یک رسانه معتبر هلندی طی یک تحقیق جامع و با گفتگو با شمار بزرگی از سهامداران خارجی دیجیکالا به ساختار سهامداری دیجیکالا پرداخته است.
شماری از سهامداران غیرایرانی دیجیکالا در گفتگویی با فایننشال دیلی به عنوان یکی از معتبرترین رسانه‌های هلندی حوزه کسب‌وکار از دشواری‌های سرمایه‌گذاری در ایران و مشکلات فعالیت در این حوزه گفته‌اند.
بیشتر بخوانید: جزئیات ساختار سهامداری دیجی کالا منتشر شد
ساختار سهامداری دیجیکالا ؛ دیجیکالا در چه نسبتی با حاکمیت قرار دارد؟
در مدت اخیر و در جریان یک پویش در فضای مجازی که مردم را به تحریم برخی از بزرگترین شرکت‌های ایرانی دعوت می‌کرد، بار دیگر ساختار سهامداری دیجیکالا و احتمال ارتباطش با حکومت طرح شد. این سوژه داغ که سالهاست هرازگاه و بنابر شرایط و موقعیت‌های خاص اجتماعی در بین کاربران ایرانی طرح می‌شود حالا موضوع تحقیق یکی از معتبرترین رسانه‌های هلندی فعال در حوزه کسب‌وکار قرار گرفته است.
پاییز سال جاری و در زمانی که بار دیگر این موضوع به طور جدی مطرح شد، مدیران شرکت ناگزیر در توییتر به اتهامات پاسخ داده و از طریق صفحه‌ای در سایت دیجیکالا، ساختار سهامداری بزرگترین خرده‌فروشی آنلاین ایران را شرح دادند.
در این توضیحات حتی به سهامداران خارجی این مجموعه هم پرداخته شده بود. اما بحث‌ها نه تنها به پایان نرسید، بلکه حالا بحث ساختار سهامداری دیجیکالا علاوه بر شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های داخلی، در رسانه‌های خارجی نیز طرح شده است.
رسانه هلندی Financieele Dagblad (فایننشال دیلی)، رسانه اقتصادی بلژیکی De Tijd و پلتفرم روزنامه‌نگاری تحقیقی Investico در یک گزارش تحقیقی مشترک به موضوع سرمایه‌گذاران خارجی دیجیکالا پرداخته‌اند.
در گزارش فایننشال دیلی که حاصل گفتگوی با ده‌ها سهامدار و سرمایه‌گذار خارجی است می‌خوانیم که یک گروه سرمایه‌گذار اروپایی که یک خانواده میلیاردر بلژیکی اسپولبرگ هستند چند صد میلیون یورو روی دیجیکالا که از آن با عنوان رقیب آمازون در خاورمیانه یاد شده است سرمایه‌گذاری کرده‌اند. این روزنامه این سرمایه‌گذاری را در ابتدای امر یک موقعیت طلایی نامیده که حالا برای این گروه بدل به یک بن‌بست سیاسی شده است. در بخش دیگری از این گزارش به ریسک بالای سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران خارجی در ایران پرداخته شده است:
در حالی که سرمایه‌گذاران غربی از ریسک سرمایه‌گذاری در کشوری همچون ایران فرار می‌کنند، گروهی از سرمایه‌گذاران اروپایی که یکی از آنها صندوق سرمایه‌گذاری ثروتمندترین خانواده بلژیکی است، که سهامدار عمده AB InBev نیز هستند، در کشور هلند شرکتی به ثبت رساندند تا فرصت طلایی سرمایه‌گذاری در ایران را پیدا کنند.
در این گزارش رقم 270 میلیون یورو در خصوص مبلغ سرمایه‌گذاری روی این شرکت عنوان شده است: «این سرمایه‌گذاران رقمی در حدود ۲۷۰ میلیون یورو را در صنعت نوپای تکنولوژی ایران در سال ۲۰۱۶ سرمایه‌گذاری کردند.»
