اختاپوس مادر برای محافظت از تخم‌های خود پس از جفت‌گیری تا آستانه جانش پیش می‌رود. این جانور یک رفتار چهار مرحله‌ای دارد و اندکی پس از باز شدن تخم‌هایش می‌میرد. بقای این گونه آبزی به همین رفتار مادرانه وابسته است.
باهوش و عجیب. همراه با مهارت‌هایی نظیر حل مسئله و قدرت استتاری مهیج. اختاپوس‌ها مخلوقات بسیار شگفت‌انگیزی هستند. با این سطح از هوش و توانایی شاید گمان ببرید که سال‌های سال زندگی می‌کنند، اما در مجموع یک اختاپوس زندگی کوتاهی دارد و عموما شاید نتواند بیشتر از یک یا دو سال زندگی کند.
این موضوع به دلیل سملپریتی (Semelparity) است که این جانور دارد؛ به این معنا که آنها تنها اندکی پیش از مرگشان تولید مثل می‌کنند. آخرین فعالیتی که اختاپوس ماده پیش از مرگش انجام می‌دهد، خوابیدن بر روی تخم‌هایش است. حقیقت جالب ماجرا اینجاست که این اختاپوس ماده، حتی در طول این مدت برای تغذیه هم از روی تخم‌های بلند نمی‌شود. او بر روی تا زمانی که جوجه‌ها از تخم بیرون بیایند، بر روی تخم‌ها می‌نشیند و آرام آرام با گرسنگی دادن به خود به مرگ نزدیک می‌شود.
در طی این روند دردناک، اختاپوس مادر هنگام نزدیک شدن به پایان حیات خود، در بعضی مواقع پوست خود را در ناحیه تانتاکول‌ها (بازوچه یا Tentacle) پاره می‌کند و از بخش سر آن تغذیه می‌کند. فقط به این دلیل که در جریان این رفتار نمی‌خواهند از روی تخم‌های خود بلند شوند.
بیشتر بخوانید : آیا هشت‌پا یک موجود فضایی است؟
اکنون دانشمندان متوجه شده‌اند که چرا این سناریوی غم‌انگیز اتفاق می‌افتد. آنها می‌گویند این رفتار از یک غده مرتبط با بینایی در بین دو چشم اختاپوس منشاء می‌گیرند. این غذه چیزی شبیه به غذه هیپوفیز در مغز انسان است. در جریان یک آزمایش که در سال 1977 اتفاق افتاد، آنها این غده را برداشتند و متوجه شدند که این رفتار غریزی در اختاپوس مادر از بین می‌رود. جانور ماده این آزمایش، پس از آنکه غده برداشته شد، تخم‌های خود را ترک و شروع به پیداکردن غذا کرد. اختاپوس ماده در این حالب زندگی طولانی‌مدت‌تری را ادامه داد.
اینطور به نظر می‌رسد که بلوغ اندام‌های تولید مثلی در نتیجه ترشحاتی از این غده اپتیکی باشد. همین ترشحات، به نظر می‌رسد که غده‌های بزاقی و گوارشی را غیرفعال می‌کند که این امر به نوبه خود باعث می‌شود که اختاپوس ماده در نتیجه گرسنگی کشیدن بمیرد.
در یک تحقیق جدیدی که به انجم رسیده است، زیست‌عصب‌شناسانی از دانشگاه شیکاگو با استفاده از یک ابزار توالی‌یابی (سکانس کردن) ژنتیکی، سیگنال‌های ملکولی دقیق که توسط غده اپتیکی متعلق به نوعی اختاپوس ماده دو چشمِ کالیفرنیایی (با نام علمی Octopus bimaculoides) را به دقت شرح دادند. آنها همچنین چهار فاز مختلف از این رفتار مادرانه را مشخص و توانستند آنها را به سیگنال‌های مذکور مرتبط کنند. در نتیجه فرآیندی که منجر در طی آن این غده‌های اپتیکی مرگ جانور ماده را به همراه داشته باشد، تعیین شدند.
یان وانگ (Z. Yan Wang.) زیست‌عصب‌شناس و یکی از نویسنده‌های این تحقیق می‌گوید :
ما تحقیق مربوط به سرپایان (سفالوپادها) را در قرن 21 تکرار کردیم. با این هدف که ارگانی که مسئول انجام این کار است و برای مدت‌های طولانی که زیست‌شناسان حوزه سرپایان را به خود مشغول کرده است را شناسایی کند. وقتی به این رفتارها به دقت نگاه کنیم، آنها را بسیار مشخص و حتی قالب می‌یابیم.
رفتار اختاپوس مادر بسیار هیجان‌انگیز است چرا که برای نخستی بار است که می‌توانیم یک مکانیزم ملکولی را به چنین رفتار دراماتیکی مرتبط کنیم. حداقل برای من این تمام هدف‌ام برای مطالعه علوم اعصاب است.
