امروزه برای راه‌اندازی هر شغلی نیاز به دریافت مجوز یا پروانه کسب است. پروانه کسب به افراد اجازه می‌دهد تا قانونی در رشته مورد نظر خود مشغول به کار شوند.
اشتغال به کار بدون دریافت مجوزهای لازم، تبعات قانونی بسیاری را برای افراد به همراه دارد. کسانی که قصد راه‌اندازی کسب و کار یا مغازه را دارند، باید مراحل آن با توجه به آنچه قوانین و مقررات مشخص کرده، انجام دهند.
اما نکته مهمی که در این میان مطرح می‌شود این است که آیا دریافت مجوز فقط مختص افراد با تابعیت ایرانی است یا اتباع خارجی نیز می‌توانند برای دریافت پروانه کسب اقدام کنند و چه کارهایی باید برای آن انجام دهند.
قانون صدور مجوز کسب برای اتباع خارجی را مجاز دانسته است، اما شرایط ویژه‌ای را نیز برای آن در نظر گرفته است. در ادامه به چگونگی دریافت پروانه کسب اتباع خارجی خواهیم پرداخت.
پروانه کسب چیست و چه انواعی دارد؟
با توجه به ماده 12 قانون نظام صنفی، هر مغازه و فروشگاهی می‌بایست قبل از راه‌اندازی، مجوز و پروانه کسب را از صنف مربوطه دریافت کنند.
پروانه کسب مجوزی است که به فرد اجازه می‌دهد به صورت قانونی کاری را شروع کرده و مشغول فعالیت شود. عدم دریافت مجوز باعث می‌شود تا نهادهای ذیربط مغازه یا کارگاه را پلمپ کرده و برای فرد خاطی نیز جریمه تعیین می‌شود.
پروانه کسب به صورت دائم یا موقت با مدت اعتبار حداکثر 5 سال صادر می‌شود. البته در برخی مشاغل ابتدا یک مجوز 1 ساله برای فرد صادر می‌شود و بعد باید برای تمدید 5 ساله آن اقدام نماید.
پروانه کسب قابل انتقال است و مرجع صادر کننده آن، اصناف و اتحادیه‌ها هستند. از نظر اصناف، اولویت با کسانی است که قبلا هیچ پروانه کسبی دریافت نکرده یا شاغل نباشند.
پروانه کسب انواع مختلفی داشته که با توجه به نوع کار و خدمتی که ارائه می‌شود، طبقه‌بندی می‌گردد. قبل از اقدام به دریافت پروانه کسب، بد نیست به کمک جدیدترین مقالات حقوقی با انواع آن آشنایی داشته باشید.
● پروانه کسب توزیعی
این پروانه برای کسب و کارهایی صادر می‌شود که اقلام مصرفی را عرضه می‌کنند. مثلا اگر مغازه در زمینه فروش پوشاک یا لوازم آرایشی باشد، باید پروانه کسب توزیعی برای آن بگیرید.
● پروانه کسب تولیدی
همانطور که از اسمش مشخص است، برای فعالیت‌هایی صادر می‌شود که به تهیه و تولید محصولات اشتغال دارند. مشاغلی مانند شیرینی پزی، نانوایی، تولید مواد پلاستیکی، فلزی و تولیدی‌های پوشاک باید برای دریافت پروانه کسب تولیدی اقدام کنند.
● پروانه کسب فنی
پروانه کسب فنی نیز برای مشاغل فنی، مکانیکی و تعمیرات صادر می‌شود. معمولا برای این نوع پروانه درخواست‌های زیادی ارائه می‌شود و کسانی که متقاضی این نوع مجوز هستند، باید حتما مدرک فنی و حرفه‌ای در رشته مربوطه را دارا باشند.
مغازه‌های تاسیساتی، مکانیکی، تعمیرات لوازم خانگی، تعمیرگاه خودور و موبایل در این دسته جای می‌گیرند.
● پروانه کسب خدماتی
پروانه کسب خدماتی مختص آن دسته از مشاغلی است که به جای کالا خدمات را ارائه می‌دهند. این کسب و کارها شامل آرایشگاه‌ها، شرکت‌های خدماتی، کافی نت‌ها و مشاغلی از این دست می‌شود.