در این گزارش ادعا شده که برخی از این سرمایه‌گذاران حال اعتقاد دارند که سرمایه‌گذاری‌شان عملا بی‌ارزش شده است و نویسندگان هم عملکرد حکومت ایران را عامل اصلی رانده‌شدن سرمایه‌گذاران خارجی از ایران و به خطر افتادن سرمایه‌گذاری در این کشور عنوان کرده‌اند. در این گزارش، علت به خطر افتادن سرمایه‌گذاری در ایران اینگونه توضیح داده شده است:
روابط اقتصادی بین ایران و هلند در ماه‌های اخیر با دور شدن بیشتر و بیشتر ایران از غرب، به‌ویژه پس از حمایت ایران از حمله روسیه به اوکراین با ارسال پهپادها و دلایل دیگر، کمرنگ‌تر شده است. هرچند ایران تحت تحریم‌های آمریکا و اروپا قرار دارد، سرمایه‌گذاری توسط اروپایی‌ها با رعایت شرایط تحریمی هرچند دشوار، اما همچنان امکانپذیر است. شرکت IIIC یک استثنا است که در استارتاپ‌های ایران سرمایه‌گذاری کرده که منجر به ایجاد بیش از ۱۰ هزار شغل شده است.
یکی از شرکت‌هایی که دیجیکالا هم از آن به عنوان سهامدار خارجی یاد کرده است و 32.67 درصد از سهام این مجموعه را در اختیار دارد، شرکت IIIC (International Internet Investment Cooperative) است که در گزارش تحقیقی روزنامه هلندی فایننشال دیلی هم از آن به عنوان یک استثنا یاد شده که با سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های ایرانی منجر به ایجاد بیش از 10 هزار شغل شده است.
اکوسیستم استارتاپی ایران و سرمایه‌گذاری خارجی
در این گزارش به یک ایرانی به طور خاص اشاره شده که نقش مهمی در سرمایه‌گذاری‌های خارجی در ایران دارد. سعید رحمانی خضری، یک کارآفرین ایرانی با تابعیت بریتانیایی است که سال‌ها پیش به غرب مهاجرت کرده و موسس چندین استارتاپ است. او در سال 2011 و در شرایطی که مذاکرات برجام با قدرت‌های خارجی در جریان بود سفری به ایران داشت. رحمانی آن زمان یکی از مدیران ارشد شکرت نسپرس (Naspers) بود و با ماموریت بررسی امکان سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های ایرانی از سوی این شرکت، به زادگاهش بازگشت. در این گزارش شرکت نسپرس هم اینطور معرفی شده است:
نسپرس یک شرکت بزرگ سرمایه‌گذاری متعلق به آفریقای جنوبی است که در شرکت‌های تکنولوژی سراسر دنیا سرمایه‌گذاری کرده است. در آن دوران به دلیل شرایط تحریم و افزایش تنش‌های سیاسی ایران و غرب، این شرکت جرئت سرمایه‌گذاری در ایران را پیدا نمی‌کند. رحمانی شخصا شرکت سرمایه‌گذاری جسورانه «سرآوا» را به کمک سرمایه‌گذاران ایرانی تاسیس می‌کند تا در استارتاپ‌های تکنولوژی‌محور و فناوارنه کشور سرمایه‌گذاری کند؛ چراکه او اهمیت جذب سرمایه و دانش خارجی با هدف سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های ایرانی را می‌دانست.
رحمانی بنابر آنچه در این گزارش آمده، شخصا [؟] می‌کوشد که نظر مثبت سرمایه‌گذاران بزرگ اروپایی را به سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های ایرانی جلب کند. یکی از این سرمایه‌گذاران هم از قضا صندوق سرمایه‌گذاری ورلینوست (Verlinvest fund) متعلق به خانواده ثروتمند بلژیکی اسپولبرگ (Spoelberch) بوده است.
این سرمایه‌گذاران هم طی جلساتی که با رحمانی داشتند و در سال 2016 نهایتا به این باور رسیدند که سرمایه‌گذاری در ایران به عنوان یک بازار بزرگ و نوظهور با جمعیت 80 میلیون نفری و ضریب نفوذ 80 درصدی دسترسی به اینترنت می‌تواند یک فرصت طلایی باشد.
