طولانی‌ترین خسوف قرن 21 کمتر از یک ماه دیگر و در تاریخ 5 مرداد ۹۷ رخ خواهد داد. در این نوشتار به بررسی زمان و مکان مشاهده این پدیده در آسمان شب خواهیم پرداخت.
طولانی‌ترین خسوف قرن 21 در حالی کمتر از یک ماه دیگر رخ می‌دهد که این پدیده با ماه خونین (Blood Moon) همزمان خواهد بود. فاز کامل خسوف 5 مرداد سال جاری یک ساعت و 43 دقیقه به طول خواهد انجامید و در جریان این پدیده تنها ماهواره طبیعی سیاره خاکی ما به رنگ قرمز و یا قرمز مایل به قهوه‌ای در خواهد آمد. از لحظه شروع گرفت تا پایان این پدیده آسمانی حدودا چهار ساعت زمان صرف خواهد شد. برای درک بهتر طولانی‌ترین خسوف قرن می‌توانیم به ابرماه‌گرفتگی 11 بهمن ۹۶ اشاره کنیم که گرفت کامل آن یک ساعت و 16 دقیقه به طول انجامید.
آنطور که نوا پترو (Noah Petro)، متخصص ماه در مرکز پرواز فضایی گودارد ناسا در گرین‌بلت مریلند به وبسایت اسپیس گفته است، خسوف پنجم مردادماه از دید مشتاقان آسمان در آمریکای شمالی به دور خواهد بود. مگر از طریق صفحات وب. اما مشاهد‌ه‌گران در بیشتر نقاط آفریقا، خاورمیانه، جنوب آسیا و منطقه دریای هند، در صورت مساعدت شرایط آب و هوایی به تماشای این پدیده نادر خواهند نشست.
همه چیز در مورد ماه‌گرفتگی کامل پنجم مرداد ؛ جزئیات طولانی‌ترین خسوف قرن
برخلاف خورشید گرفتگی‌ها شما برای مشاهده ماه‌گرفتگی به ابزار خاصی نیاز ندارید. همانطور که می‌دانید ماه گرفتگی زمانی رخ می‌دهد که تنها قمر زمین در سایه این سیاره قرار بگیرد. برای مشاهده این پدیده تنها چشمانتان کفایت می‌کند، اما می‌توانید از تلسکوپ و دوربین دو چشمی نیز استفاده کنید.با ورود ماه به درون سایه زمین، رنگ آن برای ناظر زمینی سیاه نمی‌شود، بلکه به رنگ قرمز و یا قرمز مایل به قهوه‌ای در می‌آید.
بیشتر بخوانید : ماه خونین چیست؟ یک نگارگری نجومی
این موضوع به این دلیل است که مقداری از پرتوهای خورشید بواسطه اتمسفر زمین شکسته شده و بر روی سطح کره ماه می‌افتند. طول موج‌های کوتاه‌تر نور خورشید در رنگ‌های آبی و سبز در جو زمین پراکنده می‌شود و آچه باقی می‌ماند طول موج‌های بلند‌تر و قرمزتر در طیف نور خورشید است که در نهایت بر روی سطح ماه می‌افتند. تحت چنین شرایطی پدیده ماه خونین رخ می‌دهد.
بهترین موقعیت زمانی و مکانی برای مشاهده خسوف 5 مرداد
زمان وقوع طولانی‌ترین خسوف قرن به گونه‌ای است که امکان مشاهده آن در آمریکای شمالی وجود ندارد. در حالی که بخش عمده‌ای از ناظران در نیم‌کره شرقی امکان مشاهده تمام یا بخشی از این خسوف را خواهند داشت. دوست‌داران آسمان شب در آفریقا، خاورمیانه و کشورهای آسیای مرکزی قادرند تمام این پدیده را نظاره کنند. همچنین پایان گرفت از جنوب شرقی آمریکا و آغاز آن از استرالیا قابل مشاهده خواهد بود.
در ادامه به بررسی ساعت دقیق شروع گرفت جزئی، گرفت کامل، اوج خسوف (بزرگترین گرفت)، پایان ماه‌گرفتگی کامل، و پایان ماه‌گرفتگی چزئی خواهیم پرداخت. این آستانه‌های زمانی را براساس ساعت جهانی (Uneversal Time, UTC) و ساعت به وقت تهران بنابر گفته وبسایت TimeAndDate به شرح زیر است.
- زمان شروع گرفت جزئی ماه : 18:24 به وفت جهانی (UTC) و 9:44 شب 5 مرداد به وقت تهران
- زمان شروع گرفت کامل ماه : 19:30 به وقت جهانی (UTC) و 10:50 شب 5 مرداد به وقت تهران
- زمان اوج خسوف (بزرگترین گرفت ماه) : 20:22 به وقت جهانی (UTC) و 12:51 بامداد 6 مرداد به وقت تهران
- زمان پایان گرفت جزئی ماه : 21:13 به وقت جهانی (UTC) و 2:52 بامداد 6 مرداد به وقت تهران
- زمان پایان گرفت کامل ماه : 22:19 به وقت جهانی (UTC و 3:58 بامداد 6 مرداد به وقت تهران
همچنین ذکر این نکته ضروری است که مجموع تایم کلی گرفت در آسمان تهران 6 ساعت و 14 دقیقه خواهد بود.
