هفته گذشته بود که آتشفشان فوئگو (Fuego) در گواتمالا فوران کرد و یکی از مهیب‌ترین فوران‌های چهار دهه‌ی اخیر را در این کشور را رغم زد.
آتشفشان فوئگو (Fuego) که نام آن از کلمه‌ی فوئگو (در زبان اسپانیولی به معنای آتش) گرفته شده، در 40 کلیومتری جنوب غربی پایتخت کشور، گواتمالاسیتی، در نزدیکی شهر آنتیگوا، یک میراث جهانی یونسکو قرار دارد. ارتفاع قله‌ی کوه آتشفشانی 3763 متر است و یکی از 34 آتشفشان فعال در این منطقه‌ی آمریکای مرکزی است.
در جریان فوران‌های آتشفشان فوئگو که از یکشنبه هفته گذشته آغاز شدند، ابرهای غلیظ خاکستر و جریان‌های آذرآواری مهیبی به سرعت به سوی شهرها و روستاهای اطراف آتشفشان پرتاب شدند. جریان‌های آذرآواری که مخلوطی از گاز و مواد آتشفشانی هستند، در همه‌ی فعالیت‌های آتشفشانی رخ می‌دهند و به دلیل وجود سنگ‌های ریز و داغ در آن می‌توانند برای ساکنان نواحی اطراف آتشفشان‌ها بسیار خطرناک باشند.
بیشتر بخوانید: فوران مرگبار آتشفشان در گواتمالا جان صدها نفر را گرفت
علاوه بر این، به دلیل سرعت بالای (گاهی بیش از 700 کیلومتر در ساعت) این جریان‌های مهیب، امکان غافلگیر شدن ساکنان محلی بسیار بالاست، موردی که برای بسیاری از ساکنان روستاهای اطراف آتشفشان فوئگو اتفاق افتاده است.
تنوع تهدیدهای آتشفشانی
به نظر می‌رسد، این روزها در فصل پر تب و تاب فوران‌های آتشفشانی قرار داریم که خسارات جانی و مالی زیادی به ساکنان نواحی مجاور خود وارد کرده‌اند. فوران آتشفشان کیلاویا (Kilauea) در جزایر هاوایی، اواسط اردیبهشت چندین بار فوران کرد و در نتیجه این فوران‌ها، جریان‌های گدازه‌ای روی زمین سرازیر شدند و ستون‌هایی از خاکستر هم تا ارتفاع چندین کیلومتری به هوا پرتاب شدند.
در جریان فوران‌های کیلاویا، در طول یک روز هزاران تن دی‌اکسید کربن به آسمان فرستاده می‌شود
خروج بخار و گاز از شکاف‌های متعدد آتشفشان کیلاویا، مه صورتی رنگی را تشکیل دادند که اصطلاحا وُگ (Vog) نامیده می‌شود. وگ، هنگامی به وجود می‌آید که دی‌اکسید گوگرد و گازها و ذرات فوران‌های آتشفشان با اکسیژن و رطوبت برخورد کنند و منجر به رخ دادن برخی واکنش‌های شیمیایی شوند. وگ اتفاق معمولی در آتشفشان کیلاویا است که گاهی در طول یک روز هزاران تن دی‌اکسید کربن را به آسمان می‌فرستد.
به گزارش CNN، از یکشنبه هفته گذشته تاکنون، آتشفشان فوئگو حداقل جان ۹۹ نفر را گرفته است و تقریبا 200 نفر هم ناپدید شده‌اند. خطر آتشفشان فوئگو فقط گدازه نیست، بلکه جریانی از گدازه‌ها و گل و سنگ‌های داغ از دهانه آتشفشان پرتاب می‌شوند که خطر بالایی برای ساکنان نواحی اطراف آتشفشان دارند.
بر اساس گزارش سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده (USGS)، این جریان‌های آتشفشانی کمتر شبیه مواد روان نارنجی رنگی هستند که انتظار داریم، بلکه به جای آن جریانی روانی شبیه به بتون مرطوب هستند. در حالی که جریان‌های گدازه‌ای آتشفشان کیلاویا، چسبناک هستند و به آهستگی حرکت می‌کنند، اما یک جریان آذرآواری به‌سرعت حرکت می‌کند.
گاهی سرعت این جریان‌ها به صدها کیلومتر (حتی تا ۷۰۰ کیلومتر در ساعت هم گزارش شده) می‌رسد که به سرعت از شیب آتشفشان به پایین سرازیر می‌شوند. به این ترتیب، اگر هشدارهای لازم از سوی مقامات سازمان مدیریت بحران ملی گواتمالا (CONRED) نبود، ساکنان روستاهای نزدیک به آتشفشان فوئگو، هیچ شانسی برای تخلیه محل زندگی خود و گریختن نداشتند.
سرعت جریان‌های آذرآواری، گاهی به صدها کیلومتر در ساعت می‌رسد
در این مورد هیلدا لوپز، یکی از ساکنان روستای سن مگال لس لوتس، به خبرگزاری اسوشیتد پرس گفت که مادر و خواهرش مفقود شده‌اند و پدر همسرش حتما در زیر آوار مانده است. او گفت:
ما در یک مهمانی بودیم و داشتیم تولد فرزندم را جشن می‌گرفتیم که یکی از همسایه‌ها آمد و گفت بیاید بیرون و جریان گدازه‌ها را ببنید، ابتدا باور نکردیم، اما هنگامی که از خانه بیرون رفتیم، جریان گِل داغی را دیدیم که به خیابان سرازیر شده است.
