طوفان شن در مریخ در طول دو هفته گذشته شدت گرفته است و این وضعیت را برای مریخنورد فرصت یا آپورچونیتی که از انرژی خورشید برای ادامه فعالیت خود استفاده می‌کند، دشوار کرده است. به علاوه دوربین‌های کاوشگر کنجکاوی نیز در معرض خطر قرار دارند.
تصویر سلفی که مریخنورد کنجکاوی ناسا در سول 2082 ماموریت خود (18 ژوئن 2018) طوفان شن در مریخ را نشان می‌دهد که کاهش رسیدن نور خورشید محل حضور این کاوشگر در دهانه گیل سیاره سرخ خبر می‌دهد. در این تصویر بر روی تخته سنگی که در سمت چپ دیده می‌شود، سوراخی که مربوط به مته حفاری کنجکاوی است، دیده می‌شود.
در طول دو هفته گذشته طوفان شن حاوی ذرات کوچک مریخ را در خود غرق کرده است و عملیات‌های علمی مریخنورد آپورچونیتی (فرصت) ناسا را دچار اخلال کرده است. اما در سوی دیگر سیاره، مریخنورد کنجکاوی (کیوریاسیتی) ناسا که به مطالعه خاک مریخ در ناحیه گودال گیل می‌پردازد به نظر می‌رسد از گزند طوفان شن در مریخ در امان بوده است.
عمده دلیل این تفاوت این است که مریخنورد فرصت برخلاف کنجکاوی که از باتری باتری ایزوتوپی گرمایی-الکتریکی استفاده می‌کند، انرژی خود را از نورخورشید تامین می‌کند. کنجکاوی با قدرت گرفتن از باتری خود شبانه روز به کار ادامه می‌دهد.
بیشتر بخوانید : مریخ نورد کنجکاوی ؛ گشت و گذاری در مریخ به دنبال نشانه‌های حیات!
بروس کنتر (Bruce Cantor)، معاون تحقیقاتی دوربین تصویربرداری رنگی سوار بر مدارگرد شناسایی مریخ (MRO) می‌گوید، مطابق گزارش‌هایی که رسیده بود طوفان شن در مریخ از نظر اندازه وسیع‌تر شده و اکنون اعلام شده است که سیاره سرخ رسما با یک طوفان سراسری مواجه است. اگر چه موقعیت کنجکاوی نسبت به آپورچونیتی تقریبا در نقطه مقابل سیاره است، اما طوفان در آن ناحیه نیز به طور پیوسته در حال افزایش است و در طول آخر هفته گذشته (هفته آخر خردادماه) شدت آن دو برابر شده است.
میزان بلاک کردن نور خورشید توسط اتمسفر سیاره که با کمیتی به نام “تائو” (tau) اندازه گیری می‌شود، اکنون به بیش از 8.0 رسیده است، یعنی بیشترین مقدار آن در تمام طول ماموریت کنجکاوی تا بدینجا. آخرین مقدار تائو اندازه گیری شده برای آپورچونیتی تا آستانه ۱۱ اندازه گیری شده بود، این ضخامت از غبار به آن اندازه کافی است تا بتواند فعالیت‌های قدیمی‌ترین سطح‌نورد مریخ را با اخلال مواجه کند.
منشاء طوفان شن در مریخ کجاست؟
کنجکاوی نماهایی غیرمنتظره از مریخ را برای پاسخگویی به برخی پرسش‌ها در اختیار دانشمندانی قرار داده است که از زمین نظاره‌گر هستند. یکی از بزرگترین این پرسش‌ها این است که چرا برخی از طوفان شن در مریخ بسیار بزرگ می‌شوند و برای ماه‌ها دوام می‌آورد، در حالی که برخی دیگر کوچک هستند و برای چند هفته دوام دارند؟
اسکات گازویچ (Scott D. Guzewich)، دانشمند جوی در مرکز پرواز فضایی گودارد ناسا در گرینبلت مریلند که مطالعات بر روی طوفان اطراف مریخنورد کنجکاوی را رهبری می‌کند، می‌گوید که تیم مطالعاتی هیچ ایده‌ای در مورد آنچه پیش آمده ندارند.
گازویچ اشاره می‌کند که کاوشگر کیوریاسیتی در کنار یک ناوگان از فضاپیماها در مدار مریخ، برای نخستین بار به دانشمندان این امکان را می‌دهند که اطلاعات ارزشمندی از گرد و غبار‌های مریخ، چه آنها که از سطح برخواسته‌اند چه آنها که از فضا آمده‌اند، جمع آوری کنند. آخرین طوفان شن در مریخ که مقیاس سراسری به خود گرفت به سال 2007 بازمی‌گردد، یعنی 5 سال پیش از آنکه کنجکاوی به سطح مریخ بنشیند.