مطابق گفته وبسایت EarthSky زمان طولانی‌ترین خسوف قرن 4 و 21 دقیقه (EDT) و یا 8 و ۲۱ دقیقه به وقت گرینویچ خواهد بود. همچنین بازه زمانی ماه گرفتگی کامل از 3 و 30 دقیقه بعد از ظهر تا 5 و 13 دقیقه (EDT)، یک ساعت و 43 دقیقه، و یا 7 و 30 دقیقه تا 9 و 13 دقیقه شب (گرینویچ) 5 مرداد ۹۷ خواهد بود. همچنین اندکی قبل و بعد از این بازه زمانی ماه در بخش‌های روشن‌تر سایه زمین (نیم‌سایه) قرار خواهد داشت. با دنظر گرفتن این مدت زمان، زمان کل کل این ماه گرفتگی به 3 ساعت و 55 دقیقه خواهد رسید.
چرا طولانی‌ترین ماه گرفتگی قرن است؟
نوا پترو به وبسایت اسپیس گفت :
چیزی که مدت زمان یک ماه‌گرفتگی را تعیین می‌کند موقعیت مکانی ماه در هنگامی است که از سایه زمین عبور می‌کند. ماه می‌تواند مستقیما به سوی مرکز سایه حرکت کند، که در این حالت طولانی‌ترین ماه گرفتگی را شاهد خواهیم بود، و یا می‌تواند به سوی کناره‌های سایه حرکت کند. در خسوف 5 مرداد ماه بیشتر به سوی مرکز سایه زمین حرکت خواهد کرد و همین موضوع سبب طولانی‌مدت‌تر شدن آن نسبت به خسوف ژانویه می‌شود.
به بخش‌مرکزی و تاریک‌تری که بدلیل عبور نکردن نور از زمین روی سطح ماه ایجاد می‌شود، “سایه” (Umbra) گفته می‌شود. در واقع از نظر هندسی، سایه ایجاد شده نوک یک مخروط ناقص است که از سوی زمین تا ماه کشیده شده است. به علاوه آنطور که وبسایت EarthSky اشاره می‌کند در این ماه‌گرفتگی ماه در مدار حرکتی خودش در فاصله دورتری نسبت به زمین قرار دارد. این موضوع به این معنی است که ماه به مقدار اندکی در آسمان شب کوچک‌تر دیده می‌شود و در نتیجه مدت زمان بیشتری طول خواهد کشید تا از سایه زمین خارج شود.
بیشتر بخوانید : ابرماه چیست ؛ حقیقتی علمی یا صرفا یک خطای دید
تصویر زیر هندسه یک ماه‌گرفتگی یا خسوف را نشان می‌دهد. همانطور که مشاهده می‌کنید سایه‌ای که بدلیل عدم عبور نور خورشید از زمین تشکیل می‌شود دو قسمت دارد: یک بخش تیره‌رنگ داخلی که سایه (Umbra) نامیده می‌شود و بخش روشن‌تر خارجی که اصطلاحا نیم‌سایه (Penumbra) خوانده می‌شود. هنگامی که ماه از نیم‌سایه زمین عبور می‌کند، یک گرفت نامحسوس یا اصطلاحا خسوف جزئی بوجود می‌آید. همچنین هنگامی که ماه وارد سایه زمین می‌شود، گویی چیزی ذره‌ذره دارد ماه را گاز می‌زند و در تاریکی خود فرو می‌برد.
دکتر پترو دانشمند پروژه مدارگرد شناسایی ماه (Lunar Reconnaissance Orbiter) نیز به شمار می‌رود. این مدارگرد حدود 9 سال است که در مداری به دور تنها قمر طبیعی زمین گردش می‌کند. این مدارگرد بواسطه ارسال تصاویر با رزولوشن بسیار بالا از سطح ماه به عنوان بهترین راه برای بدست‌آوردن اطلاعات دقیق پیرامون سطح ماه، به عنوان مثال یخ‌های سطحی، شناخته می‌شود.
آقای پترو می‌گوید، از آنجایی که مدارگرد LRO، یک کاوشگر قدیمی محسوب می‌شود، اکثر اجزای آن، به غیر گرمکن‌های باتری و موارد مشابه، در طولاین ماه گرفتگی خاموش می‌شوند. با چنین تدبیری از بارتری خورشیدی این کاوشگر محافظت می‌شود و در طول بزرگترین بخش گرفت ماه از کاهش نور خورشید در امان خواهد بود.
ماه گرفتگی بعدی چه زمانی خواهد بود؟
ماه گرفتگی کامل بعدی، که از آمریکای شمالی نیز قابل مشهده خواهد بود، 21 ژانویه 2019 (یک بهمن 1397) خواهد بود. گرفت کامل این خسوف یک ساعت و 2 دقیقه به طول خواهد انجامید. ناظران در ساحل غربی آمریکا، از واشنگتن تا کالیفرنیا، می‌توانند از مشاهده این پدیده لذت ببرند.
در سال آیند میلادی یک ماه‌گرفتگی جزئی نیز در تاریخ 16 جولای 2019 به وقوع خواهد پیوست. 16 جولای پنجاهمین سالگرد پرتاب آپولو 11 نخستین ماموریت سرنشین‌دار فضایی است. به احتمال زیاد کاوشگر LRO تا آن زمان نیز به فعالیت خود ادامه دهد. این کاوشگر در 23 ژوئن 2019 دهمین سالگرد رسیدن خود به مدار ماه را جشن خواهد گرفت.
بیشتر بخوانید :
