چهار دقیقه مانده بود به ساعت پنج و نیم صبح روز جمعه، ۵ دیماه ۱۳۸۲، زمین لرزه‌ای با قدرت ۶.۳ ریشتر، تنها ۱۳ ثانیه زمان می‌خواست تا جان حدود ۴۰ هزار تن را بگیرد. امروز سالگرد زمین لرزه بم و روز ملی ایمنی در برابر زلزله است.
فاصله کم کانون زلزله به مرکز شهر و عمق ۱۰ کیلومتری آن موجب تخریب بیش از ۹۰ درصد از بافت شهر و مجروح شدن بیش از ۳۰ هزار نفر شد. همچنین حدود صد هزار نفر نیز آواره شدند.
زمین لرزه‌ها از جمله پدیده‌های ژئولوژیکی هستند که کنترل آن از حیطه قدرت ما خارج است. برهم‌کنش میان مواد مذاب لایه‌های درون زمین موجب از هم گسیختگی گسل‌های پوسته زمین می‌شود و پدیده‌ای به نام زلزله را به وجود می‌آورد. پیش از وقوع زمین لرزه، لرزه‌های معمولا خفیف‌تری رخ می‌دهد که به پیش لرزه مشهور هستند.
در زلزله ۵ دی ۸۲ در شهر بم استان کرمان، پیش از وقوع زمین لرزه در بامداد، دو پیش لرزه رخ داد؛ یکی در ساعت ۲۴ و دیگری ۴۵ دقیقه قبل از وقوع لرزه اصلی.
پنجم دی ماه هر سال به پیشنهاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و در راستای افزایش آگاهی و بالابردن سطح فرهنگ و آموزش جامعه در برابر پدیده زلزله به عنوان “روز ملی ایمنی در برابر زلزله” شناخته می‌شود. همه ساله همراه با گرامی نگه داشتن یاد و خاطره درگذشتگان زلزله بم، برنامه‌های مختلفی برای ترویج و گسترش راهکار‌های ایمنی در برابر زلزله انجام و بر لزوم ارتقای شاخص‌های مختلف ایمنی تاکید می‌شود.
بر اساس اطلاعات به دست آمده از مراکز علمی، فلات ایران روی گسل‌های زلزله واقع شده است و احتمال وقوع زلزله با ابعاد مختلف و در مناطق مختلف وجود دارد. این موضوع باید موجب گسترش برنامه ریزی‌های جدی برای مدیریت و دغدغه‌های روز افزون مردم و مسئولان در سطوح مختلف شود، اما شوربختانه هر بار که زلزله‌ای مرگبار رخ می‌دهد، جز افسوس و اضطراب کاری از دست کسی بر نمی‌آید.
چهارشنبه ۲۹ آذر امسال، زلزله‌ای ۵.۲ ریشتری به مرکزیت ملارد، استان‌های تهران و البرز را به لرزه در‌آورد که خوشبختانه تلفاتی را در پی نداشت، اما زنگ خطری جدی برای ساکنین این شهر و مسئولان در سازمان مدیریت بحران بود و از ضرورت پاسخ‌دهی به پرسش‌هایی جدی و بنیادین حکایت می‌کرد.
اگر زلزله‌ای در ابعاد وسیع‌تر پایتخت ایران را به لرزه در‌آورد، آیا اقدامات لازم در جهت امدادرسانی و کمک به آسییب دیدگان صورت خواهد گرفت یا خیر؟ تا چه میزان زیرساخت‌های این شهر در برابر زلزله‌ها مقاوم هستند؟ نهاد‌های مختلف امدادرسانی تا چه میزان پیامد‌های چنین پدیده‌ای را پیش‌بینی کرده‌اند؟
بیشتر بخوانید:
- جزئیات زلزله ۲۹ آذرماه تهران؛ زلزله دیشب تهران و البزر خسارتی دربرنداشت
- در صورت وقوع یک زلزله بزرگ در تهران آیا این شهر توان مقابله با آن را دارد؟
کازرون، دنا، میناب و زردکوه از جمله گسل‌های مهم کشور هستند که در رشته کوه‌های البرز و زاگرس واقع شده‌اند. در ناحیه مرکزی ایران نیز می‌توان به گسل‌های فعال بینالود، قم-زفره، پشت بادام و سروستان اشاره کرد. نهبندان، بشاگرد، هریرود و کشف رود نیز از جمله گسل‌های فعال نواحی شرق و جنوب ایران هستند. گسل‌های ارومیه-زرینه رود، تبریز، آستارا، کندوان و شمال تهران نیز فعال هستند.
دلیل اصلی بروز این زلزله‌ها با ابعاد گوناگون در ایران وجود همین گسل‌هاست. ۲۵ شهریور ۱۳۵۷، زلزله‌ای به بزرگی ۷.۸ ریشتر در شهر طبس رخ داد که منجر به کشته شدن ۱۵ هزار نفر شد. زلزله طبس از نظر قدرت، بزرگترین زلزله تاریخ کشور به شمار می‌آید.
بیشتر بخوانید: بزرگترین زلزله های جهان و ایران؛ ۲۰ مورد از شدیدترین زمین لرزه های دنیا
درمقایسه میزان تلفات، زلزله ۷.۴ ریشتری سال ۶۹ رودبار و منجیل، با حداقل۴۰ هزار کشته، بیشتر میزان خسارت را داشته و زلزله بم با حداقل ۳۰ هزار کشته در جایگاه دوم این فهرست قرار می‌گیرد. همچنین زلزله ۷.۲ ریشتری بوئین‌زهرا در خردادماه سال ۴۱، منجر به کشته شدن حدود ۲۰ هزار نفر شد.
در طی چند دهه گذشته، عمده پژوهش‌های مربوط به آمادگی در برابر زلزله‌ها در حوزه عمران و شهرسازی انجام شده است. استفاده از مصالح مناسب و در نظر گرفتن استاندارد‌ها برای مقاوت سازه‌ها در برابر امواج زمین‌لرزه از مهم‌ترین موارد هستند. همچنین، سنجش میزان انعطاف بناها یا به عبارت بهتر میزان جذب ارتعاش بناها بدون آنکه تخریب شوند از دیگر استاندارد‌هایی است که رعایت آنها ضروری است.
بیشتر بخوانید:
