توافق آب و هوایی پاریس (Paris Agreement on climate changes) معاهده‌ای است که برای نخستین بار در تاریخ، تمام کشورهای جهان را برای مقابله با تغییرات آب و هوایی (تغییر اقلیم) هم‌پیمان می‌کند.
توافق تغییر اقلیم پاریس پیمانی در چارچوب تفاهم‌نامه سازمان ملل در تغییر اقلیم (UNFCCC) است که در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۵ مورد اجماع نمایندگان ۱۹۵ کشور جهان قرار گرفت. پیمان پاریس با ضمانت دبیر کل سازمان ملل متحد و در ۲۲ آوریل ۲۰۱۶ (روز زمین) مورد تصویب قرار گرفت.
لازم به توضیح است که ۱۴۷ کشور این پیمان را در مجلس خود نیز به تصویب رسانده‌اند. متن توافق پاریس به هفت زمان عربی، چینی، انگلیسی، فرانسوی، اسپانیولی و روسی نوشته شده است.
در نتیجه این توافق که مورد اجماع حدود ۲۰۰ کشور قرار گرفته، ضرورت کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای مورد تصویب قرار گرفته است. بر همین اساس ناظران این پیمان را به خودی خود یک دستاورد تلقی کردند و با لفظ “توافق تاریخی” از آن ستایش می‌کنند. آنها امیدوارند این توافق بتواند در روند تغییرات آب و هوایی تاثر گذار باشد.
بیشتر بخوانید : تغییر اقلیم چیست ؛ تغییرات آب و هوایی و تاثیر عجیب آن بر زندگی انسان
پروتکل کیوتو ۱۹۹۷، برای تعدای از کشورهای توسعه یافته اهدافی در راستای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای تعیین کرده بود. اما با خروج ایالات متحده باقی کشورها در همکاری ناکام ماندند. با این حال دانشمندان خاطر نشان می‌کنند که اگر توافق پاریس هرگونه شانسی برای محدود کردن خطرات تغییر اقلیم دارد، ضرورت تقویت آن بسیار کلیدی است.
تعهدات بسیاری از کشورها تاکنون مورد پایبندی قرار گرفته است و به موجب آن میانگین دمای جهانی در قرن اخیر ۲.۷ درجه سانتی‌گراد افزایش داشته است. هدف این توافق آن است تا میانگین افزایش دمای جهانی را کمتر از ۲ درجه و در صورت امکان به ۱.۵ درجه سانتی گراد برساند.
توافق پاریس چیست ؛ اصول کلیدی توافق
پنج اصل زیر را می‌توان به عنوان کلیدی‌ترین اصول توافق‌نامه پاریس دانست:
- نگه داشتن افزایش دمای جهانی زیر ۲ درجه سانتی گراد ؛ یعنی بالاتر از میزان پیش از دوران صنعتی شدن. و نیز تلاش برای محدود کردن بیشتر آن و حتی رسیدن به ۱.۵ درجه سانتی گراد.
- محدود کردن میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای تولید شده به واسطه فعالیت‌های انسانی و رساندن آن به سطحی که درختان، خاک و اقیانوس‌ها به طور طبیعی می‌توانند جذب کنند. این اتفاق باید در حدفاصل سال‌های ۲۰۵۰ تا ۲۱۰۰ رخ دهد.
- بررسی میزان مشارکت هر کشور در کاهش انتشارها. امری که توافق را برای کشورها چالش برانگیز می‌کند.
- کمک کردن به کشورهای فقیر‌تر توسط کشورهای ثروتمند با تخصیص سرمایه آب و هوایی برای مطابقت دادن آنها با شرایط آب و هوایی و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر.
- جلوگیری از آنچه دانشمندان از آن تحت عنوان خطرات و سطوح غیرقبل بازگشت تغییرات آب و هوایی یاد می‌کنند هدف و هسته اصلی توافق پاریس است. موضوعی که به نظر می‌رسد در حال حاضر همان نگه داشتن میزان افزایش دمای جهانی زیر ۲ درجه سانتی گراد و بالاتر از سطح پیش از عصر صنعتی شدن است.
جهان در حال حاضر در نیمه راه رسیدن به ۱ درجه سانتی گراد است و بسیار از کشورها از جمله آنهایی که در سطح نزدیک به دریا به سر می‌برند و خطر افزایش سطح آب دریاها در یک دنیای گرم را احساس می‌کنند، بر سر هدف دشوارتر کاهش ۱.۵ درجه‌ای بحث می‌کنند.
