بسیاری از مردم در تصاویر ناسا، متوجه اشکالی شدند که شبیه به شخصیت عروسکی “دکتر بونسن هانیدو” در “نمایش‌های ماپت شو (The Muppet Show)” است. با این حال، به عقیده کارشناسان این عکس، موردی دیگری از پدیده روان‌شناختی پاریدولیا (Pareidolia) است، اما پاریدولیا چیست
اوایل خرداد، طوفان شن مهیبی مریخ را در برگرفت و ارتباط بین ناسا و مریخنورد آپورچونیتی را قطع کرد. آپورچونیتی همان کاوشگر رباتیکی است که از سال ۲۰۰۴ تاکنون در حال کاوش سیاره سرخ است. با توجه به غبار زیاد در هوا، پانل‌های خورشیدی مریخنورد امکان شارژ شدن را نداشتند و احتمالا کاوشگر با نبود برق کافی، خاموش شده است.
اما آپورچونیتی، تنها کاوشگری نیست که مریخ را کاوش می‌کند. مریخنورد کریاسیتی ناسا نیز در مریخ حضور دارد و از آنجایی که این کاوشگر از باتری‌های هسته‌ای بهره می‌برد، با وجود طوفان فعال بود و تصاویری را به زمین مخابره کرد. در همین حال، مدارگرد شناسایی مریخ هم به ثبت تصاویری از مریخ ادامه داده است.
روز ۲۲ مرداد، تصویری در حساب کاربری رسمی HiRise در توییتر منتشر شد که در زمان طوفان شن مریخ ثبت شده بود. HiRise، ابزار تصویربرداری علمی کیفیت بالای ناسا است که روی مداگرد شناسایی مریخ قرار دارد. این تصویر که از فاصله ۲۴۷ کیلومتری سطح مریخ گرفته شده بود، به‌دلیل برخی ویژگی‌های شبیه صورت یک شخصیت عروسکی به تمسخر گرفته شد.
حتی کاربر دیگری در جواب توییت ناسا، به اشکال دیگری که شبیه به شخصیت کارتونی “اسکروج مک‌داک” مجموعه داستان‌های اردک (DuckTales) والت دیزنی بودند اشاره کرد.
پاریدولیا چیست و چرا گاهی حس می‌کنیم در اشیا و طبیعت چهره یک انسان را می‌بینیم؟
پدیده روان‌شناختی که باعث می‌شود برخی افراد تصویر یا صدای تصادفی یا مبهمی را ببینند و بشنوند، پاریدولیا (Pareidolia) نام دارد. پاریدولیا ترکیبی از واژه یونانی”Para” به معنی چیز معیوب یا اشتباه و ” Eidōlon” به معنی تصویر، شکل یا تمثال است.
پاریدولیا یک نوع آپوفنیا (Apophenia، اختلال روانی که فرد معمولا ارتباطی بین مسائل بی‌ربط پیدا می‌کند) است که یک اصطلاح عمومی‌تر برای دیدن الگوها و اشکال آشنا در چیزهای تصادفی است.
برخی نمونه‌های رایج پاریدولیا، دیدن چیزی شبیه به عیسی مسیح در ابرها یا تصویر مردی روی ماه است. یکی از اولین مثال‌ها از پاریدولیا و ارتباط آن با تصاویر مذهبی، “کفن تورین” است، پارچه‌ای با تصویری از یک مرد که بعضی معتقدند عیسی مسیح است که بدنش مملو از زخم‌های ناشی از مصلوب شدن است.
یک عکاس آماتور به نام سکوندو پیا، زمانی که این کفن در کلیسای جامع تورین به‌نمایش گذاشته شد از آن عکس گرفت و بعدها با بررسی نگاتیوهای سیاه و سفید عکس، متوجه نقش چهره‌ای روی آن شد.