نهایتا، صندوق سهامی عام سوئد پامگرنت (Pomegranate) ، چند سرمایه‌دار بزرگ بلژیکی دیگر و یک کارآفرین هلندی به نام آرین بکر که موسس بزرگترین پلتفرم مارکت‌پلیس لهستان است به سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های ایرانی روی خوش نشان دادند. گفته شده که در ادامه گروهی سرمایه‌گذار لندنی هم به این گروه پیوسته‌اند.
همکاری دیجیکالا با حکومت
در بخش مهمی از این گزارش به اتهام همکاری دیجیکالا با جمهوری اسلامی پرداخته شده و آمده:
مخالفان حکومت ایران دیجیکالا را به همکاری با سپاه در سرکوب و بازداشت معترضان با افشای داده‌های خصوصی آنها متهم می‌کنند؛ در حالی که مدرکی دال بر اثبات این موضوع وجود ندارد.
این روزنامه گروه دیگری از منتقدان دیجیکالا را که در جبهه مقابل مخالفان حکومت قرار می‌گیرند اینطور معرفی کرده: «از سوی دیگر تندروهای داخل ایران، دیجیکالا را ابزاری برای دخالت و جاسوسی غربی‌ها در کشور می‌خوانند. این گروه می‌گویند این فروشگاه اینترنتی عامدانه کالاهایی می‌فروشد که فرهنگ و ارزش‌های غربی را ترویج می‌دهد. یکی از سهامداران IIIC به این روزنامه گفته است تفاوتی ندارد چگونه به این اتهامات پاسخ دهید، فضا به قدری دوقطبی شده که از هر دو طرف مورد حمله قرار می‌گیرید.»
البته در این گزارش به موضوع افشای اطلاعات کاربران توسط دیجیکالا نیز اشاره شده است: «به گفته یکی از سرمایه‌گذاران، دیجیکالا برای افشای اطلاعات کاربرانش از سوی برخی نهادهای امنیتی تحت فشار است، اما تاکنون چنین اقدامی انجام نداده است.» این روزنامه همچنین در بحث نقش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در مجموعه دیجیکالا مدعی است که:
«سپاه پاسداران هیچ‌گونه کنترل مالی یا نفوذ در دیجیکالا ندارد، اما با ارعاب و جدا کردن این شرکت از سرمایه‌گذاران خارجی‌اش سعی در تملک آن دارد.»
مسئله عرضه سهام دیجیکالا در بورس هم دیگر بحث این گزارش است که به آن پرداخته شده است. «تلاش‌های سرآوا برای عرضه اولیه سهام (IPO) دیجیکالا و سایر شرکت‌های پورتفوی خود در بورس، توسط برخی نهادهای ایرانی بی‌حاصل شده است. در تاریخ ۲۴ آوریل ۲۰۱۸ (چهارم اردیبهشت ماه ۱۳۹۷) آنها حتی به دفتر سرآوا حمله کردند و سرورها و مدارک شرکت را ضبط کردند؛ علت این حمله همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.»
ضربه مهلک تحریم‌های ایالات متحده آمریکا علیه ایران در دوران ریاست جمهوری ترامپ، از دیگر مباحث مورد اشاره در این گزارش است. این روزنامه این اتفاق را یک ضربه مهلک برای کسب‌وکار دیجیکالا دانسته و نوشته:
«مجموعه این رخدادها دلیلی برای تغییر ساختار سهامداری سرمایه‌گذاران دیجیکالا می‌شود. سهامداران ایرانی سهام خود را با سرمایه‌گذاران IIIC در سرآوا مبادله می‌کنند. با این اقدام اروپایی‌ها از طریق IIIC مستقیماً در دیجیکالا سهامدار می‌شوند. با تجدید ساختاری که در سال ۲۰۱۹ تکمیل شد، آنها امیدوار بودند سرمایه‌گذاری‌هایشان از تشدید احتمالی تحریم‌های اروپا در امان بماند.»