(اعتبار : AFP)
تمایل برای دستیابی به یک هدف پیشگامانه‌تر نیز، با وعده تلاش برای افزایش محدودیت دمای جهانی حتی به زیر 1.5 درجه سانتی‌گراد، نیز در این توافق گنجانده شده است. دکتر بیل هیر (Bill Hare)، مدیر عامل شرکت کلایمت آنالیتیکس، این هدف را قابل توجه خواند. او گفت :
برای بیشتر کشورهای آسیب پذیر، جزیره‌های کوچک و کشورهای کمتر توسعه یافته و همه آنهایی که چیزی در نتیجه گرمایش جهانی از دست می‌دهند این یک پیروزی به شمار خواهد آمد. آنها خواهان چیزی بیشتر از دلسوزی، یک عمل به موقع بودند.
در همین زمینه، برای نخستین بار توافق پاریس برای دستیابی به هدف جدید در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در کوتاه‌ترین زمان ممکن، یک برنامه بلند مدت تهیه کرده است. به موجب این برنامه می‌بایست تولید گازهای گلخانه‌ای حاصل از فعالیت‌های انسانی و نیز جذب آن توسط جنگل‌ها و اقیانوس‌ها در نیمه دوم قرن جاری به یک تعادل برسد.
بیشتر بخوانید : امیدواری دانشمندان به تحقق برآوردهای توافق‌نامه آب و هوایی پاریس
جان شلنهوبر (John Schellnhuber)، مدیر موسسه مطالعه تاثیر آب و هوا در پستدام، می‌گوید :
{این توافق} اگر تایید و اجرا شود، بدین معناست که در چند دهه آینده میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای به صفر خواهد رسید. این موضوع در راستای شواهد علمی است که ما ارائه داده‌ایم.
برخی توافق آب و هوایی پاریس را مبهم و متزلزل خواندند، چرا که بعضی از اهداف آن در طول مذاکرات تنزل یافته بود. کومی نایدو (Kumi Naidoo)، مدیر اجرایی شرکت گریت‌هاوس اینترنشنال، می گوید:
توافق آب و هوایی پاریس تنها یک قدم در یک مسیر طولانی است. بخش‌هایی در این توافق وجود دارد که مرا دل‌زده و ناامید می‌کند و درعین حال یک پیشرفت به شمار می‌رود. این توافق به تنهایی نمی‌تواند ما را از منجلابی که در آن گرفتاریم خلاص کند، اما شیب اطراف این منجلاب را کمتر می‌کند.
سرمایه‌گذاری‌های توافق پاریس
در طول هر مذاکره‌ای پول و سرمایه نکته بسیار حائز اهمیتی است. کشورهای توسعه یافته می‌گویند که برای عبور صنعت‌شان از سوخت‌های فسیلی و حرکت به سوی انرژی‌های تجدید پذیر به کمکهای مالی و تکنولوژی نیاز دارند. به علاوه این موضوع نبود که همه آنها به آن علاقه داشته باشند. با این حال آنها برای تخصیص سالانه ۱۰۰ میلیارد دلار تا سال ۲۰۲۰ برای توافق آب و هوایی پاریس وعده داده‌اند.
توافق پاریس از کشورهای ثروتمند خواسته است تا این تعهد مالی سالانه ۱۰۰ میلیارد دلار پس از سال ۲۰۲۰ نیز حفظ و در توافق‌های آتی تا سال ۲۰۲۵ از این رقم به عنوان کف کمکهای خود استفاده کنند.
به موجب توافق پاریس کشورهای ثروتمند می‌بایست به تخصیص کمکهای مالی خود به کشورهای فقیر‌تر در راستای مقابله با تغییرات آب و هوایی و نیز تشویق سایر کشورهای به عضویت‌های داوطلبانه ادامه دهند.
دکتر ایلان کملن (Ilan Kelman) از کالج دانشگاهی لندن، فقدان مقیاس‌های زمانی در این توافق را نگران‌کننده می‌داند. او می‌گوید:
سالانه ۱۰۰ میلیون دلار به عنوان یک نقطه شروع کمک‌کننده است، اما در نظر داشته باشیم که این رقم کمتر از ۸ درصد هزینه‌های نظامی اعلام شده در سطح جهان است.
خروج آمریکا از توافق آب و هوایی پاریس
دونالد ترامپ، چهل و پنجمین رئیس جمهور آمریکا، روز دوم ژوئن ۲۰۱۷ خروج آمریکا از توافق آب و هوایی پاریس که باراک اوباما رئیس جمهور پیشین آن را امضاء کرده بود، اعلام کرد. آقای ترامپ دلیل خود مبنی بر این تصمیم را مغایرت آن با منافع ملی آمریکا عنوان کرد. به موجب معاهده‌ای که اوباما امضاء کرد، سهم مورد تصویب ایالات متحده از انتشار گازهای گلخانه‌ای ۱۷.۸۹ درصد از کل انتشار هاست.
