همواره از زاها حدید به عنوان یکی از شاخص‌ترین و متمایزترین معماران عصر مدرن نام برده می‌شود. با نگاهی به آثار و پروژه‌های متعدد حدید، تصور نمی‌شود تا سال‌ها کسی بتواند، جایگاه تثبیت شده او در دنیای معماری را از آنِ خود کند. در این مطلب با 10 طرح از بهترین شاهکارهای معماری او آشنا می‌شوید.
بر خلاف طرحهای معماری دیگری که به‌راحتی از خاطره‌ها محو می‌شوند، طرحهای حدید، مدت‌ها بعد از مرگش، بارها و بارها در اینترنت جستجو می‌شوند. طراحان جوان زیادی از سراسر جهان که مشتاقانه به دنبال یافتن سبک و شیوه خود هستند، مجذوبانه طرحهای حدید را دنبال می‌کنند.
بهترین شاهکارهای معماری زاها حدید
زاها حدید کیست؟
زاها حدید، معمار برجسته عراقی-بریتانیایی (زاده ۳۱ اکتبر ۱۹۵۰-درگذشته ۳۱ مه ۲۰۱۶)، اولین زنی بود که توانست دستاوردها و شهرت بسیاری در دنیای معماری کسب کند، با بررسی آثار و پروژه‌های متعدد زاها حدید، تصور نمی‌شود تا سال‌ها به‌عنوان یک معمار زن کسی بتواند، جایگاه تثبیت شده او در دنیای معماری را از آن خود کند. ولی با این وجود آثار حدید همیشه نه فقط از لحاظ طراحی، بلکه از سوی مشتریانی که او تصمیم به همکاری با آن‌ها می‌گرفت نیز همواره مناقشه آمیز بودند.
رشد او در “فرهنگی چندگانه” به این معنی بود که او باید هم در حیطه‌ای که در احاطه مردان بود و هم اینکه به عنوان فردی رنگین‌پوست، در صنعتی که در چنبره سفیدپوستان بود، کار می‌کرد. این معمار متولد عراق در مدارسی در بیروت و لندن تحصیل کرد. زاها حدید برای نخستین طرح‌هایش، سبک متمایزی را برگزید، سبکی که در آن از ساختارهای موج‌دار و پیچیده بهره می‌برد که بیشتر شبیه “کلونی فرازمینی‌ها” بودند تا سالن‌های کنسرت!
برج داینامیک دبی ، نخستین برج چرخشی و متحرک جهان
معروف‌ترین طرحهای او را موزه‌ها و دیگر موسسات فرهنگی تشکیل می‌دهند که اغلب به طرز گستاخانه‌ای طرح‌هایی ساختار گریز محسوب می‌شوند. مانند “موزه مرکز فرهنگی ماکسی (Maxxi)” رم، که در آن فُرم‌های معاصر به‌نوعی با مرکز تاریخی رم ادغام شدند یا “خانه اپرای گوانگژو”، جواهر پرزرق و برقی از جنس شیشه در شهری در چین.
علاوه بر این امپراتوری طراحی زاها حدید، گستره وسیع و چند وجهی را در بر می گیرد، او حتی فراتر از ساختمان‌ها، به عرصه طراحی اثاثیه خانه و حتی مُد هم وارد شد.
پیشرفت سریع او و تبدیل شدنش به هنرمندی جهانی برای هر معماری بی‌سابقه بود. حدید در سن 53 سالگی، به عنوان نخستین زن موفق به دریافت جایزه معماری پریتزکِر شد و در همان سال برنده مدال طلایموسسه سلطنتی معماران بریتانیا شد. ولی چیزی که اهمیت بیشتری داشت این بود که او مانند دیگر زنان معاصر، جایزه را با مردان سهیم نشد، حدید همیشه مستقل ماند.
اما در این بین نباید وجه خاص شخصیت او را نیز نادیده بگیریم. او در دهه گذشته همیشه یکی از بزرگ‌ترین مرکز مناقشات معماری بوده است. حتی تا زمان مرگ جنجال‌های حدید ادامه داشتند. طرح او برای “استادیوم المپیک ۲۰۲۲”، به خاطر آنچه از سوی ژاپنی‌ها صرف هزینه‌های گزاف تلقی می‌شد، لغو گردید.
بیشتر بخوانید: آغاز عملیات احداث استادیوم ۱.۵ میلیارد دلاری المپیک ۲۰۲۰ توکیو
دولت ژاپن در اتفاقی غریب و غیر منتظره از حدید درخواست کرد، هزینه‌های طرحش (2.1 میلیارد دلار) را به 1.3 میلیارد دلار تقلیل دهد و سپس طرح را به‌طور کامل از او پس گرفتند، چیزی که برای هنرمندی به شهرت زاها حدید بی‌سابقه بود.