مزایای دریافت پروانه کسب توسط اتباع خارجی
دریافت پروانه کسب، گذشته از اینکه به شما اجازه فعالیت قانونی در رشته مورد نظر را می‌دهد، مزایای دیگری نیز به همراه دارد مانند:
- امکان دریافت تسهیلات بانکی
- امکان دریافت بیمه‌های اجتماعی
- امکان شرکت در مزایده‌های دولتی
- امکان واردات و صادرات کالا
- امکان دریافت پروانه ساخت
- امکان استفاده از خدمات شهرداری
گذشته از این با داشتن پروانه کسب به راحتی می‌توانید برای اجاره محل مناسب در شهرک‌های صنعتی اقدام نمایید.
همچنین ثبت برند تجاری، امکان حضور در نمایشگاه‌های بین المللی، امکان استفاده از تعرفه صنعتی برق، استفاده از تسهیلات بانکی، دریافت کارت بازرگانی، دریافت نشان استاندارد و پوشش بیمه تکمیلی برای پرسنل از دیگر مزایای قابل توجه پروانه کسب است.
شرایط دریافت پروانه کسب توسط اتباع خارجین
ماده 180 قانون برنامه توسعه، اتباع بیگانه را در چند دسته تقسیم بندی کرده است:
پناهنده
به کسانی گفته می‌شود که به دلیل نژاد، مذهب، ملیت یا عضویت در یک گروه خاص اجتماعی یا سیاسی تحت شکنجه در محل کشور خود قرار گرفته و تحت حمایت کشور دیگری قرار گیرد.
آواره
به افرادی اطلاق می‌شود که به دلیل جنگ‌های داخلی یا بین المللی و بدون رعایت تشریفات قانونی، کشور خود را ترک کرده و وارد کشور دیگر می‌شوند.
مهاجر
کسی است که درخواست قانونی برای اقامت در ایران را ارائه کرده و دولت جمهوری اسلامی نیز آن را پذیرفته است.
دارنده گذرنامه
فردی است که در چارچوب قوانین و مقررات داخلی کشور و با اجازه مخصوص وارد کشور می‌شود.
از آن جایی که ورود بیگانگان به صحنه بازار و فعالیت‌های اقتصادی می‌تواند برای افراد متبوع کشور مشکلاتی ایجاد کند، قانون شرایطی را برای کار و اشتغال اتباع خارجی تعیین کرده است.
ماده 121 قانون اشتغال اتباع بیگانه به طور کلی فقط این دسته از اتباع بیگانه را مجاز به کار کردن در ایران می‌داند: «اتباع بیگانه نمی‌توانند در ایران مشغول به کار شوند مگر آنکه اولا دارای روادید ورود با حق کار بوده و ثانیا مطابق قوانین و آیین نامه‌های مربوطه پروانه کار دریافت دارند.»
بنابراین قانون دو شرط اساسی را بیان می‌کند:
- داشتن روادید با حق کار مشخص
- دریافت پروانه کار مطابق با قوانین و آیین‌نامه‌های مربوطه
بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که اتباع بیگانه برای دریافت پروانه کسب باید روادید ورود با حق کار داشته باشند. اما روادید ورود با حق کار چیست و با شرایطی به اتباع بیگانه داده می‌شود.
دریافت روادید با حق کار مشخص
روادید با حق کار مشخص زمانی صادر می‌شود که هیات فنی اشتغال اتباع خارجی با بررسی مدارک لازم، با آن موافقت نمایند.
سپس برگه روادید ورود با حق کار مشخص برای فرد صادر شده و به آدرس اداره کنسول وزارت امور خارجه یا نمایندگی این وزارت خانه در استان ارسال خواهد شد.
صدور روادید بر اساس قانون به عهده مسئولان مربوطه در وزارت امور خارجه است. البته در شرایطی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز می‌تواند راسا برای صدور روادید یا حق کار مشخص اقدام نماید.