در این معاهده کشور چین با ۲۰.۰۹ درصد بیشترین سهم ، ایالات متحده در جایگاه دوم، کشور روسیه با ۷.۵۳ در رده سوم و کشورهای هند، ژاپن، آلمان و برزیل در رده‌های بعدی بیشترین میزان تولید گازهای گلخانه‌ای قرار دارند.
بیشتر بخوانید : عواقب خروج آمریکا از توافق‌نامه آب و هوایی پاریس: ۵ تأثیر احتمالی تصمیم بحث‌برانگیز دولت ترامپ
مطابق گفته‌های رئیس جمهور آمریکا خروج از این پیمان منجر به توسعه صنایع نفت و زغال سنگ آمریکا خواهد شد. با این وجود او اعلام کرد که ایالات متحده به مذاکرات خود برای معامله‌ای بهتر ادامه خواهد داد.
لازم به توضیح است که کشورهای سوریه با 0.21 درصد، نیکاراگوئه با 0.03 درصد سهم انتشار گازهای گلخانه‌ای و سریر مقدس از کشور‌هایی عضو UNFCCC هستند که زیر بار امضای این پیمان نرفتند.
خروج این کشور از توافق آب و هوایی پاریس واکنش‌های بسیاری را برانگیخت. آنتونیو گوترش (António Guterres) دبیر کل سازمان ملل متحد، روز ۳۰ می ۲۰۱۷ با اشاره به مناقشات میان آمریکا و اروپا، اجرای این توافق و پایبندی همه جهانیان به آن را ضروری دانست.
آنگلا مرکل (Angela Merkel)، صدر اعظم آلمان در جریان اجلاس سران گروه ۷ در ۲۶ می ۲۰۱۷ اذعان کرد که همه سران این کشورها از دونالد ترامپ خواستند تا در تصمیم خود تجدید نظر کند، اما او نپذیرفت. در همین راستا برخی از رهبران کشورهای جهان از جمله امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه درصدد هستند تا رئیس جمهور ایالات متحده را وادار به عقب نشینی از تصمیم خود کنند.
آینده توافق پاریس چه خواهد بود؟
تاکنون تنها اصول ذکر شده در توافق آب و هوایی پاریس پایبندی‌های قانونی ندارد. تعهدات کشورها برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای داوطلبانه است و بحث در مورد اینکه چه زمان این تعهدات با هدف شدت بخشیدن به اقدامات، مورد بازبینی قرار خواهد گرفت، موضوعی بوده که در گفتگو‌ها به آن اشاره‌ای نشده است.
توافق پاریس وعده داده است که در کنار بازبینی‌های پنج ساله در سال ۲۰۱۸ نیز پیشرفت کار را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.
آنطور که تحلیل‌گران اشاره می‌کنند، توافق آب و هوایی پاریس یک تغییر مسیر جهانی به سوی کاهش کربن است و اقدامات بسیار دیگری برای انجام وجود دارد.
بیشتر بخوانید : آیا قانون منع تولید گازهای گلخانه ای می تواند جهان را نجات دهد؟
دیوید نوزبام (David Nussbaum)، مدیر اجرایی موسسه غیردولتی “سرمایه جهان برای طبیعت” (World Wide Fund On Nature) می‌گوید:
توافق آب و هوایی پاریس تنها وسیله‌ای برای دستیابی به آینده‌ای با کربن کمتر است.
پروفسور جان شفرد (John Shepherd) از مرکز ملی اقیانوس شناسی در دانشگاه ساوتهمتون، می‌گوید توافق آب و هوایی پاریس تعدادی آرزوی خوشایند را در برمی‌گیرد، اما در این میان هستند افرادی که دریافته‌اند دستیابی به اهداف تعیین شده در این توافق چه میزان دشوار است. پروفسور شفرد می‌گوید:
با نگاهی به مکانیزم‌های انتشار گازهای گلخانه‌ای کشورهای داوطلب و نیز عدم وجود حتی راهنما در رابطه با فعالیت‌های این کشور، بسیار دشوار است تا به دستیابی به این اهداف خوشبین باشیم.
بیشتر بخوانید :
- تکامل انسان برای تطبیق با تغییرات آب و هوایی؛ بحث داغ مجامع علمی!
- ذوب یخ ها در جنوبگان؛ چیزی بیشتر از آنچه که دانشمندان پیش از این تصور می‌کردند!
- خشکسالی شدید شهر کیپ تاون ؛ اتمام ذخایر آب آشامیدنی در کمتر از ۱۰۰ روز دیگر!
- ۲۰۱۷، گرمترین سال زمین بدون پدیده ال نینو بوده است
.
منبع : BBC
