آینده هویت دیجیتال ؛ چگونه شناسه‌های دیجیتالی جایگزین مدارک سنتی می‌شوند؟

شناسه‌های دیجیتال به سرعت در حال تبدیل شدن به نسل جدید مدارک هویتی هستند. این فناوری، مسیر تعامل ما با دولت‌ها و خدمات عمومی را برای همیشه تغییر می‌دهد.

به گزارش تکراتو و به نقل از androidheadlines، در دنیای در حال تغییر احراز هویت، مفهوم شناسه دیجیتال به یکی از پرکاربردترین و در عین حال مبهم‌ترین اصطلاحات تبدیل شده است.

برای برخی، شناسه دیجیتال تنها به معنای یک ورود امن برای استفاده از خدمات عمومی است. برای دیگران، نسخه‌ای مجازی از کارت شناسایی فیزیکی است که در تلفن همراه یا ساعت هوشمند ذخیره می‌شود.

تحول در دنیای هویت دیجیتال

اما در هر تعریفی که ارائه شود، یک نکته روشن است: شناسه دیجیتال آینده مدارک هویتی است. این تحول از هم‌اکنون آغاز شده و دیگر متوقف نخواهد شد.

این مقاله به بررسی مفهوم شناسه دیجیتال، نحوه عملکرد آن، اصول امنیتی پشت این فناوری و چگونگی پذیرش آن از سوی دولت‌های مختلف جهان می‌پردازد.

پژوهش جهانی Regula درباره شناسه‌های دیجیتال

در ابتدای سال ۲۰۲۴، شرکت Regula یک پژوهش جهانی درباره شناسه‌های دیجیتال انجام داد تا دیدگاه صنایع مختلف نسبت به این فناوری را بررسی کند.

این تحقیق در اروپا، آمریکای شمالی و خاورمیانه انجام شد و بر بخش‌هایی مانند هوانوردی، بانکداری، دولت، ارتباطات و فناوری تمرکز داشت؛ صنایعی که نقش کلیدی در شکل‌گیری چشم‌انداز جهانی هویت دیجیتال دارند.

دلیل انتخاب این حوزه‌ها واضح است. دولت‌ها معمولا آغازگر طرح‌های ملی هویت هستند، در حالی که سازمان‌های خصوصی نخستین نهادهایی هستند که فناوری‌های نوین احراز هویت را به‌کار می‌گیرند و عملیاتی می‌کنند.

دیدگاه کسب‌وکارها نسبت به شناسه دیجیتال

نتایج تحقیق Regula نشان داد آگاهی نسبت به شناسه دیجیتال در سطح بالایی قرار دارد و میزان پذیرش آن نیز رو به رشد است:

• ۸۱ درصد از شرکت‌کنندگان گفتند درک خوبی از فناوری شناسه دیجیتال دارند.
• ۴۲ درصد از آن‌ها در حال اجرای این فناوری در سیستم‌های خود هستند.

البته مسیر پیش‌رو بدون چالش نیست. برخی از موانع اصلی از دیدگاه شرکت‌ها عبارت‌اند از:

• خطرات امنیت سایبری (۵۰ درصد)
• نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی (۴۴ درصد)
• نبود استانداردهای بین‌المللی یکسان (۷۴ درصد)

به همین دلیل، ۳۵ درصد از پاسخ‌دهندگان هنوز معتقدند مدارک فیزیکی کاملاً ضروری هستند. با این حال، نگاه کلی به آینده خوش‌بینانه است.

• ۷۵ درصد از شرکت‌ها اعلام کردند تجربه کاربران با شناسه دیجیتال بهبود یافته است.
• ۷۴ درصد افزایش سرعت و کارایی در فرآیند احراز هویت را گزارش کردند.
• ۷۱ درصد نیز گفتند امنیت و پیشگیری از جعل هویت به‌طور چشمگیری بهتر شده است.

به طور خلاصه، کسب‌وکارها پتانسیل عظیم شناسه‌های دیجیتال را درک کرده‌اند، هرچند هنوز نسبت به موانع قانونی و فنی محتاط هستند.

شناسه دیجیتال چیست؟

شناسه دیجیتال نسخه الکترونیکی هویت فرد است. این شناسه شامل اطلاعات شخصی تأییدشده‌ای است که می‌تواند برای اثبات هویت، چه در محیط آنلاین و چه حضوری، بدون نیاز به مدارک فیزیکی به‌کار رود.

