بزرگترین سیل های ایران و جهان کدامند؟ از سیستان و بلوچستان و گلستان تا یانگ تسه در چین و مریلند آمریکا در ادامه با مرگبارترین سیل های تاریخ آشنا خواهیم شد.
مرگ تعدادی از هموطنان در استانهای گلستان، مازندران،شیراز و فارس ما را بر آن داشت که گزارشی از مرگبارترین و بزرگترین سیل های ایران و جهان ارائه دهیم.
چند سالی است که سیل ها یکی پس از دیگری و به گفته کارشناسان خیلی زودتر از دوره های بازگشت طبیعی به وقوع می پیوندند. بزرگترین سیل های تاریخ جهان در هزاره اخیر اگرچه گستردگی وسیعی دارد و از کشورهای متعدد در شمال اروپا تا شرق چین را در بر می گیرد اما نکته این است که در یکصد سال اخیر بیشتر سیلهای ویرانگر جهان در کشورهای جهان سوم یا در حال توسعه بویژه در آسیا به وقوع پیوسته و هزاران نفر را به کام مرگ کشانده است.
وجه مشترک تمامی این کشورها توسعه نیافتگی و تخریب گسترده سرزمین و پوشش گیاهی است که یکی از دلایل وقوع سیل به شمار می آید. در ایران نیز به گواه شواهد موجود و آمارهای ارائه شده وقوع سیل در دهه های اخیر شدت گرفته است.
سیل اگرچه در زمره سوانح طبیعی دسته بندی می شود اما در ایران بیشتر سیل های رخ داده بیش از آن که منشا آن طبیعی باشد، حاصل دخالت های ناصواب انسانی است که سیل ۸۸ قم تنها نمونه کوچکی از آن است چرا که بستر رودخانه خشکیده قمرود توسط شهرداری به پارکینگ تبدیل شد و نهایتا وقتی بعد از چند سال کاهش بارندگی، باران کمی بیش از حد تصور مسئولان بارید و در رودخانه جاری شد، به جای بستر شن و ماسه ای به صدها نفر از مردم و خودروهای پارک شده برخورد کرد و همه را با خود برد.
تخریب جنگل ها و مراتع، چرای بی رویه دام در بالادست سدها و مسدود کردن غالب رودخانه های کشور با دیواره های بتونی نیز از دیگر دلایل تشدید سیل در کشور است. بر اساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست، از ۴۲۱ مورد سیل اتفاق افتاده از سال ۱۳۳۰ تا ۱۳۸۰ نزدیک به ۷۴ درصد آن تنها مربوط به سال های ۱۳۶۰ تا ۱۳۸۰ می شود. یعنی در فاصله سال های ۶۰ تا ۸۰ میزان سیل ۲۰ برابر شده در حالی که تغییرات زیادی در بارندگی های منطقه جز چند مورد استثنایی وجود نداشته است. البته از این زمان به بعد نیز آمار دیگری ارائه نشده است!
پیش از پرداختن به مبحث بزرگترین سیل های ایران و جهان ذکر این نکته الزامی است که وقوع سیل در این مرز و بوم نیز واجد یک سابقه تاریخی است. برای مثال در تاریخ بیهقی در مورد سیل غزنین می‌خوانیم:
روز دوشنبه میان دو نماز بارانکی خرد خرد میبارید، چندان که زمین را اندکی تر میکرد و گروهی از گله‌داران در بستر رود غزنین فرود آمده و گاوها را آنجا نگه داشته بودند.
باران در پسینگاهان چنان شد که همانندش را به یاد نداشتند و تا دیری پس از نماز خفتن پیوسته میبارید و پاسی از شب گذشته، سیلی در رسید که پیران کهن اقرار کردند چنین سیلی به یاد نمیآرند و با درختان بسیاری که از بیخ و بن برکنده و با خود میاورد، ناگهان سر رسید. گله‌داران جستند و جان به در بردند و سیل گاوان و استران در ربود.