لوپز در حالی که گریه می‌کرد، اضافه کرد:
مادرم آنجا گیر افتاد، او نتوانست بیرون بیاید.
لایه‌های خطرناک
تفاوت خطرات ناشی از آتشفشان فوئگو و کیلاویا به نوع این آتشفشان‌ها برمی‌گردد، به گزارش نشنال جئوگرافی، کیلاویا یک آتشفشان سپری (Shield Volcano) است، به این معنا که آتشفشانی بزرگ و سپری شکل است و گدازه و جریان‌های گاز و بخار از شکاف‌هایش خارج می‌شود.
بیشتر بخوانید: لیستی از قویترین و بزرگترین آتشفشان ها در دنیا
اما در مقابل، آتشفشان فوئگو یک آتشفشان چینه‌ای (Stratovolcano) است و همانطور که از نامش پیداست، آتشفشان چینه‌ای از لایه‌های گدازه، خاکستر و سنگ ساخته شده است. آتشفشان‌های چینه‌ای، آتشفشان مشهورتری هستند و برخی از مهیب‌ترین فوران‌های تاریخ را هم این نوع آتشفشان‌ها رغم زده‌اند.
مهیب‌ترین فوران‌های تاریخ را آتشفشان‌های چینه‌ای رغم زده‌اند
به عنوان مثال، فوران آتشفشان‌های وزوویوس در ایتالیا و کراکاتوا در اندونزی که دو مورد از مهیب‌ترین و مخرب‌ترین فوران‌های آتشفشانی تاریخ محسوب می‌شوند، هر دو از نوع آتشفشان‌های چینه‌ای هستند.
مورد اول در سال 79 میلادی، موجب نابودی شهرهای پمپی و هرکولانیوم شد. و فوران آتشفشان کراکاتوا در سال 1886 منجر به سونامی که شد که موجب مرگ بیش از 36 هزار نفر شد، در جریان این رویداد، انرژی برابر با بیش از 13 هزار بمب اتمی هیروشیما رها شد. این فوران موجب نابودی کامل جزیره آتشفشانی شد.
در جریان آتشفشان کراکاتوا، انرژی برابر با بیش از 13 هزار بمب اتمی هیروشیما رها شد
هنگامی که یک آتشفشان چینه‌ای فوران می‌کند، مقادیر زیادی گدازه روی زمین جریان پیدا نمی‌کنند، بلکه در عوض، سنگ‌های بزرگ می‌شکنند و به سنگ‌های ریز کوچکی تبدیل می‌شوند که به همراه ذرات ریز گرد و غبار ترکیب و خاکستر داغ و گاز، ابرهای بسیار خطرناکی را تشکیل می‌دهند.
این ابرها به قدری می‌توانند غلیظ باشند که کاملا یک ناحیه را همچون شب تاریک کنند. در یک گزارش بی‌بی‌سی اشاره شده است که ابرهای غلیظ ناشی از فوران آتشفشان فوئگو به قدری ضخیم بوده‌اند که هوای یک بعدازظهر را کاملا تاریک کرده‌اند، به‌طوری که تیم‌های نجات مجبور شده‌اند برای ادامه تجسس خود از چراغ دستی استفاده کنند.
ابرهای فوران‌های آتشفشان چینه‌ای به قدری می‌توانند غلیظ باشند که هوای روز را همچون شب تاریک کنند
به همین ترتیب، روستای سن میگوئل لوس لوتس در گواتمالا، پس از فوران آتشفشان با خاکستر و گل داغ پوشانده شد. ابرهای آتشفشان چینه‌ای در نهایت با توجه به وزن بالایی خود فرو می‌ریزند و جریان‌های آذرآواری را آغاز می‌کنند که با ترکیب شدن مواد آتشفشانی این ابرها با گدازه‌ها، جریان‌های مهیبی به سوی نواحی مجاور سرازیر می‌شوند.
خطر یک آتشفشان چینه‌ای با فوران خاتمه پیدا نمی‌کند
اما خطر یک آتشفشان چینه‌ای با فوران خاتمه پیدا نمی‌کند. حتی هنگامی که یک آتشفشان چینه‌ای غیر فعال است، ممکن است خطرناک باشد. در واقع در این نوع آتشفشان‌ها، سنگ‌های شل و آوار آتشفشانی هنوز در اطراف شیب باقی می‌مانند و با یک باران سنگین از شیب سرازیر می‌شوند و نوعی جریان گِلی از ترکیب جریان‌های آذرآواری، سنگ‌های خرد شده و بخار به نام لاهار یا گل رود را پدید می‌آورند که به تعبیر سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده، شبیه یک رودخانه بتنی مرطوب هستند.
البته در صورتی که فقط کمی باران ببارد، چنین گل‌رودی پدید می‌آید، در واقع اگر یک بارش زمین رخ دهد، می‌تواند موجب جاری شدن سیل‌های مهیبی از آوارهای آتشفشانی شود.
اخبار علمی را با تکراتو دنبال کنید.
.
منبع: mnn