کارل سیگن معتقد است که پاریدولیا ابزاری برای بقا است
برخی بازدیدکنندگان از کلیسای سنت ماری در راتکیل، ایرلند، می‌گویند؛ تنه درختی در محوطه خارجی کلیسا شبیه به مریم باکره است. در موردی دیگر، آسیبی که به پدرا دا گواوا، سنگی عظیم خارج از ریو دو ژانیرو در برزیل وارد شد، این تصور را به وجود آورد که روی آن چهره یک انسان نقش بسته است. بسیاری از مردم تصور کردند، تصاویری که در سال 1976 توسط مریخنورد وایکینگ 1 گرفته شد، چهره‌ای را نشان می‌دهد که احتمالا بقایای تمدن باستانی است.
در سپتامبر 1969، نظریه‌پردازان توطئه ادعا کردند که برخی آثار بیتلز حاوی نکاتی در خصوص مرگ احتمالی پل مک‌کارتنی است. بسیاری عبارت “پل مُرده” را زمانی که آهنگ “دشت‌های ابدی توت‌فرنگی (Strawberry fields forever)” را به صورت وارونه پخش کردند، شنیدند. “وارون‌نگاری صوتی (Backmasking) “ که برای نهان کردن برخی پیام‌های سِری یا ناخواسته در نوار موسیقی مورد استفاده قرار می‌گیرد، از آن دست افسانه‌هایی است که حتی تا امروز هم نمونه‌هایی از آن شایع است.
بیشتر بخوانید: مشهورترین نظریه‌های توطئه ؛ از سوسمارهای خانواده سلطنتی تا خزندگان فضایی
در سال 1977، مشاهده چهره عیسی مسیح روی یک نان ترتیلای مکزیکی، تبدیل به یک استاندارد بین‌المللی برای دیدن معجزه شد. این اتفاق در شهر کوچک لیک آرتور، نیومکزیکو در فاصله‌ی ۴۰ دقیقه‌ای جنوب رازول اتفاق افتاد. دایان دایسر، زنی اهل میامی، مدعی شد که تصویر چهره عیسی مسیح را روی یک ساندویچ پنیر گریل شده دیده است. او این ساندویچ پنیر را در سال ۲۰۰۴ در eBay به قیمت ۲۸ هزار دلار فروخت.
در سال 2004، استیو کراگ، مدیر بخش جوانان کلیسای متودیست در هوستون، تگزاس، چیتوز (اسنک ذرتی) را دید که شبیه عیسی بود. دونا لی، زنی اهل تولدو، اوهایو، وقتی در یکشنبه نخل (جشن مسیحی که یکشنبه قبل از عید پاک برگزار می‌شود) پیِروگی (نوعی غذا) می‌پخت، عکس عیسی مسیح را روی آن دید.
در سال 2007 در سنگاپور، پینه درختی شبیه به میمونی دیده شد و همین باعث گردید بسیاری به “خدای میمون” که از خدایان محلی محسوب می‌شود، ادای احترام کنند.
در کافه بونگو جاوا در بلمونت، تنسی، نان رول دارچینی دیده شد که شبیه به مادر ترزا بود. این نان رولی قبل از اینکه در کریسمس ۲۰۰۷ به سرقت برود، تا ۱۰ سال در این کافه به نمایش گذاشته شد. در سال 2012، بسیاری از مردم به زیارت درختی در خیابان شصتم و خیابان برگنلین در غرب نیویورک رفتند تا خراش روی درختی را ببینند که برخی عقیده داشتند، تصویری از مریم مقدس است.
چرا پاریدولیا اتفاق می‌افتد؟
نظریات متعددی در خصوص دلیل این پدیده وجود دارد. کارشناسان می‌گویند، پاریدولیا، تصمیم روان‌شناختی برای بسیاری از توهماتی را فراهم می‌کند که شامل حواس می‌شوند. محققان معتقدند پاریدولیا می‌تواند دلیل گزارش‌های متعدد از مشاهده یوفوها، پاگُنده (ساسکواچ) و هیولای لخ‌نس و شنیدن پیام‌های مخفی در پخش وارونه نوارها باشد.
پاریدولیا اغلب دارای مفاهیم مذهبی است. مطالعه‌ای در فنلاند نشان داد، افرادی که مذهبی هستند و به افکار فراطبیعی اعتقادی قوی دارند، احتمال بیشتری دارد که چهره‌ها و اشکال آشنایی را در اشیا و طبیعت ببینند.