وزارت کار و امور اجتماعی برای صدور روادید در مرحله اول باید به امور زیر توجه کرده و در صورت احراز شرایط اقدام به این کار کنید:
- بر اساس اطلاعات موجود در وزارت کار و امور اجتماعی، در میان ایرانیان فرد داوطلب واجد تحصیلات و تخصص مشابه وجود نداشته باشد. یعنی اولویت صدور مجوز با افراد ایرانی است اگر نبود برای اتباع بیگانه صادر می‌شود.
- تبعه بیگانه که متقاضی کار است، اطلاعات و تخصص کافی برای اشتغال به شغل مورد نظر را داشته باشید.
- از تخصص تبعه بیگانه برای آموزش و جایگزینی بعدی افراد ایرانی استفاده گردد.
بر اساس تبصره ماده 121 قانون اشتغال اتباع بیگانه، احراز این شرایط به عهده هیات فنی اشتغال اتباع خارجی استانی است.
در ماده 122 همین قانون، شرایط دیگری را نیز برای صدور، تمدید و تجدید روادید کار اتباع بیگانه مشخص کرده است که عبارتند از:
- تبعه بیگانه متقاضی باید حداقل ده سال در ایران اقامت داشته باشد.
- تبعه بیگانه‌ای که دارای همسر ایرانی است.
- مهاجرین کشورهای بیگانه مخصوصا کشورهای اسلامی با شرط داشتن کارت معتبر.
بنابراین وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی می‌تواند با توجه به شرایط فوق راسا برای صدور پروانه کسب اتباع بیگانه اقدام کند.
همچنین در ماده 126 قانون کار آمده که در صورتی مصالح کشور ایجاب کند که به صورت فوری اتباع بیگانه را جذب کرد، وزیر مربوطه باید مراتب را به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرده و با موافقت وزیر کار و امور اجتماعی، برای اتباع بیگانه، پروانه کار موقت بدون رعایت تشریفات مربوط به صدور روادید صادر نماید. البته مدت این پروانه موقت حداکثر 3 ماه خواهد بود.
دریافت پروانه کسب با کارت هوشمند ویژه اتباع افغانی
در حال حاضر تقریبا تمام جمعیت مهاجرین ساکن را در ایران را اتباع افغانی تشکیل می‌دهند. خیلی از این افراد سال‌هاست که در ایران زندگی کرده و یا به دلیل ازدواج با ایرانی‌ها در این کشور ساکن شده‌اند.
در حال حاضر سازمان ملی مهاجرت در یک طرح جدید، اقدام به صدور کارت هوشمند برای این افراد کرده تا هماهنگی‌های لازم فرادستگاهی حاصل شود.
حال سوال این است که آیا این افراد می‌توانند با کارت هوشمند اتباع خارجی برای کسب پروانه کسب اقدام کنند یا خیر؟
کارت هوشمند اتباع دارای محدودیت زمانی بوده و کسانی که دارای این کارت هستند از مزایای مختلفی مثل دریافت کارت بانکی، دریافت سیم کارت و دریافت پروانه کسب برخوردار خواهند بود.
در واقع کارت هوشمند اتباع افغانی به منزله شناسنامه الکترونیک آنها است و تمامی نهادها و ارگان‌های دولتی آن را معتبر می‌دانند.
دریافت پروانه کسب با کارت آمایش
کارت آمایش اتباع یک مدرک شناسایی یا به نوعی گذرنامه موقت برای اتباع خارجی بوده که معمولا به مدت یک سال تمدید می‌شود.
این کارت تاکنون در چندین دوره ارائه شده است. اتباع بیگانه با داشتن کارت آمایش از مزایایی چون بیمه سلامت، حق ثبت ازدواج و طلاق برخوردار خواهند بود.
کسانی می‌توانند این کارت را داشته باشند که کد فراگیر داشته و پدر و مادرشان هم کارت آمایش ایران را داشته باشند. این افراد می‌توانند با داشتن کارت آمایش و کارت هویت، برای دریافت مجوز کسب و کار اقدام کنند.
البته تنها در شهرستان مشخصی که قانون تعیین می‌کند، اجازه این کار را دارند.
