک کند.
مهندسان همچنین آزمایش هایی را بر روی وسایل نقلیه مریخی در قطب شمال انجام داده اند تا چگونگی کارکرد این وسایل نقلیه مریخی و همچنین مقاومت این تجهیزات را بسنجند. این مهندسان همچنین بخش هایی از مریخ نوردها و کاوشگرهای مریخی را در این نواحی مورد آزمایش قرار داده اند.
اما از دست رفتن این محیط های شبه مریخی، می تواند گزینه محققان برای پاسخ به سوالاتشان در مورد چگونگی کارایی ابزارها و تجهیزاتشان و همچنین نحوه بقا و زندگی در مریخ را محدود کند.
لوی می گوید: “دیگر هیچ جایی شبیه به آنجا وجود ندارد، در این مورد تنها گزینه ممکن رفتن به خود مریخ است.”
.
منبع: wired
