دانشمندان مدت‌هاست به دنبال حل معمای جو سیاره زهره، دومین سیاره منظومه شمسی هستند. حال به نظر می‌رسد، با مشاهده بادهای فوق‌العاده شدیدی که نه‌تنها در امتداد خط استوا، بلکه تا قطب‌های این سیاره ادامه‌دارند، سرنخ‌هایی از چگونگی ایجاد موج گرانشی عظیم جو سیاره زهره در اختیار دانشمندان قرارگرفته است.
سیاره زهره دارای دوره چرخشی 243 روزه است، اما جو سیاره هر چهار روز یک‌بار با سرعتی بیش از 400 کیلومتر در ساعت به‌موازات خط استوای سیاره می‌چرخد. برای چنین سرعتی، انرژی خورشید موردنیاز است، اما باوجودی که نور خورشید در خط استوای سیاره بیش از قطب است. مشخص نیست، آیا انرژی کافی برای چنین سرعتی به قطب‌های سیاره زهره می‌رسد.
بادهای نصف‌النهاری که به‌تازگی کشف‌شده‌اند، سرعتی بیش از 80 کیلومتر دارند. به نظر می‌رسد، باوجوداین بادها، بخشی از این انرژی از نواحی استوایی گرفته‌شده و در سراسر جو زهر گسترش‌یافته باشد.
به گفته پدرو ماچادو از رصدخانه نجوم لیسبون، پرتغال:”درک اینکه، جو چگونه قادر به حفظ چنین سرعتی در لایه فوقانی است، بسیار دشوار بود. اما با این بادهای نصف‌النهاری، انرژی و نیروی دورانی کافی برای انتقال جو از نواحی استوایی به لایه‌های فوقانی فراهم‌شده است.”
ماچادو و همکارانش با استفاده از اثر داپلر، قادر به مشاهده این بادها بودند. همان‌طور که صدای آژیر خودرو با نزدیک و یا دور شدن نسبت به فرد تغییر می‌کند، طول امواج نور منعکس‌شده از جو زهره هم با توجه به حرکت جو، کم و یا زیاد می‌شوند.
اما تغییر داپلر در بادهای زهره کم است. برای مشاهده آن، این محققان، نور خورشید منعکس‌شده از ابرهای سیاره زهره را که تحت تأثیر بادهای جوی بودند، موردبررسی قرار دادند. اتم‌ها و مولکول‌های جو زهره، بهروش‌های مختلفی نور خورشید را جذب می‌کنند و اثر به خصوصی “اثر گلخانه‌ای” از خود به‌جای می‌گذارند. ماچادو و همکارانش، برای تشخیص حرکت بادها، تغییر نور داپلر را با این اثر گلخانه‌ای مقایسه کردند.
سیاره زهره به دلیل همین اثر گلخانه‌ای، گرم‌ترین سیاره منظومه شمسی محسوب می‌شود. نور خورشید پس از نفوذ در جو این سیاره و جذب شدن توسط سطح آن، به‌صورت گرما از سطح آن منعکس می‌شود. اما انبوه کربن دی‌اکسید جو زهره، این گرما را به دام انداخته و از رها شدن آن در فضای بیرونی جلوگیری می‌کند. این جذب اضافی گرما که “اثر گلخانه‌ای” نام دارد، میانگین گرمای زهره را بیش از هر سیاره دیگری حتی نسبت به عطارد (نزدیک‌ترین سیاره به خورشید) بالابرده است.
گلین کولینسون محققی از مرکز پرواز فضایی گودارد ناسا در گرین بلت، مریلند، می‌گوید:”انجام چنین سنجش‌هایی فوق‌العاده دشوار است.”
دانشمندان پیش‌ازاین هم با استفاده از داده‌های مأموریت ونوس اکسپرس اسا (پیش از پایان مأموریت آن در سال 2014) قادر به رصد این گردش‌های نصف‌النهاری بوده‌اند. اما موقعیت مداری این فضاپیما تنها، امکان مشاهده بادهای نیمکره جنوبی سیاره زهره را فراهم کرده بود. ماچادو و همکارانش که با استفاده از تلسکوپ هاوایی، قادر به‌اندازه گیری بادها در هر دو نیمکره این سیاره شده بودند، پس از مقایسه متوجه تقارن بین این بادها شدند
ریکاردو هوئسو محققی از دانشگاه باسک در بیلبائو، اسپانیا، می‌گوید:” این بررسی‌ها بسیار مهم هستند، چراکه ما دقیقا از چگونگی کارکرد جو زهره اطلاعی نداریم. درک گردش نصف‌النهاری این سیاره، یکی از عناصر کلیدی برای حل این معما است.”
ماچادو که با استفاده از روش داپلر، با دقتی نزدیک به چیزی که فضاپیماها قادر به اندازه‌گیری آن هستند، دست‌یافته است. امیدوار است، از این روش برای بررسی جو سیارات و اقمار دیگر منظومه شمسی ازجمله، سیاره زحل و توده‌های بخار جو قمر آن، تیتان بهره ببرد.
.
منبع: newscientist