بزرگترین سیل های ایران و جهان کدامند؟
آنچه در بالا خواندیم، بخشی از روایت تاریخ بیهقی (اثر ابوالفضل بیهقی دبیر) از سیل غزنین، پایتخت غزنویان بود. با وقوع سیل اوایل سال جاری در گرگان و شیراز و سیل چندی پیش در سیستان و بلوچستان، مدام به روایت بیهقی فکر میکردم. گرچه سیل یک رخداد طبیعی و تا حد زیادی غیر قابل پیشبینی است، اما این چیزی از اهمیت چاره‌اندیشی برای مدیریت و مقابله با این بلای طبیعی کم نمیکند.
«آب» ما را خواهد برد ؛ سیل در سیستان و بلوچستان و روایت دلخراش تصاویر
مرگ تعدادی از هموطنان در استانهای گلستان، مازندران،شیراز و فارس ما را بر آن داشت که گزارشی از مرگبارترین و ببزرگترین سیل های ایران و جهان ارائه دهیم. در این مقاله قصد داریم شما را بزرگترین سیل های ایران و جهان آشنا کنیم. ابتدا به مرگبارترین سیل های تاریخ ایران میپردازیم.
فهرست بزرگترین سیل های ایران ؛ مرگبارترین سیل ایران کدام بوده است؟
در ایران به گواه شواهد و مدارک و آمارهای ارائه شده، پس ده سال خشکسالی، احتمال وقوع سیل بالا رفته است. اما در ایران بیشتر سیل های رخ داده بیش از آن که دارای منشا طبیعی باشد، محصول دخالتهای نادرست انسانی است. برای یک مثال ساده، سیل سال 1388 در قم نمونه کوچکی از آن است. مدتی پیش از سیل بستر خشکیده رودخانه قمرود توسط شهرداری به پارکینگ تبدیل شد. در سال 88 و هنگامی که سیل در اثر بارندگی شدید به وقوع پیوست، به جای بستری خشک از شن و ماسه با صدها نفر از مردم و خودروها برخورد کرده و همه را با خود برد.
تخریب جنگلها و مراتع، چرای بی رویه دام در بالادست سدها و مسدود کردن غالب رودخانه‌ها در کشور با سد و دیوارهای بتونی دیگر، از سایر دلایل تشدید خطر سیل در کشور است.
بنابر آمارهای سازمان حفاظت از محیط زیست، از 421 مورد سیل رخ داده از سال 1330 تا 1380، نزدیک به 74 درصد آن تنها مربوط به بازه زمانی سالهای 1360 تا 1380 میباشد. یعنی میزان سیل در فاصله سالهای 1360 تا 1380 بیست برابر شده است، در حالیکه تغییرات خاصی در میزان بارندگی منطقه جز موارد اندکی رخ نداده است. البته که از آن زمان، آمار جدید ارائه نشده است.
بر اساس داده‌های بانک اطلاعاتی خسارات سیل معاونت آبخیزداری سازمان جنگلها و مراتع کشور طی چند دهه اخیر، به طور متوسط خسارات ناشی از سیل بالغ بر 10 هزار میلیارد ریال در سال بوده است. همچنین سیل در ایران در بازه زمانی 1330 تا 1380 باعث مرگ 11 هزار و 739 نفر و مفقودالاثر شدن 2381 نفر دیگر شده است. یک میلیون و 580 هزار راس دام تلف شده و دو ملیون 300 هزار هکتار از مزارع کشور در همین بازه زمانی از سیل آسیب دیده است.
با این مقدمه قصد داریم تا در بخش اول این مقاله، به برخی از مرگبارترین سیل های ایران اشاره کنیم.
سیل میدان تجریش در تهران 1366
با اینکه حافظه تاریخی مردم ایران، عموما سیلهای شمال کشور را مرگبارترین سیل های تاریخ کشور قلمداد میکنند اما سیل میدان تجریش تهران در سال 1366، دومین سیل ویرانگر و مخرب کشور از نظر تلفات انسانی است. این سیل در روز 4 مرداد 1366 و از حدود ساعت یک بعد از ظهر بر اثر بارش شدید باران و جاری شدن سیلاب در درههای دربند و گلابدره، در شمال تهران رخ داده است.
اما آنچه باعث تشدید خسارات سیل شد، شکسته شدن سد رودخانه گلابدره بود. در نتیجه این مسئله حجم عظیمی از آب روانه میدان تجریش و خیابان شریعتی شد و خسارات زیادی به بار آورد.
شدت رگبار باران به حدی بود که در یک بازه 100 دقیقهای 28 میلیمتر بارش ثبت شد. این بارش شدید در مسیر خود به سیلابهای عظیم و قدرتمندی بدل شده، سد رودخانه گلابدره را شکست و مقادیر عظیمی گل و لای را با خود به سمت میدان تجریش و خیابان شریعتی هدایت کرد. این سیلاب یکی از مرگبارترین سیل های تاریخ ایران بود.
سیل گلستان در مرداد 1380 ؛ مرگبارترین سیل تاریخ ایران!
یکی دیگر از مرگبارترین سیل های تاریخ ایران، سیل 20 مرداد ماه 1380 در استان گلستان بود که منجر به مرگ بیش از 500 نفر از هموطنان شد و به عنوان یکی از بزرگترین سیل های ایران و جهان لقب مرگبارترین سیل ایران را به دوش میکشد.
وسعت این سیل که به زعم کارشناسان اساسا به علت تخریب جنگلها و مراتع در بالادست حوزه آبریز گرگان رود بود؛ حدود 5000 کیلومتر مربع را در برگرفت. بر اساس آمار سازمان ملل، سیل گلستان در سال 1380، بیشترین تلفات انسانی ناشی از سیل را در آن سال به خد اختصاص داد.
تخریب سد شهید وفایی با حجم عظیمی از آب، منجر به سرعت حرکت باورنکردنی آب شد که خودروهای عبوری در جاده گلستان را نیز با خود همراه کرده و تا پارک ملی گلستان با خود برد. در اثر این سیل هزاران تن خاک جا به جا شده و مخزن سد گلستان نیز پر شد. شیوع بیماری وبا در بین سیل زدگان نیز عمق فاجعه را چندین برابر کرد.
اگرچه سیل در گلستان بار دیگر در سالهای 1381، 1382 و 1384 در همان منطقه و در همان بازه زمانی رخ داد، اما با وجود تخریب چند باره جاده گلستان، باز هم این جاده در همان بستر سیل‌خیز رودخانه «دوغ» در داخل پارک ساخته شد تا بار دیگر این پرسش مطرح شود که چرا با وجود بارش باران‌های سیل‌آسا و خطر وقوع سیلهای عظیم، چرا همچنان این جاده در کنار بستر رودخانه ساخته میشود و یا اگر ساخته میشود چرا مجهز به سیل‌بند نیستند؟
سیل سیستان و بلوچستان 1395
به دنبال بارندگیهای شدید که از 30 دی ماه سال 1395 در مناطق جنوبی استان سیستان و بلوچستان در ایران آغاز شد؛ رودخانه‌های فصلی طغیان کردند و باعث مسدود شدن 15 راه اصلی و فرعی در این استان شدند. حدود 3000 خانه در مناطق ایرانشهر، سرباز، نیکشهر، کنارک و غیره آسیب دیدند. تا این سیلاب نیز یکی از مرگبارترین سیل های تاریخ ایران لقب بگیرد.
همچنین 3 روستا به دلیل همجواری با روستا کاملا تخلیه شدند. در نهایت 1670 چادر امدادی برای سیل‌زدگان برپا شد. طغیان رودخانه «کاجو» باعث شد تا دسترسی به 8000 تن از ساکنان روستاهای بخش سابورک غیرممکن شود. این سیلاب‌ها و بارندگی در نهایت 1 نفر کشته به دنبال داشت.
سیل غرب ایران 1396 (شهرهای عجبشیر و آذرشهر)
در روز 25 فروردین 1396 در منطقه شمال غرب ایران سیل بزرگی رخ داد. بر اساس آمار سازمان هواشناسی، بارش متوسط در حدود 40 میلیمتر بوده که طی 15 سال پیش از آن بی‌سابقه بوده است. تعداد تلفات این حادثه، 48 نفر اعلام شد و بیشترین تلفات و مفقودی‌ها نیز مربوط به شهرهای عجبشیر و آذرشهر گزارش شده است. این سیلاب نیز یکی از مرگبارترین و بزرگترین سیل های ایران و جهان بود.
سیل شمال و شمال شرق ایران 1396
یکی دیگر از بزرگترین سیل های ایران و جهان که در روز 19 مرداد 1396 در 5 استان ایران جاری شد. این سیل گسترده ناشی از بارشهای شدید باران در استانهای گلستان، گیلان، خراسان رضوی، خراسان شمالی و سمنان بود. بر اثر این سیل گسترده؛ 14 نفر جان باختند. یک نفر در استان خراسان شمالی، چهار نفر در استان گلستان و 9 نفر در استان خراسان رضوی جان باختند.
دو ماه بعد از این تاریخ؛ در روز 13 مهر 1397 بار دیگر بارشهای شدید آغاز شده و در استانهای خراسان شمالی، مازندران، گلستان و گیلان سیل عظیمی جاری شد. در اثر این دور از سیل در این استانها 9 نفر فوت شدند.
در اواخر اسفند 1397 و اوایل بهار 1398 یکبار دیگر شهرهای گنبدکاووس، گمیشان، بندر ترکمن و آق قلا که در مسیر رودخانه‌های قره‌سو و گرگان قرار داشتند؛ خسارت زیادی از سیل متحمل شدند. در مجموع سیلابهای استان گلستان و مازندران در این بازه زمانی، 39 نفر جان باختند.
جدول زیر فهرست مرگبارترین سیل های تاریخ ایران است:
| ردیف | محل وقوع سیل | سال وقوع سیل | تلفات انسانی |
| 1 | گلستان | 1380 | بیش از 500 کشته |
| 2 | دربند و میدان تجریش | 1366 | بیش از 300 کشته |
| 3 | نکا | 1378 | بیش از 60 کشته |
| 4 | ماسوله | 1377 | 57 کشته |
| 5 | گلستان | 1381 | 50 کشته |
| 6 | تهران و مازندران | 1394 | 28 کشته |
| 7 | شهرکرد | 1387 | 14 کشته |
| 8 | ایلام | 1394 | 8 کشته |
| 9 | قم | 1388 | 7 کشته |
فهرست بزرگترین سیل های جهان
در بخش دوم مقاله بزرگترین سیل های ایران و جهان بر آنیم که شما را با ویرانگرترین سیل های تاریخ جهان آشنا کنیم. در نتیجه در ادامه فهرستی از «مرگبارترین سیل های تاریخ جهان» را ارائه میدهیم.
سیل رودخانه یانگ تسه در چین؛ مرگبارترین سیل های تاریخ
سیل 18 اوت 1931 میلادی در چین با حدود 3.7 میلیون نفر کشته، یکی از مرگبارترین بلایای طبیعی تاریخ بشریت است. به لحاظ آماری، تلفات این سیلاب، بیشترین آمار مرگ در اثر سیل میباشد.
در اثر یک دوره طولانی از بارندگی شدید، رودخانه «یانگ تسه کیانگ» طغیان کرد و جمعیت زیادی که در اطراف این رودخانه ساکن بودند را در خود فرو برد. این سیلاب با دربرگرفتن 1295 کیلومتر مربع از مساحت خشکیهای اطراف خود، نیم میلیون از جمعیت ساکن در محدوده خود را مجبور به ختلیه فوری کرد.
با وجود این تمام مرگ و میرها در درجه اول ناشی از سیل نبود، بلکه بخش عمدهای از این تلفات ناشی از بحران غذایی و شیوع بیماریها پس از وقوع سیل بود. در این ایام حکومت وقت، به علت درگیری در جنگهای داخلی نتوانست به خوبی این حادثه و پیامدهایش را مدیریت کند و در نتیجه آمار تلفات به شکل مصیبتباری افزوده شد.
بزرگترین سیل های ایران و جهان : سیل رودخانه زرد
«خوانگ خه» که به نام رود زرد شناخته میشود به لحاظ تاریخی مرگبارترین رودخانه جهان محسوب میشود. این رود همچنین به علت تلفات زیادی که به ساکنان اطراف خود وارد کرده است؛ به نام «اندوه چین» نیز معروف است. این رودخانه 4828 کیلومتری از کوههای «چینگهای» چین سرچشمه میگیرد و مسیر پر پیچ و خمی را در سراسر شمال چین طی میکند.