در فاز اول ما یک اختاپوس ماده جفت‌گیری نکرده بالغ را مشاهده می‌کنیم که به شدت فعال و شکارچی مهاجم و چابکی است که بخش عمده‌ای از زمان خود را برای ساخت لانه‌اش صرف می‌کند. در فاز دوم اما پس از تخم گذاشتن، تمام حواس خود را متوجه این تخم‌ها می‌کند، آنها را نوازش و آب را به سوی‌شان روانه می‌کند. در این فاز هرگز به صورت فعال از خانه خود برای شکار بیرون نمی‌رود. مگر آنکه گاهی اوقات یک خرچنگ نگون‌بخت که در فاصله نزدیک آنها حرکت می‌کند را به دام بیاندازند. همین خرچنگ می‌تواند این فاز برای مدت سه چهار روز وجود دارد.
بیشتر بخوانید : این لاک‌پشت از طریق آلت تناسلی خود نفس می‌کشد!
در فاز سوم اما، اختاپوس مادر مطلقا لب به غذا نمی‌زند و انرژی او رفته رفته کمتر می‌شود. این فاز بین 8 تا 10 روز دوام دارد. در نهایت در فاز چهارم آشفتگی و اضطراب در او افزایش پیدا خواهد کرد. در این فاز دانشمندان مشاهده کرده‌اند که آنها به شکم خود ضربه می‌زنند، به خود آسیب وارد می‌کنند، تانتاکول‌های خود را در هم فرو می‌برند، رنگشان می‌پرد و لاغرتر می‌شوند. در پایان این مرحله اندکی پس از آنکه تخم‌ها سر باز کردند، جانور از بین می‌رود.
دانشمندان در این تحقیق که نتایج آن در مجله Journal of Experimental Biology به چاپ رسیده است، در هر یک از این چهار مرحله غده‌های اپتیکی اختاپوس را خارج کرده‌اند و برای آنکه بفهمند دقیقا چه اتفاقی در حال رخ دادن است، RNA آنها را سکانس کرده‌اند. مشاهدات نشان داده است که اختاپوس پیش از جفت‌گیری سطح بالایی از نوروپپتید (مجموعه‌ای از آمینوسیدها با نقش عصبی) و ملکول‌های پروتئین مانند کوچک را تولید می‌کنند. این ملکول‌های پروتئین مانند با رفتارهای غذایی در بسیاری از جانوران مرتبط بوده است. پس از جفت‌گیری اما تولید نوروپپتید با افت شدیدی همراه خواهد بود.
با پایان یافتن جفت‌گیری، افزایش اندکی در تولید کتکولامین‌ها (catecholamine)، استروئیدهایی که متابولیسم کلسترول و فاکتورهای انسولین‌مانند را کنترل می‌کنند، مشاهده شد. این نخستین باری بود که کاربردی برای غده‌های اپلتیکی تعریف می‌شد که هیچ ارتباطی با تولید مثل ندارد. این مطالعه نشان می‌دهد که این غده تنها مسئول ترشح یک هورمون خاص برای کنترل تولید مثل نیست، بلکه از مسیرهای سیگنالینگ چندگانه‌ای استفاده می‌کنند که احتمالا باعث می‌شوند اختاپوس ماده چهار چشمی مواظب تخم‌های گرانبهای خود باشد.
اینکه این مسیرهای چندگانه چگونه کار می‌کنند هنوز معمایی است که رمزگشایی نشده است. مشخص نیست که آیا انتقال‌دهنده‌های عصبی که پس از جفت‌گیری وارد عمل می‌شود، اندام‌های تولیدمثلی را برای افزایش غریزه مادرانه مورد هدف قرار می‌دهند و یا فعالیت‌های گوارشی را کم و کمتر می‌کنند تا مادر از تخم‌های خود نگه‌داری کند. وانگ در این خصوص می‌گوید :
پیش از آنکه ما دقیقا به سراغ فهم نقش‌های این غده نوری برویم، به نظر می‌رسید که در حال تماشای تریلر یک فیلم هستیم. از آنچه در حال وقوع است می‌آموزیم، اما اکنون ما در حال یادگیری در خصوص شخصیت اصلی این سناریو هستیم. اینکه چه نقش‌هایی را دنبال کرده است. اندکی نیز به این موضوع خواهیم پرداخت که چه مسیری را دنبال کرده است تا به اینجا ماجرا تزاژدیک خود برسد.
آنچه هنوز هم نامشخص است این است که اختاپوس نر در این میان به چه دلیل تمایل دارد اندکی پس از جفت‌گیری بمیرد. این هم نکته مهمی است که آنها اجبار والدینی مشابه‌ای برای حفاظت از تخم‌ها ندارند. بنابراین هنوز رموز بسیاری در خصوص این دوستانِ تانتاکول‌دارمان وجود دارد که هنوز برملا نشده است.
بیشتر بخوانید :
- مرگ آخرین کرگدن سفید شمالی: شمارش معکوس برای انقراض کرگدن سفید شمالی
- آیا ما انسان ها به قدری باهوش هستیم که از هوش حیوانات آگاه باشیم؟
- این خطرها به انقراض انسان ها منجر می‌شوند؛ چه چیزی آینده نسل انسان را تهدید می‌کند؟!
منبع : ScienceAlert
اخبار علمی را با تکراتو دنبال کنید!
