دنباله‌دار امواموا (Oumuamua) توسط نقشه‌های ستاره‌ای کاوشگر گایای سازمان فضایی اروپا مورد ارزیابی قرار گرفت و مشخص شد که احتمالا منشاء آن یک ستاره کوتوله بوده است. دنباله‌دار امواموا در 17 اکتبر 2017 توسط تلسکوپ پان‌استارز در هاوایی کشف شد.
دنباله‌دار امواموا (Oumuamua) در رده دنباله‌دار های نیمه فعال است و نخستین شی‌ء میان‌ستاره شناسایی شده در منظومه شمسی است. این دنباله دار 19 اکتبر 2017، یعنی 40 روز پس از آنکه از نزدیک‌ترین فاصله خود نسب به خورشید عبور کرد، توسط رابرت وریک (Robert Weryk) و با استفاده از تلسکوپ پان‌استارز (Pan-STARRS) در هاوایی کشف شد. امواموا در زبان اهالی هاوایی به معنای “پیغامبر” است.
این شی‌ء بیگانه با سرعت بیشتر از 26 کیلومتر در ساعت در مدار خود به دور خورشید حرکت میکند، به شکل مکعب مستطیل کشیده با 230 متر طول و 35 متر عرض و ارتفاع است. از همان روزهای نخست پس از کشف توسط تلسکوپ در هاوایی ستاره‌شناسان پی بردند که با یک جرم آسمانی عجیب و غریب طرف هستند. امواموا یک شکل سیگار مانند دارد و حدودا هم اندازه یک آسمان خراش است. این دنباله دارد رنگ قرمز تیره و سرعت حرکت بسیار بالایِ غیرقابل توضیح دارد. برخی از ستاره‌شناسان این دنباله‌دار را از نظر انتشار امواج رادیویی مرتبط با بیگانگان مورد ارزیابی قرار داده‌اند.
دنباله‌دار امواموا (Oumuamua) کجاست؟
مهمترین نکته در خصوص این جرم آسمانی این است که مانند سایر سنگ‌های آسمانی در مداری دایره‌ای شکل به دور خورشید گردش نمی‌کنند. نحوه حرکت امواموا به این صورت است که میان عطارد و خورشید غوطه ور می‌شود، با سرعت کم از پایین ستاره منظومه ما عبور میکند و برای ادامه مسیر خود در خارج از منظومه شمسی با سرعت از کنار زمین ما عبور میکند. این موضوع نشان می‌دهد که ما با یک جرم میان‌ستاره‌ای طرف هستیم که از خارج از منظومه شمسی وارد شده است.
بیشتر بخوانید : دنباله دار چیست و از این اجرام غبارآلود یخی چه می‌دانیم؟
امواموا (Oumuamua) در زبان اهالی هاوایی به معنای “فرستاده‌ای از راه دور” و “نخستین رسیده” معنا می‌شود. ستاره‌شناسان هویت این جرم به عنوان یک ستاره دنباله دار نیمه فعال می‌شناسند و لقب سیارک را به آن نمی‌دهند. در بسیاری از منابع خبری فارسی و انگلیسی از امواموا به عنوان یک سیارک نام برده می‌شود که طبیعتا نادرست است.
امواموا از کجا آمده است؟
اگر دنباله دار امواموا در منظومه شمسی و در طول تکامل این سامانه، بوجود نیامده است پس چگونه بوجود آمده است. هشت ستاره‌شناس با استفاده از جدیدترین و دقیق‌ترین نقشه ستاره‌ای که تاکنون تهیه شده است، چهار ستاره موقعیت‌یابی کرده‌اند که میتوان از آنها به عنوان منشا دنباله‌دار امواموا یاد کرد. مسیر هر یک از این چهار ستاره در بررسی‌های اخیر تا حدودی بر مسیر محاسبه شده برای این دنباله دار منطبق است.
این مطالعه جدید که روز سه‌شنبه در کنفرانس خبری سازمان فضایی اروپا بسیار برجسته بود، اخیرا برای انتشار در ژورنال Astronomical Journal مورد تایید قرار گرفته است و درواقع یک پیرریویو (peer-reviewed) به شمار می‌رود.
بیشتر بخوانید : برخورد ستاره های دنباله دار با زمین چه عواقبی را به همراه خواهد داشت؟
اما تیم مطالعاتی چگونه منشاء دنباله‌دار اومواموا را مورد شناسایی قرار دادند. این تیم با استفاده از یک نقشه بی‌سابقه از 1.7 میلیارد ستاره که توسط فضاپیما گایا (Gaia) متعلق به سازمان فضایی اروپاست، کار خود را آغاز کردند. این نقشه جدید که در ماه آپریل منتشر شد، دومین مجموعه داده متعلق به فضاپیما گایا است که توسط این سازمان فضایی منتشر شده است. فضاپیما گایا در دسامبر 2013 پرتاب شد.
این نقشه نه تنها موقعیت دقیق ستارگان را مشخص کرده است، بلکه نشان می‌دهد که ستارگان با چه سرعتی و در چه مسیری در فضا در حال حرکت هستند. در پایگاه داده فضاپیما گایا حدود 7 میلیون ستاره اطلاعات حرکتی دارند که جزئیات آن به ستاره‌شناسان این امکان را می‌دهد که موقعیت‌های این ستارگان را در میلیون‌ها سال قبل مشخص کنند.