البته بر اساس یافته‌های این گزارش، این موضوع پایان دردسرهای این شرکت نبوده است: «فشار نهادها بر شرکت سرآوا با دستگیری مدیر امور خارجی این شرکت، عماد شرقی در ژانویه ۲۰۲۱ به اتهام جاسوسی و گردآوری اطلاعات نظامی اوج می‌گیرد.» همچنین در این گزارش از قول برخی منابع آمده است که در همین زمان، حتی سعید رحمانی هم از تهران به لندن برگشته است و جرئت بازگشت به کشورش را ندارد. سعید رحمانی به این روزنامه گفته است که به جاسوسی برای دولت‌های غربی متهم شده است. البته رحمانی به صراحت این اتهام را تکذیب می‌کند.
میل عجیب IIIC به تداوم فعالیت در ایران
بر اساس تحقیقی که توسط فایننشال دیلی در همکاری با پلتفرم Company.info انجام شده است، به طور خاص فقط شرکت IIIC است که از هلند در ایران سرمایه‌گذاری کرده است.
تا جایی که مشخص است، به جز IIIC هیچ شرکت هلندی دیگری وجود ندارد که منافعی در ایران داشته باشد. تحقیقات روزنامه کسب‌و‌کاری De Tijd نیز نشان می‌دهد که به جز شرکت سرمایه‌گذاری ورلینوست که متعلق به خانواده اسپولبرگ است و در IIIC سرمایه‌گذاری کرده، هیچ شرکت بلژیکی دیگری وجود ندارد که در ایران مشارکتی داشته باشد.
اما چند شرکت آلمانی وجود دارند که از طریق زیرمجموعه‌های هلندی در شرکت‌های ایرانی ارتباطاتی دارند. این شرکت‌ها عبارتند از گروه شیمیایی BASF، شرکت غذایی Dohler، و شرکت فناوری Robert Bosch. تا چند سال پیش گروه غذایی Unilever که بخشی از آن هلندی بود نیز زیرمجموعه بزرگی در ایران داشت.
در سالیان گذشته، هلدینگ‌های بیشتری از شرکت‌های چندملیتی خارجی در هلند وجود داشت که دارای منافعی در ایران بودند. آنها از سال 2016 به بعد برای بهره‌مندی از برجام که در سال 2015 منعقد شد تاسیس شدند.
در معاهده برجام، ایران متعهد شد که سطح برنامه اتمی خود را به حداقل برساند و در قبال آن تحریم‌های غرب برداشته شود. اما پس از خروج آمریکا از معاهده برجام در 2018 و بازگشت تحریم‌های آمریکا، فعالیت بیشتر این تشکل‌ها متوقف شده است.
البته طبق قوانین تحریمی اروپا و ایالات متحده، سرمایه‌گذاری در برخی کسب‌وکارهای ایرانی ممکن است، اما تا حدودی معلق مانده است. برای مثال، صنایع غذایی و دارویی مشمول قوانین تحریم نیستند. اما بزرگترین مساله تامین مالی سرمایه‌گذاری است. بانک‌های بزرگ جهان معمولا محض احتیاط از تسهیل انتقالات پول به ایران اجتناب می‌کنند.
سرمایه‌گذاری در ایران؛ حالا سخت‌تر از همیشه!
در ادامه این گزارش مسئله سرمایه‌گذاری خارجی در ایران را با جزئیات بیشتری واکاوی کرده است: «با در نظر داشتن این که که سرمایه‌گذاری توسط اروپایی‌ها در ایران مساله‌ای حساس و زیر ذره‌بین است، یکی از سرمایه‌گذاران IIIC به نام Verlinvest (ورلینوست) بلژیکی پیش از این سرمایه‌گذاری خود در این کشور را علنی نکرده است. ورلینوست که سرمایه‌گذاری‌هایش را روی وب‌سایت خود اعلام می‌کند، سرمایه‌گذاری در دیجیکالا را اطلاع‌رسانی نکرده است.»
بررسی‌های فایننشال دیلی حاکی از آن است که در گزارش‌های سالانه ورلینوست، تنها به مشارکت آن در IIIC از طریق شرکت کوفینترا در سال 2020 اشاره شده اما هیچ توضیحی در خصوص فعالیت در ایران نیامده است.