مدت زمان اعتبار پروانه کسب توسط اتباع خارجی
اتحادیه پروانه کسب را به دو صورت دائم یا موقت صادر می‌کند. مدت دائمی آن 5 ساله است که بعد از اتمام می‌توان برای تمدید مجدد آن اقدام نمود. برای موقت نیز 1 ساله صادر می‌شود.
مثلا در شغل مشاور املاک، مجوز اولیه که برای متقاضیان خانم صادر می‌شود، 1 ساله بوده و سپس به مدت 5 سال تمدید می‌شود.
هزینه دریافت پروانه کسب توسط اتباع خارجی
مسلما دریافت پروانه کسب بدون هزینه نمی‌باشد و در مراحل مختلف باید هزینه‌های جداگانه‌ای پرداخت نمود. هر چند نمی‌توان هزینه ثابتی را به طور قطعی مشخص کرد، اما با توجه به عوامل تاثیرگذار در آن، می‌توان هزینه نهایی را به طور تقریبی به دست آمد.
هزینه دریافت مجوز در سال 1402 با توجه به موارد زیر مشخص می‌شود:
● هزینه بازرسی مکان
یکی از مراحل صدور مجوز، بازرسی از مکان مورد نظر است. بازرس مواردی مانند نکات امنیتی، دوربین مداربسته و غیره را بررسی می‌کند.
● هزینه بازرسی بهداشت
این مورد به خصوص در مشاغل مربوط به حوزه تولید و توزیع مواد غذایی بسیار مهم است. هزینه این بازرسی به عهده متقاضی است.
● هزینه ورود به صنف
در سال اول دریافت پروانه کسب، هزینه‌ای برای ورود و عضویت در صنف مربوطه اخذ می‌شود.
● هزینه عضویت سالانه
این هزینه هر سال با توجه به مبلغ اعلام شده به حساب خزانه کشور واریز می‌شود.
● هزینه دریافت کارت و گواهینامه‌های لازم
● هزینه گذراندن دوره‌های آموزشی
امروزه در تمامی مشاغل باید دوره‌های آموزشی مورد تایید صنف را گذراند.
شرایط و مدارک لازم برای دریافت پروانه کسب برای اتباع بیگانه
قانون کار اتباع بیگانه، اعلام کرده که این افراد با داشتن روادید کار یا گذرنامه می‌توانند بر اساس آیین نامه و قوانین اعلام شده، برای دریافت پروانه کسب اقدام نمایند.
بنابراین از لحاظ مدارک و شرایط لازم برای دریافت پروانه کسب، تفاوت زیادی میان اتباع ایرانی و اتباع بیگانه وجود ندارد. فقط اتباع بیگانه باید کارت ملی هوشمند، کد فراگیر یا روادید کار داشته و تصویر آن را ارائه دهند.
ماده 5 آیین نامه اجرایی نحوه صدور و تمدید پروانه کسب، شرایط و مدارک لازم برای دریافت پروانه کسب را مشخص کرده است. این شرایط را می‌توان به دو دسته شرایط عمومی و اختصاصی تفکیک کرد که به شرح زیر است:
شرایط عمومی
- ارائه قرارداد اجاره یا سند مالکیت ملک. اجاره نامه می‌تواند رسمی یا عادی باشد. همچنین سایر قراردادهای رایج میان افراد نیز مورد تایید است. همچنین ملک می‌تواند تجاری، اداری یا کارگاهی باشد.
- ارائه گواهی از اداره امور مالیاتی مبنی برای پرداخت بدهی‌های مالیاتی و نداشتن بدهی.
- گذراندن دوره‌های آموزشی مرتبط در مراکز آموزشی مورد تایید اصناف یا کمیسیون نظارت و ارائه گواهی پایان دوره آن. البته متقاضیان پروانه کسب موقت، نیازی به این دوره‌ها ندارند.
- تصویر کامل از شناسنامه، کارت ملی برای اتباع ایرانی و گذرنامه، پروانه کار و اقامت معتبر برای اتباع خارجی.
- تصور کارت پایان خدمت نظام وظیفه یا معافیت دائم یا پزشکی برای آقایانی که کمتر از 50 سال سن دارند. البته دفترچه آماده خدمت بدون داشتن مهر غیبت یا گواهی اشتغال به تحصیل برای متقاضیان پروانه کسب موقت نیز بلامانع است.
