خودآگاهی مهم‌ترین کیفیت انسانی محسوب می‌شود. چیزی که هزاران سال است، ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده است: خودآگاهی از کجا نشأت می‌گیرد و چگونه به وجود می‌آید؟
تاکنون مطالعات زیادی برای مشخص کردن مکان فیزیکی خودآگاهی در مغز صورت گرفته و حتی یک فیزیکدان اعلام کرده، ممکن است، خودآگاهی حالت جدیدی از ماده باشد. اکنون دانشمندان از مردم درخواست کرده‌اند، یک معمای جالب شطرنج را حل کنند، چیزی که حل آن توسط کامپیوتر غیرممکن است. به‌این‌ترتیب، با حل این مسئله می‌توان پی برد، چه چیزی ذهن ما را از ماشین‌ها جدا می‌کند.
سر راجر پنروز از موسسه ریاضی آکسفورد به تلگراف، گفت: “اگر این معما را در یک برنامه شطرنج کامپیوتر بگذارید، این برنامه به‌راحتی حدس می‌زند، مهره سیاه برنده می‌شود، چراکه کامپیوتر فقط موقعیت‌ها و تعداد مهره‌ها را لحاظ می‌کند. اما یک انسان، با نگاه کردن به این صفحه شطرنج به‌سرعت می‌فهمد، تنها این مسئله در میان نیست. ما می‌دانیم ذهن انسان به چیزهایی دست‌یافته که حتی قدرتمندترین ابرکامپیوترها هم به آن دست نیافته‌اند. ولی نمی‌دانیم چرا.”
این چالش عمومی با آغاز به کار موسسه جدید پنروز همزمان شده است. وی یک گروه تحقیقاتی وابسته به دانشگاه آکسفورد و دانشگاه کالج لندن راه‌اندازی کرده است. سر پنروز در سال 1988 جایزه ولف برای فیزیک را به همراه پرفسور استیون هاوکینگ برای فعالیت‌هایش درزمینهٔ نقاط تکین سیاه‌چاله دریافت کرده بود.
سر راجر پنروز که علاوه بر کشفیات مهمش درزمینهٔ سیاه‌چاله‌ها، نظریه‌های پیشروی درزمینهٔ خودآگاهی مطرح کرده است؛ اعلام کرده، این موسسه جدید، بر روی مغز انسان، خلاقیت و ارتباط این مباحث با مکانیک کوانتومی و نسبیت عام متمرکز خواهد بود.
مغز ما اغلب با کامپیوترها مقایسه می‌شود، اما سر پنروز در کتاب معروفش“ذهن جدید امپراتور”می‌گوید، حتی کامپیوترهای کوانتومی –چیزی که هنوز بشر قادر به ساختش نبوده- را هم نمی‌توان با مغز انسان مقایسه کرد. وی می‌گوید، درک عمیق‌تری از کوانتوم فیزیک ممکن است، تنها چیزی باشد که قادر به توضیح خودآگاهی است.
باوجودی که این موضوع تا حد زیادی بحث‌برانگیز است، سر پنروز استدلال می‌کند، ما قادر به کشف اثرات کوانتومی در فتوسنتز و مهاجرت پرندگان بوده‌ایم، چرا در مغز انسان چنین اثری وجود نداشته باشد؟
اگر ذهن انسان‌ها قادر به حل معمایی شود که حتی پیشرفته‌ترین ماشین‌ها هم قادر به حل آن نیستند، می‌تواند دانشمندان را امیدوار به حل معمای خودآگاهی و اینکه چه چیزی ذهن انسان را منحصربه‌فرد کرده، کند. به این منظور، سر پنروز این معمای شطرنج را طراحی کرده که در آن بازیکن باید راهی برای برد و یا مساوی مهره‌های سفید پیدا کند.
یک کامپیوتر همیشه حدس می‌زند، مهره سیاه در این حالت پیروز بازی می‌شود، چراکه با دیدن سه فیل، شاه سفید باید به دنبال موقعیت‌های گسترده‌ای برای فرار باشد، چیزی که نیازی بیش از همه قدرت‌های محاسباتی زمین می‌طلبد! اما سر پنروز نظر دیگری دارد و این را چالش ساده‌ای برای انسان می‌داند. واضح است که یک معمای ساده شطرنج به‌تنهایی قادر به حل مسئله خودآگاهی نیست، اما این رویکردی جذاب برای پاسخ به سؤالی است که حل آن به نظر غیرممکن می‌رسد.
به گفته سر پنروز:”کشف تفاوت‌های انسان‌ها با کامپیوترها، می‌تواند پیامدهای عمیق جامعه‌شناختی در پی داشته باشد. مردم وقتی به آینده، جایی که ربات‌ها و کامپیوترها جای آن‌ها را در مشاغل مختلف می‌گیرند، فکر می‌کنند، عمیقا غمگین می‌شوند. ولی ممکن است کارهایی باشد که کامپیوترها هرگز قادر به انجام آن نباشند، همچون وظایفی که نیاز خلاقیت دارند.”
اگر موفق به حل این معما شدید، لطفا از طریق ایمیل: puzzles@penroseinstitute.com با موسسه پنروز تماس بگیرد.
.
منبع: sciencealert