یافته‌های دیگری که در بررسی‌های این گزارش به دست آمده تراکنش‌های مالی داخلی این شرکت و پرداخت‌های IIIC است. شرکت کوفینترا از طرف صندوق سرمایه‌گذاری ورلینوست، متعلق به ثروتمندترین خانواده بلژیک یعنی اسپولبرگ، که یکی از سهامداران عمده «ای‌بی اینبو» (AB InBev) است، در IIIC سرمایه‌گذاری کرده است.
دو کارشناس مسائل تحریم که ساختار مالی IIIC را برای نگارش این گزارش بررسی و موشکافی کرده‌اند، معتقدند ساختار مورد استفاده در IIIC منطبق با قوانین تحریمی اروپا و البته مجاز است! یکی از این کارشناسان در توضیح می‌گوید:
«در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاران غربی به دلیل ترس از تحریم‌های آمریکا از سرمایه‌گذاری در ایران اجتناب کرده‌اند.»
او می‌افزاید «بانک‌ها ممکن است احتیاط کنند و خدمات خود را به مشتریانی که با ایران مراوده دارند، متوقف کنند.» علاوه بر این فایننشال دیلی مدعی شده که منابعی به این روزنامه گفته‌اند که تراست‌های بزرگ نیز دیگر با مشتریان یا ساختارهای ایرانی کار نمی‌کنند. IIIC از سال ۲۰۱۶ از طریق یک دفتر تراست به نام PraxisIFM از آمستردام اداره می‌شود. البته در این گزارش به این نکته اشاره شده است که این تراست به سؤالات این روزنامه پاسخی نداده است.
یکی دیگر از موضوعات مورد اشاره در این گزارش این است که با توجه به شرایط سیاسی خاص ایرانی در اواخر سال 2022 میلادی و آینده‌ای که برای آن در سال 2023 می‌توان متصور بود، تحریم‌های فزاینده اتحادیه اروپا و آمریکا و البته مشارکت فعالانه ایران در جنگ روسیه و اوکراین، آینده سرمایه‌گذاری در دیجیکالا برای سهامداران خارجی در هاله‌ای از ابهام است و مشخص نیست حتی سرمایه اروپایی‌ها در این مجموعه محفوظ بماند:
«منابع متعددی می‌گویند که در سال ۲۰۲۳ به دلیل شرایط سیاسی ایران برای این سهام خریداری وجود نخواهد داشت.»
این روزنامه در ادامه توضیح داده است که «احتمال گشایش روابط سیاسی ایران و غرب، پس از تشدید تنش‌های ماه‌های اخیر و با توجه به احتمال اقدام اروپا علیه سپاه پاسداران، فعلا بعید به نظر می‌رسد.» یکی از دست‌اندرکاران ابتدایی این سرمایه‌گذاری می‌گوید: «با این حال شما همچنان امیدوار هستید که روزی برسد که درهای ایران دوباره باز شود.» او باور دارد که دیجیکالا فانوسی در دنیای فناوری ایران بود که می‌تواند بار دیگر نورانی شود.
متن کامل این گزارش به زبان انگلیسی که منبع نگارش این مطلب بوده را می‌توانید از لینک زیر دانلود کنید:
متن کامل گزارش فایننشال دیلی از ساختار سهامداری دیجی کالا
بیشتر بخوانید:
- تغییر مدیرعامل دیجیکالا در آینده نزدیک؛ مسعود طباطبایی کیست؟
- دبیر هیئت عالی نظارت: فعالیت اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی متوقف نشده است!
- ابهام در فرایند جبران خسارات کسب‌وکارهای اینترنتی در بیمه مرکزی
دیدگاه شما در خصوص گزارش فایننشال دیلی از ساختار سهامداری دیجیکالا چیست؟ نظرات خود را در بخش کامنت‌ها با تکراتو در میان گذاشته و اخبار تکنولوژی را با ما دنبال کنید.
منبع: fd
پشمام واقعا انتظار نداشتم
تمام شد ؟……… خیلی تاثیر گذار بود!🤞