البته با وجود رسوایی‌هایی که این مناقشه برای حدید به وجود آورد، او به هیچ وجه شرمسار نبود. او طرحی برای مجلس عراق طراحی کرد، کشوری که هنوز در تب‌وتاب جنگ داخلی به سر می‌برد. زاها حدید همچنین طرحهای زیاد را در کشور چین به عهده گرفت، جایی که او پیش از آن به خاطر نپرداختن به دغدغه‌های اجتماعی و محیطی کشور مورد انتقاد قرار گرفته بود.
طرح عجیب یک شرکت معماری برای ساخت برجی معلق از سیارک
اما یکی از بدنام‌ترین طرحهای او، پروژه‌ای برای قطر بود که حدید باید استادیومی برای “جام جهانی 2020” طراحی می‌کرد. تقریبا در همان زمان، کشور قطر به خاطر “نقض حقوق بشر” و رسوایی‌ها مربوط به شرایط نامطلوب کارگران از سویی رسانه‌ها و سازمان‌های حقوق بشری مورد اتهام قرارگرفته بود. برخی گزارش‌ها از مرگ بیش از 500 نفر در پروژه‌هایی که حدید برای این کشور طراحی کرده، خبر می‌داد. این مورد باعث جنجال‌های زیادی شد که حدید را به خاطر همکاری با قطر مورد مواخذه قرار می‌دادند.
البته نکته مهمی که قابل ذکر است اینکه، هیچ‌کدام از این کارگران جان‌باخته در خلال پروژه‌های حدید جان خود را از دست نداده بودند، اما وقتی در این مورد از وی سؤال می‌شد، او عمدتا به خبرنگاران جواب‌های خونسردانه‌ای با لحنی بی‌تفاوت می‌داد. این موضوع باعث واکنش شدید رسانه‌ها شد.
خط مشی و شخصیت او شاید از او قهرمانی پیچیده بسازد، اما واضح است که حدید در عرصه کاری خود میراث گران بهایی را به‌جای گذاشته است. برخلاف طرحهای معماری دیگری که به‌راحتی از خاطره‌ها محو می‌شوند، طرحهای حدید بارها و بارها در اینترنت جستجو می‌شوند، طراحان جوان زیادی که مشتاقانه به دنبال یافتن سبک و شیوه خود هستند، مجذوبانه طرحهای حدید را دنبال می‌کنند.
شاید یک جمله ساده می‌تواند تعریف خوبی برای حدید و آثارش باشد:
طرحهای او مانند هیچ چیز دیگری که قبلا دیده بودیم، نبودند.
در ادامه نگاهی به 10 پروژه برتر معمار عراقی الاصل بریتانیایی می‌اندازیم که بنا به انتخاب خوانندگان وب‌سایت Dezeen، بهترین شاهکارهای معماری زاها حدید بودند. با تکراتو همراه باشید:
۱. کانسپت زمین گلف و اسپا ویلا توچال، دوبرونیک، کرواسی
حدید این کانسپت ویلایی زیبا را برای سایتی مشرف به شهر تاریخی دابرونیک در کرواسی طراحی کرده بود. این طرح نمونه‌ای برای یک جفت ویلا در هتل بود، یکی از این ویلاها دارای فُرمی چند وجهی تیز است که یادآور “سنگ” و دیگری با شکل صافش یادآور “صدف” است. این طرح که برای کمک به تعریف سبک معماری Resort توسعه یافت، در نهایت 400 ویلا به همراه دو هتل و یک زمین گلف را در خود جای خواهد داد.
۲. سالن اپرای گوانگژو، چین
یکی از مهم‌ترین ساختمان‌های حدید، “خانه اپرای گوانگژو” با ویژگی‌های طراحی دو صخره است. طرح معماری که به مانند یک جفت سنگریزه عظیم در ساحل رودخانه مروارید در استان گوانگدونگ چین واقع شده است. این ساختمان که یکی از شاهکارهای معماری حدید است، دارای یک سالن کنسرت با ظرفیت 1800 صندلی بوده که با پانل‌های فایبرگلاس سطحی به فُرم آزاد را پدید آوردند. این بنا همچنین سالن کوچک‌تری برای اجراهای صمیمانه‌تر را در خود جای می‌دهد.
۳. مرکز هنرهای معاصر چنگدو، چین
مجموعه طراحی‌های “ملکه منحنی‌ها (Queen of Curves)” برای چندین مجتمع فرهنگی بزرگ، از پلازا و پارک دانگ دایمون در سئول تا مرکز حیدر علی‌اف در باکو طرح ریزی شدند. اما به نظر می‌رسد، مرکز چنگدو در چین، در بین این مجموعه محبوب‌ترین اثر زاها حدید باشد.
“مرکز هنرهای معاصر چنگدو” از سه تالار سخنرانی، موزه هنر، فضای نمایشگاه و مرکز کنفرانس و همچنین چندین رستوران، کافه و فروشگاه تشکیل‌شده است. نمای بنا هم که از لوور (آفتاب‌گیر) متقاطعی بهره می‌برد که سایه دلپذیری برای بنا فراهم می‌کند.