با مقایسه تاریخچه حرکتی این دنباله‌دار اومواموا با مسیرهای حرکتی این چند میلیون ستاره، تیم تحقیقاتی توانستند چهار کاندیدا را برای منشاء اومواموا تعیین کنند که در محدود چند سال نوری از این دنباله‌دار واقع شده‌اند. یکی از این منظومه‌های ستاره‌ای احتمالا اومواموا را، احتمالا توسط یک ستاره غول‌آسا در نخستین مراحل تشکیل این سامانه، به سوی زمین روانه کرده است.
هر چهار ستاره‌ای که به عنوان کاندیدا برای منشاء دنباله‌دار اومواموا نامشان مطرح است، در زمره ستار‌ه‌های کوتوله هستند. دو مورد از آنها پیش از این نامگذاری شده بودند (HD 292249 و HIP 3757). دو مورد دیگر نیز به طور موقت توسط تیم مطالعاتی با عناوین خانه 3 (home-3) و خانه 4 (home-4) شناخته می‌شوند. مسیر حرکتی ستاره کوتوله HIP 3757 بیشترین تطابق را با مسیر حرکتی دنباله دار اومواموا دارد. مسیرهای حرکتی این ستاره و دنباله‌دار اومواموا در طول چند میلیون سال و یا بیشتر حدود 2 سال نوری با هم اختلاف داشته‌اند.
بنابر این با داده‌هایی که در حال حاضر در اختیار داریم، این ستاره بهترین کاندیدا برای محلی است که دنبال‌دار اومواموا از آنجا آمده است. این پاسخ توانسته است ستاره‌شناسان را به شدت راضی کند.
آیا این پایان کار است؟
مسلما این تحقیق پایان کار نیست و ستاره‌شناسانی که این مطالعه را به پیش برده‌اند کماکان این اعتماد به نفس را ندارند که بگویند منشاء دنباله دار امواموا را پیدا کرده‌اند. یکی از مشکلات این است که نقشه دقیق و بزرگی که فضاپیما گایا از 7 میلیون ستاره تهیه کرده است، تنها بخشی از آسمان را در برمی‌گیرد. در خارج از منظومه شمسی حدودا میتوان 180 میلیون ستاره دیگر را نیز نام برد که نسبت به کاندیداهای اعلام شده توسط این تیم تحقیقاتی فاصله نزدیک‌تری به زمین دارند. نویسندگان این پروژه در همین زمینه می‌نویسند:
از این رو بعید است آنچه ما پیدا کرده‌ایم منشاء واقعی این جرم میان‌ستاره‌ای باشد.
تیم مطالعاتی همچنین در تاریخ چند میلیون سال گذشته به دنبال همتایانی برای اومواموا گشته‌اند. در حقیقت این دنباله‌دار احتمالا پیش از آنکه وارد منظومه شمسی ما شود، مسیری بلندتر و راه بسیار طولانی‌تری را پشت سر گذاشته است. آنطور که نویسندگان می‌گویند شاید این سفر ده‌ها میلیون سال به طول انجامیده باشد.
بیشتر بخوانید : شاید ستاره دنباله دار اسرار آمیزی باعث تکامل اجداد اولیه ما شده باشد
به علاوه باید اشاره کرد که این چهار ستاره‌ای که توسط تیم مطالعاتی به عنوان منشاء امواموا از آنها یاد شده، تاکنون میزبان هیچگونه سیاره‌ای نبوده‌اند. بنابراین آنها را تنها به عنوان ستارگانی می‌شناسیم که دنباله دار Oumuamua را به سوی زمین سوق داده‌اند. در نهایت آنطور که از سرعت این دنباله‌دار برمی‌آید، احتمالا از سوی یک سامانه دوتایی ستاره‌ای به این سوی ما می‌آیند. با این حال تاکنون هیچ یک از این سامانه‌هایی که از آنها در این مطالعه نام برده شده است، بیش از یک ستاره در خود ندارند.
دانشمندانی که در این مطالعه فعالیت می‌کنند در حال حاضر منتظر هستند تا سومین نقشه ستاره‌ای فضاپیما گایا منتشر شود. توصیفاتی که این داده‌ها از حرکت این جرم ارائه می دهند، دقت فوق‌العاده بالایی دارند. نسبت به مطالعاتی که تاکنون در این تیم در تحقیقات خود انجام داده‌اند، داده‌هایی که در نقشه سوم گایا منتشر خواهد شد 10 برابر دقت بیشتری دارد. شاید منشاء دنباله‌دار میان‌ستاره‌ای بازدیدکننده از ما جزئی از اطلاعات این نقشه‌ها باشند. با این همه محققان می‌گویند جستجو برای یافتن منشاء این دنباله‌دار همچنان ادامه خواد داشت.
بیشتر بخوانید :
- کشف دنباله دارهای انتحاری “کامی‌کازه” در ستاره ای نزدیک
- کشاورزی در مریخ ؛ چگونه در مریخ محصولات غذایی تولید کنیم؟
- کشف دو سیاره فراخورشیدی جدید توسط تلسکوپ فضایی تس (TESS)
- دروازه فضایی عمیق تا سال ۲۰۲۴ به مدار ماه می‌رود
منبع : ScienceAlert
اخبار نجوم را با تکراتو دنبال کنید!
منظور از دنباله های نیمه فعال چیه؟
مممنون