بیشتر بخوانید: عجیب‌ترین بیماری‌های روانی جهان ؛ وقتی مرزی بین واقعیت و خیال وجود ندارد!
کارل سیگن، کیهان‌شناس و نویسنده شهیر، این موضوع را مطرح کرد که پاریدولیا ابزاری برای بقا است. او در سال 1995 در کتاب “جهان در تسخیر شیطان، علم همچون شمعی در تاریکی” این بحث را مطرح کرد که توانایی تشخیص چهره از راه دور یا در شرایطی که دید مناسبی وجود ندارد، یک روش مهم برای زنده ماندن است.
در واقع به عقیده سیگن، پاریدولیا فراتر از یک نقیصه بینایی است. اگر در جایی باشید که به آن نیاز داشته باشید، مانند شناسایی سریع شکارچیان در جنگل؛ پاریدولیا می‌تواند ارزش حیاتی داشته باشد. سیگن اشاره می‌کند، در حالی که این غریزه انسان را قادر می‌سازد فورا قضاوت کند، فردی که در حال نزدیک شدن به اوست، دوست یا دشمن است؛ اما در همین حال، ممکن است منجر به تفسیر اشتباه تصاویر تصادفی یا الگوهای نور و سایه همچون تصاویری واقعی شود.
پاریدولیا اغلب دارای مفاهیم مذهبی است
لئوناردو داوینچی، پاریدولیا را همچون ابزاری هنری می‌دید. او در یکی از دست‌نوشته‌های خود، نوشت:
اگر نگاهی به دیواری با لکه‌های مختلف و یا مخلوطی از انواع سنگ‌ها بیاندازید و بخواهید صحنه‌ای را تجسم کنید، می‌توانید در آن چشم‌اندازهای مختلفی را ببینید که شبیه کوه‌ها، رودخانه‌ها، سنگ‌ها ، درختان، دشت‌ها، دره‌ها و تپه‌ها به‌نظر می‌رسند.
برخی هنرمندان از این پدیده استفاده کردند تا تصاویر پنهانی را در آثار خود بگنجانند. به عنوان مثال، ناظران اغلب اشیاء مختلفی را در نقاشی‌های گل جورجیا اوکیف، نقاش زن آمریکایی، می‌بینند. در سال 1971، نویسنده و روشنفکر لتونی، کنستانتینس رادو، آنچه را که عقیده داشت کشف پدیده صوتی الکترونیکی (EVP) است را گزارش داد.
بیشتر بخوانید: اختلالات روانی در یک چهارم جمعیت ایران دیده می‌شود
از پدیده صوتی الکترونیکی اغلب به عنوان “پاریدولیا شنوایی” یاد می‌شود. شنیدن پیام‌های پنهان در موسیقی‌های مشهور نیز، پاریدولیای شنوایی محسوب می‌شود. در تست روان‌شناسی “رورشاخ (Rorschach test)”، از پاریدولیا برای به دست آوردن بینشی از حالت ذهنی فرد استفاده می‌شود.
پی‌نوشت:
پل مک‌کارتی پس از مرگ با یک بدل جایگزین شده است، این یکی از مشهورترین نظریه‌های توطئه است. بر اساس این فرضیه، خواننده و آهنگساز گروه راک اند رول مشهور بیتلز ” (Beatles) ” پل مک‌کارتنی در یک تصادف اتومبیل در سال 1966 کشته شده است. اما با توجه به موفقیت‌های تجاری این گروه موسیقی، دیگر اعضای گروه و کمپانی‌های حامی آنها، سعی کرده‌اند که او را با یک بدل جایگزین کنند تا رکوردشکنی‌ها و منابع مالی بالای بیتلز به خطر نیافتد.
اخبار علمی را با تکراتو دنبال کنید.
پیشنهاد سردبیر:
- ۲۵ نظریه توطئه فضایی (قسمت اول)
- ۲۵ نظریه توطئه فضایی (قسمت دوم)
- آیا موجودات فضایی مانع از وقوع جنگ جهانی سوم شدند؟
.
منبع: livescience, sciencealert