۴. مرکز ورزش‌های آبی لندن، انگلستان
شش تخته شیرجه منحنی همچون زبان در سراسر یک استخر در انتهای سالن اصلی، زیر یک سقف مواج قرار گرفتند. استخر مخصوص مسابقه این سالن در زمان برگزاری مسابقات 17 هزار و 500 تماشاگر را در خود جای می‌دهد. دهانه‌هایی به شکل گلبرگ به نور اجازه ورود به سقف بتنی سالن دوم را می‌دهد که در آن یک استخر تمرینی قرار دارد. دیوارهای شیشه‌ای گسترده، دید به استخر را فراهم می‌کنند.
۵. آکادمی اِولین گریس، لندن، انگلستان
زاها حدید به لطف این طرح موفق به دریافت “جایزه استرلینگ”، معتبرترین جایزه معماری انگلستان را برای دومین سال پیاپی شد. “آکادمی اولین گریس (The Evelyn Grace Academy)” دارای چهار مدرسه کوچک‌تر است که فضاها و امکانات فضای باز مشترکی دارند. طرحی زیگزاگی، میدان‌های ورزشی برای ورزش‌های گروهی و همچنین خیابان‌هایی در هر دو طرف را در خود جای‌داده است.
۶. دفتر مرکزی بندر آنتورپ، بلژیک
دفتر مرکزی جدید بندر آنتورپ، ساختمانی متشکل از دو بخش است. بخش پایین‌تر آن ایستگاه آتش‌نشانی سابق است، در همین حال بخش فوقانی آن بخشی پارازیتی از جنس شیشه و آلومینیوم است.سه ستون بتونی نامتقارن از بنا پشتیبانی می‌کنند. بخش پارازیتی بنا که 46 متر ارتفاع دارد، نمای گسترده‌ای از سراسر شهر و بندر فراهم می‌کند.
۷. سالن اپرای دبی، امارات متحده عربی
حدید از طرح “سالن اپرای دبی” در سال 2008 رونمایی کرد. این ساختمان تپه‌ای شکل، تبدیل به مرکز فرهنگی جدیدی در منطقه هفت مروارید دبی شد. این بنا یک سالن اپرا، سالن تئاتر، گالری هنری، دانشکده‌های هنرهای نمایشی و هتل مضمونی را در قسمت اصلی یکی از جزیره‌های دبی در خود جای می‌دهد.
سالن اپرای دبی که برای میزبانی از اجراهای کلاس جهانی و نمایشگاه‌های هنری طراحی شده، دارای گنجایش 2500 نفری است. سالن تئاتر این مجتمع هم دارای گنجایش 800 نفر است.
۸. موزه ریورساید گلاسکو، اسکاتلند، انگلستان
سقف زیگزاگ با روکشی از جنس روی، از مشخصات متمایز “موزه ریورساید” در گلاسکو است که حدید در سال 2011 طراحی کرد. این بنا که در کنار رودخانه کلاید ساخته شده، شامل یک موزه حمل‌ونقل با بیش از 3000 نمایشگاه و همچنین طراحی داخلی با رنگ سبز روشن است.
۹. کتابخانه و مرکز آموزش دانشگاه اقتصاد وین، اتریش
حدید در سال 2008، برنده مناقصه طراحی “کتابخانه و مرکز آموزش دانشگاه اقتصاد” وین شد. این بنا یکی از هفت ساختمانی است که دانشگاه جدید را تشکیل می‌دهد. از متمایزترین ویژگی این ساختمان می‌توان از فضای بزرگی که روی سقف نشسته و همچنین پایه‌هایی که در ورودی اصلی میدان عمومی قرار گرفتند، نام برد.
۱۰. یزولو ماجیکا، ونیز، ایتالیا
“یزولو ماجیکا (Jesolo Magica)”به زبان ایتالیایی “یزولوی جادویی”، مرکز خریدی در نزدیکی شهر باستانی ونیز است. یزولو یکی از ساحلی‌ترین مراکز تفریح در ایتالیا است. پروژه یزولو امکان استفاده کامل از این مکان را فراهم می‌کند. یزولو همچون کاتالیزوری برای بازآفرینی و بازسازی یزولو عمل می‌کند که فرصت عالی برای توسعه بیشتر این شهر به عنوان یک مقصد تعطیلات و تفریح را فراهم می‌کند. یزولوی جادویی شامل فروشگاه‌ها، کافه‌ها، رستوران‌ها، ادارات، یک هتل، یک مرکز برگزاری کنگره و همچنین یک مرکز درمانی است.
اخبار معماری را در تکراتو بخوانید.
پیشنهاد سردبیر:
- بهترین هتل های آسیا ؛ لوکس‌ترین و مجهزترین مقاصد گردشگری قاره کهن
- بهترین هتل های جهان ؛ اینجا تکنولوژی میزبان شما خواهد بود!
.