سه ویژگی اصلی در یک شناسه دیجیتال معتبر وجود دارد:

1. کاملاً به‌صورت دیجیتالی وجود دارد.
2. حاوی داده‌های تأییدشده و رسمی از هویت فرد است.
3. امکان احراز هویت امن از طریق شناسه منحصربه‌فرد را فراهم می‌کند.

یک نمونه واقعی از این فناوری، اعتبار دیجیتال مسافرتی یا DTC است که توسط سازمان بین‌المللی هوانوردی (ICAO) توسعه یافته است.

این سیستم داده‌های پاسپورت فیزیکی را از طریق تلفن همراه مجهز به NFC به یک اعتبار دیجیتال تبدیل می‌کند. پس از تأیید، مسافران می‌توانند تنها با تشخیص چهره از گیت‌های فرودگاه عبور کنند، بدون نیاز به ارائه پاسپورت فیزیکی.

امنیت در شناسه‌های دیجیتال

همان‌طور که کارت‌های شناسایی فیزیکی دارای نشانه‌های امنیتی مانند هولوگرام و چاپ UV هستند، شناسه‌های دیجیتال نیز بر پایه رمزنگاری پیشرفته ساخته می‌شوند تا از دستکاری یا جعل جلوگیری شود.

این شناسه‌ها معمولاً در کیف پول‌های دیجیتال یا اپلیکیشن‌های امن موبایلی ذخیره می‌شوند و کاربران کنترل کامل بر نحوه اشتراک‌گذاری اطلاعات خود دارند.

در سیستم DTC، داده‌ها رمزگذاری شده و به‌صورت دیجیتال امضا می‌شوند، بنابراین هیچ شخص غیرمجاز نمی‌تواند آن‌ها را تغییر دهد یا استفاده کند.

البته این فناوری بی‌نقص نیست. امنیت شناسه دیجیتال به امنیت خود دستگاه نیز بستگی دارد. اگر تلفن همراه فرد سرقت شود یا هک گردد، در صورت نبود احراز هویت بیومتریک یا رمز قوی، شناسه دیجیتال نیز ممکن است در معرض خطر قرار گیرد.

نقش استانداردهای بین‌المللی در توسعه شناسه دیجیتال

استانداردهای جهانی اساس اعتماد و قابلیت همکاری بین سیستم‌های هویت دیجیتال را تشکیل می‌دهند. آن‌ها تضمین می‌کنند که شناسه‌ها بتوانند در سراسر کشورها و پلتفرم‌ها مورد استفاده و تأیید قرار گیرند.

برخی از مهم‌ترین استانداردهای ISO در این زمینه عبارت‌اند از:

• ISO/IEC 29003: نحوه جمع‌آوری و تأیید داده‌های شخصی را مشخص می‌کند.
• ISO 27001 و ISO 31000: چارچوب‌های امنیت اطلاعات و مدیریت ریسک را ارائه می‌دهند.
• ISO 20022 و ISO 19115: برای تبادل داده‌های مالی و مکانی کاربرد دارند.

ایجاد یک اکوسیستم ملی شناسه دیجیتال نیازمند همکاری میان دولت‌ها، شرکت‌های خدماتی و شهروندان است.

دولت‌ها زیرساخت را ایجاد می‌کنند، شرکت‌ها خدمات را با استانداردهای امنیتی هماهنگ می‌سازند و مردم از شناسه دیجیتال برای دسترسی به خدمات عمومی و خصوصی استفاده می‌کنند.

کشورهایی که پیشتاز در اجرای شناسه دیجیتال هستند

سرعت پذیرش شناسه دیجیتال در کشورها متفاوت است. برخی مانند استونی سال‌هاست پیشرو این حوزه‌اند، در حالی که برخی کشورها تازه در آغاز راه هستند. چند نمونه مهم عبارت‌اند از:

• اتریش: در سال ۲۰۲۳ سامانه ID Austria جایگزین امضای Handy-Signature شد و امکان احراز هویت از طریق گوشی هوشمند را در سراسر اتحادیه اروپا فراهم کرد.
• بوسنی و هرزگوین: اپلیکیشن e-IDDEEA اجازه می‌دهد شهروندان نسخه دیجیتال پاسپورت، گواهینامه و کارت ملی خود را بسازند.
• چین: در سال ۲۰۲۵ سامانه ملی احراز هویت آنلاین راه‌اندازی شد که با قوانین امنیت سایبری کشور هماهنگ است و از بیومتریک برای تأیید هویت استفاده می‌کند.
• کاستاریکا: با اپلیکیشن IDC-Ciudadano شهروندان می‌توانند از طریق تشخیص چهره شناسه دیجیتال دریافت کنند که در بانک‌ها و نهادهای عمومی معتبر است.
• دانمارک: سامانه MitID به کاربران امکان احراز هویت برای امور بانکی و دولتی را می‌دهد و کارت سلامت و گواهینامه دیجیتال نیز ارائه می‌کند.
• استونی: یکی از موفق‌ترین نمونه‌ها در جهان با سیستم e-ID و Mobile-ID است که حتی برای رأی‌گیری و مالیات به‌کار می‌رود.
• سنگاپور: اپلیکیشن Singpass دسترسی به بیش از دو هزار خدمت دولتی و خصوصی را با تشخیص چهره ممکن می‌کند.
• کره جنوبی: اپلیکیشن Mobile IDentification جایگزین کارت اقامت فیزیکی شده و از فناوری بلاک‌چین برای حفظ حریم خصوصی استفاده می‌کند.
• اسپانیا: اپ MiDNI نسخه دیجیتال کارت ملی را ذخیره کرده و به‌زودی در خدمات مالی و سفر نیز استفاده خواهد شد.
• امارات: سیستم UAE Pass هویت دیجیتال یکپارچه‌ای برای شهروندان، ساکنان و حتی گردشگران ارائه می‌دهد.

گواهینامه‌های رانندگی دیجیتال؛ پلی به سوی آینده

در کشورهایی مانند آرژانتین و مکزیک، گواهینامه‌های رانندگی دیجیتال (mDL) نخستین گام به سمت هویت دیجیتال گسترده‌تر هستند. این گواهینامه‌ها از کد QR و امضای دیجیتال برای تأیید امن استفاده می‌کنند و می‌توانند حتی بدون اتصال اینترنت اعتبارسنجی شوند.

چالش‌های جهانی در مسیر شناسه دیجیتال

برای دستیابی به پذیرش جهانی مشابه پاسپورت‌های بین‌المللی، سیستم‌های شناسه دیجیتال باید از مدل داده و چارچوب‌های تأیید یکپارچه برخوردار شوند.

در حال حاضر، طرح‌هایی مانند eIDAS در اتحادیه اروپا منطقه‌ای هستند و کیف پول‌های دیجیتال در کشورها به‌صورت جداگانه عمل می‌کنند. نبود هماهنگی جهانی یکی از بزرگ‌ترین موانع گسترش این فناوری است.

چرا مدارک فیزیکی هنوز اهمیت دارند

با وجود رشد سریع هویت دیجیتال، مدارک فیزیکی همچنان نقش اساسی دارند. در فرآیند ثبت اولیه برای شناسه دیجیتال، ارائه مدرک واقعی ضروری است تا هویت دیجیتال به یک مرجع قابل اعتماد متصل شود.

فناوری‌هایی مانند تطبیق چهره و تشخیص زنده بودن کاربر تضمین می‌کنند که شناسه دیجیتال متعلق به فرد واقعی است. هدف نهایی این فناوری حذف مدارک فیزیکی نیست، بلکه ایجاد اکوسیستمی ترکیبی است که میان جهان واقعی و دیجیتال پلی قابل اعتماد بسازد.

نتیجه‌گیری

شناسه‌های دیجیتال در حال تغییر نحوه تعامل مردم با دولت‌ها، بانک‌ها و خدمات آنلاین هستند. این فناوری سرعت، امنیت و کنترل بیشتری بر داده‌های شخصی فراهم می‌کند.

اما مسیر رسیدن به هویت دیجیتال جهانی هنوز ادامه دارد. تحقق آن به همکاری میان دولت‌ها، نهادهای استاندارد و شرکت‌های فناوری نیاز دارد.

با پیشرفت ابزارهایی مانند فناوری‌های بیومتریک و رمزنگاری شرکت Regula، جهان گام‌به‌گام به آینده‌ای نزدیک می‌شود که در آن هویت هر فرد در قالبی دیجیتال، ایمن و قابل حمل تعریف می‌شود.