در تصویری که در بالا می‌بینید، کنجکاوی حدودا 30 کیلومتر آنسوتر از جایی که خود در میانه گودال گیل قرار دارد، یعنی لبه‌های گودال، را تحت نظر گرفته است. تصاویر روزانه‌ای که دوربین MastCam کنجکاوی مخابره می‌کند، از گرفتگی بیشتر آسمان خبر می‌دهد. این سقف ضخیم آسمانی که از ورود نور خورشید جلوگیری می‌کند، حدودا 6 تا 8 برابر ضخیم‌تر حالت نرمال آن در این فصل است.
بیشتر بخوانید: مریخ ۲۰۲۰ با ۲۳ چشم؛ با مریخنورد جدید ناسا آشنا شوید
مهندسان کنجکاوی در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا در پاسادنا کالیفرنیا، تاثیرات افزایش این طوفان شن را بر روی تجهیزات سطح‌نورد مورد مطالعه قرار دادهاند و نسبت به خطر اندک آن هشدار دادهاند. بیشترین خطر متوجه دوربین‌های کاوشگر است.
دوربین‌ها به دلیل نور کم، به نوردهی طولانی مدت‌تری نیاز دارند. کنجکاوی به طور منظم دوربین MastCam خود را به سمت سطح مریخ می‌گیرد تا از میزان آسیبی که وزیدن گرد و غبار به اپتیک‌ها وارد می‌کنند، جلوگیری به عمل آید. آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا مسئول هدایت و رهبری آزمایشگاه علمی مریخ یا همان مریخنورد کنجکاوی را عهده‌دار است.
بیشتر بخوانید : آزمایشگاه پیشرانش جت (JPL) ناسا ؛ مرکز کائنات اینجاست!
طوفان‌های شن، به ویژه در طول بهار و تابستان در نیمکره جنوبی یعنی زمانی که سیاره به خورشید نزدیک می‌شود، در مریخ متداول هستند. با افزایش دمای اتمسفر، بادهای تولید شده توسط کنتراست دمایی در مناطق مختلف سطح مریخ، ذرات گرد و غبار که اندازه‌ای در حدود دانه‌های پودر تالک دارند را به حرکت در می‌آورند.
کربن دی اکسید یخ زده در پوشش‌های قطبی زمستانی بخار می‌شود، اتمسفر را ضخیم‌تر می‌کنند و فشار سطح را افزایش می‌دهند. این موضوع با پراکنده کردن ذرات گرد و غبار در هوا، پروسه را تقویت می‌کنند. ابرهای گرد و غبار تا 60 کیلومتر یا بیشتر نیز ارتفاع می‌گیرند.
درست است که گفتیم طوفان‌های شن در مریخ معمول هستند، اما آنها به طور معمول به یک منطقه خاص محدود می‌شوند. اگر این طوفان حال حاضر بر روی زمین اتفاق می‌افتاد، مطابق گفته گازویچ، منطقه آمریکای شمالی و روسیه را در برمی‌گرفت. طوفان‌های شن ممکن است برای برخی از ساکنان زمین به نظر عجیب و غریب بیاید، اما این پدیده منحصر به مریخ نیست. زمین نیز طوفان‌های شن دارد. در نواحی بیابانی مانند شمال آفریقا، خاورمیانه و جنوب غربی ایالات متحده می‌توان شاهد طوفان شن بود.
اما رالف کان (Ralph A. Kahn)، دانشمند ارشد مرکز گودارد که به مطالعه اتمسفر زمین و مریخ می‌پردازد، می‌گوید که شرایط بر روی زمین از گسترش و سراسری شدن این طوفان‌های شن جلوگیری می‌کند. از جمله این شرایط باید به ساختار اتمسفر ضخیم سیاره و نیروی گرانش قوی که منجر می‌شوند شن‌ها و گرد و غبار از زمین بلند نشوند. به علاوه، پوشش گیاهی موجود در خشکی‌های زمین خاک را با ریشه‌ها به هم متصل می‌کند و از زدودن ذرات توسط باد و باران جلوگیری می‌کنند.
جدیدترین اخبار نجوم را با تکراتو دنبال کنید.
بیشتر بخوانید :
- رآکتور کیلوپاور ناسا تست‌های نهایی را پشت سر گذاشت ؛ پیش به سوی ماه و مریخ !
- هیجان‌انگیزترین ماموریت های فضایی سال ۲۰۱۸ ؛ ماه و مریخ در صدر اهداف
- شکست ایلان ماسک در رسیدن به مریخ ؛ مدیر عامل بوئینگ خودروی تسلا را برمی‌گرداند!
- دستکاری ژنتیک؛ ایده جدید ناسا در ماموریت مریخ
.
منبع : NASA