- عدم سوء سابقه کیفری و ارائه گواهی عدم سو پیشینه.
- ارائه تصویر آخرین مدرک تحصیلی یا داشتن حداقل گواهی پایان تحصیلات ابتدایی یا سواد خواندن و نوشتن.
- ارائه گواهی عدم اعتیاد به مواد مخدر.
- موافقت اداره نظارت بر اماکن عمومی نیروی انتظامی
- 12 قطعه عکس جدید
- فتوکپی گذرنامه
- دارای حداقل 18 سال سن
شرایط اختصاصی
- ارائه کارت معاینه پزشکی و گواهی صلاحیت بهداشتی از مراکز بهداشتی و درمان. این مورد برای مشاغل مربوط به مواد خوردنی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی است.
- گواهی مربوط به صلاحیت فردی، انتظامی و ترافیکی که با پیشنهاد نیروی انتظامی و همکاری اتاق اصناف ایران، توسط دبیرخانه هیات عالی نظارت تهیه و به تایید این هیات رسیده و سپس به تصویب وزیر صنعت و معدن و تجارت برسد. البته کسانی که متقاضی پروانه کسب موقت هستند، می‌توانند آن را ارائه ندهند.
- پروانه تخصصی و فنی یا دیپلم فنی یا مدرک تحصیلی مرتبط در مقاطع بالاتر. همراه با حضور یک نفر واجد شرایط فوق شاغل در واحد صنفی.
- معرفی نماینده هیات مدیر یا مدیر عامل برای صدور پروانه کسب به نام او. همراه با تصویر اساسنامه و آگهی روزنامه رسمی ثبت شرکت.
- رضایت نامه محضری سایر شرکا برای صدور پروانه کسب به نام یکی از شرکا (برای مشارکت‌های مدنی)
مراحل دریافت پروانه کسب توسط اتباع خارجی
در گذشته برای ارائه درخواست دریافت پروانه کسب، باید به صورتی حضوری به صنف مربوطه مراجعه می‌شود.
مراحل درخواست حضوری
- متن درخواست کتبی برای دریافت پروانه کسب را تهیه و تنظیم کرده و توسط متقاضی به اتحادیه مورد نظر تسلیم می‌شود.
- سپس واحد مربوط متن درخواست را ثبت کرده و رسید را تحویل متقاضی می‌دهد.
- بعد از انجام بررسی و کارشناسی، درخواست متقاضی برای صدور پروانه بررسی خواهد شد.
مراحل درخواست اینترنتی
خوشبختانه امروزه این کار را می‌توان به صورت اینترنتی نیز انجام داد. مراحل دریافت پروانه کسب به صورت اینترنتی به شرح زیر است:
- ابتدا درخواست را به صورت کتبی تهیه و تنظیم نمایید.
- سپس با مراجعه به درگاه اینترنتی g4b.ir برای ثبت مجازی درخواست اقدام کنید.
- اطلاعات هویتی مانند نام و نام خانوادگی را وارد کرده و وارد پنل کاربری بروید.
- وارد قسمت ثبت و پیگیری مجوز در سمت راست صفحه شود و گزینه ثبت درخواست مجوز را انتخاب نمایید.
- اطلاعات مربوط به سازمان ارائه دهنده مجوز را وارد کرده و بر روی ثبت نام نهایی کلید کنید.
- بعد از دریافت کد رهگیری به بخش پروانه کسب بروید.
- با وارد کردن کد رهگیری و سایر اطلاعات، روی گزینه درخواست مجوز کلیک کنید.
- در این قسمت می‌بایست اطلاعات و مدارک مورد نیاز را بارگذاری نمایید.
- در نهایت یک کد رهگیری برای شما فرستاده می‌شود که می‌توانید با آن وضعیت پروانه کسب را بررسی کنید.
- در مرحله بعد بازرسی از طرف کمیسیون بازرسی اتحادیه به محل کار فرستاده می‌شود تا گزارشی را تهیه نماید.
