جاده ابریشم احتمالا معروف‌ترین و مهم‌ترین شبکه راههای تجاری تاریخ بشر بوده باشد. حال مطالعه‌ای جدید، نشان می‌دهد، ممکن است، این جاده افسانه‌ای قدمتی بیش از چیزی که پیش‌ازاین تصور می‌شد، داشته باشد. جاده ابریشم به‌عنوان شبکه‌ای از راههای ارتباطی بین شهرهای بزرگ و مراکز تجاری آسیا و اروپا از حدود 200 سال قبل از میلاد تا قرن چهاردهم میلادی مورداستفاده قرار می‌گرفته است. اکنون محققان می‌گویند، جاده ابریشم، قدمتی بسیار بیشتر از چیزی که مورخان عنوان کرده‌اند، دارد.
به گفته مایکل فراچیتی، انسان‌شناسی از دانشگاه واشنگتن، سنت لوئیس و محقق ارشد این مطالعه:”این اشتباه زمانی به وجود آمده که اغلب از جاده ابریشم به گونه ای صحبت می شد که در زمان خاصی به وسیله دولت هایی قدرتمند به وجود آمده است. اما در واقع، جاده ابریشم، فرایندی پویا و انعطاف پذیر داشته و به تدریج و در خلال زمان پدیده آمده است.”
تحلیل های تاریخی جاده ابریشم بر روی راههای تجاری اصلی که شهر های بزرگ و مراکز تجاری را با محاسبه کوتاه ترین و کم هزینه ترین راه ها، بهم وصل می کرده، متمرکز بوده اند. اما به گفته فراچیتی، این روش برای نواحی دشتی که در آن مسیرهای مستقیم ممکن بوده، به کار بیایند، امکان پذیر است. اما به نظر نمی رسد، کشاورزان و بازرگانان به این شیوه گله های خود را از کوه ها و ناهمواری های ارتفاعات منتقل می کرده اند.
بر اساس فرضیه فراچیتی، عشایر سازندگان واقعی چیزی که بعدها به جاده ابریشم معروف شد، بوده اند. آنها با رمه ها و گله های خود تقریبا 5000 سال پیش این جاده را بنا نهادند.
فراچیتی می گوید:”مکان شهرهای باستانی، زیارتگاه ها و توقفگاه کاروان ها به مدت طولانی از نقاط کلیدی این شبکه راهها بوده است؛ اما مسیرهای دقیقی که هزاران سال توسط بازرگانان، راهبان و زائران برای ارتباط و سفر به ارتفاعات داخلی آسیا مورد استفاده قرار می گرفته، در دست نیست.”
به منظور ترسیم نقشه دقیقی از راه هایی که کشاورزان و بازرگانان از آن برای تردد در نواحی کوهستانی استفاده می کرده اند. فراچیتی و همکارانش مدل کامپیوتری شبیه سازی شده ای را برای حرکت رمه های این مسافران باستانی طراحی کرده اند. آنها در این مدل با گنجاندن فصل های سال، امن ترین و عملی ترین راه ها برای حمل و نقل گله های بزرگ در ارتفاعات آسیا را شبیه سازی کرده اند.
فراچیتی و همکارانش این مدل شبیه سازی شده را مستقل از داده های جاده ابریشم ترسیم کرده بودند؛ اما وقتی نمودار حرکت گله های خود را با ویژگی های جغرافیایی جاده ابریشم مقایسه کردند، متوجه درستی 74.4 درصد راههای کوهستانی در مدل خود شدند.
البته فراچیتی و همکارانش ادعا نمی کنند، مدل آنها قادر به اثبات این مورد است که جاده ابریشم هزاران سال قبل از چیزی که مورخان می گویند، وجود داشته است. بلکه این محققان باور دارند، با توجه به دانسته های کنونی از جوامع عشایری باستان، جاده ابریشم تا حد زیادی در همان مسیری که عشایر برای اولین بار کشف کرده و از آن استفاده می کرده اند، بنا شده است.
فراچیتی می‌گوید:”اسناد باستان‌شناسی مربوط به توسعه اقتصاد گله‌داری در ارتفاعات آسیا به 3000 سال پیش از میلاد بازمی‌گردد. ما استدلال می‌کنیم، قرن‌ها تحرک استراتژیک در بخشی که عشایر از آن استفاده می‌کرده‌اند، موجب شکل‌گیری مسیرهای اصلی و شبکه‌های تجاری در آسیا شده است. ”
این یافته‌ها نه‌تنها به ما کمک می‌کند، فرایندهای تاریخ‌سازی که موجب شکل گرفتن یکی از معروف‌ترین شبکه‌های جهان شده را درک کنیم. بلکه به گفته این محققان، مطالعه چگونگی امکان‌پذیر شدن تبادل فرهنگی و تجاری بین مردمان مختلف در جاده ابریشم، همچنین به درک فعل‌وانفعالات جهان امروز هم کمک زیادی خواهد کرد.
فراچیتی می‌گوید:”آنچه مطالعه ما نشان می‌دهد این است که مراکز شهری قدرت محور برای ایجاد چنین شبکه‌های بسیار انعطاف‌پذیر و ازلحاظ اقتصادی مهمی لزومیت ندارند. بلکه در عوض، جوامع کوچک و غیرشهری امکان ایجاد چنین شبکه‌هایی را دارند.”
وی در ادامه گفت:”جاده‌های ابریشم شبکه‌ای از راههای آزاد و انعطاف‌پذیر بوده‌اند و منجر به ترویج نوعی از جهانی‌شدن باستانی شده‌اند که موتور گسترش تمدن‌ها شده است. فرایندهایی که در مقابل حرکت‌های انزوا طلبانه ای که امروزه رخ می‌دهند، قرار می‌گیرند.”
یافته‌های این محققان در نشریه معتبر “Nature” منتشرشده است.
.
منبع: sciencealert
