فعالیت‌های زمین‌شناختی شدید امواج گدازه‌ای را در قمر آتش‌فشانی آیو ایجاد کرده‌اند که موجب ایجاد عوارضی به وسعت 13357 شده است. قمر آیو، از نظر اندازه اندکی بزرگ‌تر از ماه است و با ۴۰۰ آتش‌فشان فعال، فعال‌ترین جرم از نظر زمین‌شناختی در منظومه شمسی محسوب می‌شود. علت فعالیت آتش‌فشانی بیش از حد قمر آیو، انرژی و اثر جزر و مدی مشتری و سایر اقمار گالیله‌ای (اقماری که توسط گالیله کشف شده‌اند، شامل؛ اروپا، گانمید و کالیستو) غول گازی بر این قمر است. قمر آیو در عین حال بالاترین چگالی را در میان قمرهای منظومه شمسی دارد.
حال اخترشناسان می‌گویند، دو گدازه بزرگ را در اطراف یکی از دهانه‌های بی‌شمار این قمر آتش‌فشانی کشف کرده‌اند که به بزرگی کشور ولز است. داده‌های تلسکوپ‌ها نشان می‌دهد، این امواج از نقاط مختلفی از سمت غرب دریاچه مذاب لوکی پاتر ایجاد شده‌اند و در جهت‌های مختلفی جریان یافته‌اند و ماه‌ها بعد به هم برخورد کرده‌اند. امواج گدازه‌ای که در جهت عقربه‌های ساعت حرکت می‌کردند، یک کیلومتر در روز سرعت داشتند و دیگر امواج گدازه‌ای هم تقریبا دو برابر آن سرعت داشته‌اند.
این یافته‌های جدید نشان دهنده پیشرفت‌های فوق‌العاده‌ای است که اخترشناسان در زمینه تکنولوژی‌های تصویربرداری و اپتیک تطبیقی به دست آورده‌اند که به آن‌ها امکان مشاهده امواجی در دریاچه‌های مذابی را با فاصله‌ای بیش از 629 میلیون کیلومتر را به وسیله تلسکوپ‌های واقع در کوه‌های آریزونا داده است.
محققان برای مشاهده این امواج گدازه‌ای در خلال یک هم ترازی نادر مداری قمر آیو از تلسکوپ دوچشمی بزرگ (LBT) واقع در کوه پینالنو بهره بردند. مارس سال 2015، یکی دیگر از اقمار مشتری، اروپا از مقابل آیو عبور کرد و به تدریج نوری که از لوکی پاتر بازتابیده می‌شد را مسدود کرد.
اخترشناسان با تصویربرداری منظم از این هم ترازی مداری، میزان نور مادون قرمز بازتابیده شده از رگه‌های مختلف کاسه آتش‌فشانی این دریاچه مذاب را ثبت کردند. سپس با استفاده از این اطلاعات نقشه حرارتی از میزان دمای بخش‌های مختلف این دهانه ترسیم کردند. روشن‌ترین نواحی دارای تازه‌ترین و گرم‌ترین گدازه‌ها بود، در همین حال نواحی کم‌نورتر هم دارای مواد آتش‌فشانی قدیمی‌تر و سردتر بود.
کاترین دی کلیر، اخترشناسی از دانشگاه کالیفرنیا، برکلی، گفت: “این دما نشان می‌داد، این ماگماها چه زمانی از دهانه خارج شده‌اند.”
این نقشه حرارتی نشان می‌دهد که موج گدازه از بخش شمال غربی لوکی پاتر شروع به حرکت کرده و در جهت عقربه‌های ساعت در اطراف دریاچه مذاب به حرکتش ادامه داده است. موج دوم هم از بخش دیگری از غرب دهانه در جهت مخالف عقربه‌های ساعت شروع به حرکت کرده و به سمت شرق رفته است.
آیو یکی از 67 قمر مدار مشتری است که اندکی از ماه بزرگ‌تر است. تصور می‌شود، این قمر آتش‌فشانی از هر جرم دیگری در منظومه شمسی چگالی بیشتری داشته باشد. فعالیت‌های آتش‌فشانی آیو به حدی است که ابرهایی متشکل از گوگرد و دی‌اکسید گوگرد حتی تا ارتفاع 482 کیلومتری آسمان پرتاب می‌شوند. دریاچه مذاب لوکی پاتر برای اولین بار در سال 1979 توسط فضاپیمای ویجر ناسا مشاهده شد.
آخرین مشاهدات تلسکوپ دوچشمی بزرگ (LBT) آریزونا 67 روز پس از برخورد دو موج گدازه باهم انجام شده است. دی کلیر امیدوار است، در آینده قادر به مشاهده لحظه برخورد امواج گدازه‌ای شود.
.
منبع: theguardian