- بعد از انجام بازرسی، درخواست شما در جلسه هیئت مدیره بررسی شده و پاسخ کتبی اعلام خواهد شد.
صدور پروانه کسب معمولا نهایتا 15 روز طول می‌کشد، سپس جواب به صورت کتبی یا اینترنتی ابلاغ می‌شود. عدم دریافت جواب به معنی عدم پذیرش است.
بعد از صدور مجوز اولیه، متقاضی می‌بایست ظرف مدت حداکثر 3 ماه، مدارک مورد نیاز را از طریق سامانه ارسال و تصویر آن را به مراجع صدور پروانه کسب تحویل دهد.
بر اساس ماده 2 آیین نامه نحوه صدور و تمدید پروانه کسب، مراجع صدور پروانه باید به طور همزمان برای استعلام‌های مورد نظر اقدام کرده و ظرف مدت 15 روز از تاریخ دریافت استعلام، نظر نهایی و قطعی خود را صادر کنند.
در صورت عدم اعلام نظر در موعد مقرر، صنف مربوط می‌تواند بدون توجه به این مورد، پروانه کسب را صادر کند.
نقش مکان و فضا در دریافت مجوز
همانطور که گفته شد، یکی از شرایط مهم برای دریافت پروانه کسب، داشتن فضای مناسب برای کار است.
متقاضی دریافت مجوز کسب باید قبل از ارائه درخواست، فضای مناسب و مورد نظر را آماده کرده باشد و اجاره نامه یا سند مالکیت آن را همراه با سایر اسناد تسلیم مراجع ذیربط کند.
شرایط اماکن مورد نظر به شرح زیر است:
- داشتن حداقل مجاز ذکر شده در قانون. هر شغلی با توجه به خدمتی که ارائه می‌دهد، باید فضای مناسب را نیز تهیه کند. مثلا متراژ مناسب برای آرایشگاه زنانه، خرده فروشی پوشاک مردانه یا مشاور املاک 12 متر است.
- داشتن تجهیزات اولیه متناسب با شغل مورد نظر، از دیگر شرایطی است که آماده شده باشد.
- داشتن سرویس بهداشتی و رعایت اصول بهداشتی از دیگر شرایط مغازه است.
- محیط کاری همچنین باید از نظر امنیتی کامل باشد. قفل درهای ورودی و در صورت نیاز دوربین مداربسته داشته باشد.
- در نهایت، فضای مورد نظر جز شرایط مهم دریافت پروانه کسب است و قبل از صدور مجوز، بازرس برای تایید آن مراجعه خواهد کرد.
مدت زمان دریافت پروانه کسب توسط اتباع خارجی
صدور پروانه کسب اگر مشکلی وجود نداشته باشد، حدود 4 ماه به طول خواهد انجامید. از زمان ثبت درخواست 15 روز طول می‌کشد تا مجوز اولیه صادر شود.
بعد از آن به مدت 3 ماه فرصت دارید تا مدارک و گواهی‌های لازم را به اتحادیه مربوطه ارائه دهید. اگر مدارک ناقص باشد یا مشکلی در آنها وجود داشته باشد، باید برای دریافت پروانه کسب مجددا اقدام نمایید.
رد درخواست پروانه کسب توسط اتباع خارجی و اعتراض به آن
به طور معمولا بعد از اینکه اتحادیه درخواست متقاضی را دریافت کرد، حداکثر تا 20 روز بعد نتیجه نهایی که پذیرش یا رد آن است را به درخواست کننده اعلام می‌کند.
اما گاهی جواب رد ابلاغ نمی‌شود. به همین جهت بعد از 20 روز اگر پاسخی دریافت نکردید، باید بنا را بر رد آن بگذارید.
در صورتی که اتحادیه با درخواست شما مخالفت کرد، امکان اعتراض به آن وجود دارد. فرد باید حداکثر 20 روز بعد از دریافت پاسخ رد، نسبت به ثبت اعتراض خود اقدام نماید.
اتاق اصناف و مجمع امور صنفی نیز موظف است ظرف مدت نهایتا 155 روز بعد از دریافت اعتراض، آن را بررسی کرده و پاسخ مقتضی را صادر نماید.