در سال 1887 در اثر بارندگیهای شدید، رودخانه زرد طغیان کرد و سدی که بر مسیر آن برای محافظت از مردم محلی ساخته شده بود را تخریب کرد. تخریب سد و جریان یافتن سیلاب موجب زیر اب رفتن حدود 129 هزار و 500 کیلومتر مربع از مناطق اطراف خود، آوارگی 2 میلیون نفر و مرگ 900 هزار نفر شد. تا به یکی از مرگبارترین سیل های تاریخ جهان معروف گردد.
این رودخانه همچنین بار دیگر در و البته اینبار نه به صورت طبیعی که به شکل تعمدی و با دخالت مستقیم انسان، طغیان کرده و منجر به سیلاب عظیمی شد که تبدیل به یکی از بزرگترین سیل های ایران و جهان شد. چینی‌ها در این سالها درگیر یک جنگ داخلی برای استقلال از ژاپن نیز بودند.
در این درگیری بین نیروهای چینی و ژاپنی بود که یکی از فرماندهان نیروی دریایی چین دستور تخریب سیستم سدبندی این رودخانه را صادر کرد. در نتیجه این مسئله 4 میلیون نفر مجبور به تخلیه محل سکونت خود شدند. همچنین در طی این سیل حدود 800 هزار نفر کشته شدند.
آب ناشی از این سیلاب برای 9 سال در سراسر کشور پخش شد. آب ناشی از سیلاب تا سال 1947 میلادی، یعنی سالها پس از شکست ژاپنی‌ها جمع‌آوری نشده بود. دولت چین تا سال 1945 که خبر این مسئله منتشر شد، تعمدی بودن وقوع این سیلاب را انکار میکرد.
بزرگترین سیل های ایران و جهان ؛ سیلاب سد بنچیائو در چین
تعجب نکنید، همچنان آمار بیشترین تلفات ناشی از سیل در تاریخ متعلق به چین است. این بار سد بنچیائو واقع بر رودخانه «رو» در 8 اوت 1975 میلادی شکسته شد. همزمان طوفانی عظیم، بارشهای شدیدی به همراه داشت. میزان بارش منطقه در این بازه زمانی در یک روز، برابر با میزان بارش سالانه در منطقه بود و این میزان برای سد بنچیائو بیش از حد مذکور به حساب میآمد.
تخریب سد یک موج بلند 6 متری را به سراسر منطقه فرستاد که در نتیجه آن حدود 62 سد بزرگ و کوچک دیگر نیز تخریب شد. سیلاب ناشی از شکسته شدن این مجموعه سدها، منجر به قحطی و شیوع بیماری‌های عفونی در منطقه شد. تلفات این سیلاب حدود 230 هزارنفر بود.
اسفبارتر اینکه این فاجعه هم از بی‌توجهی مسئولان ناشی شد. یک متخصص حوزه آبخیزداری که بر روی سد بنچیائو کار میکرد، پیش از وقوع سیل به مسئولان سد نسبت به نقاط ضعف متعدد سد گزارش جامعی ارائه کرده بود و برای حل این مشکلات راه حلهایی پیشنهاد داده بود که در نتیجه جدی نگرفتن این گزارش، فاجعه ای این چنینی رخ داد.
بنابراین سومین رده از ببزرگترین سیل های ایران و جهان نیز مربوط به چین بود.
بزرگترین سیل های ایران و جهان ؛ سیل ایالت اوتاراکند هند
بالاخره از چین خارج می‌شویم. مورد بعدی در فهرست بزرگترین سیل های ایران و جهان مربوط به هند است. در ژوئن 2013 میلادی و در پی رگبارها و باران‌های موسمی بی وقفه در هند، سیل عظیمی در ایالت اوتاراکند در حوالی کوههای هیمالیا به راه افتاد. این سیلاب در نهایت منجر به مرگ 5700 تن از اهالی منطقه شد.
بنابر گفته کارشناسان محیط زیست، مداخله بشر در اکوسیستم و زیست بوم نواحی کوههای هیمالیا موجب آسیب پذیر شدن این مناطق در مقابل بلایای طبیعی شده است. گفته میشود که در این حادثه، راه خروجی برای سیل وجود نداشت و تمامی راه‌ها با سنگ و گل و لای بست شده بودند. به همین دلیل این سیل با بقایای سدهای تخریب شده همراه شده و با قدرتی عظیم تمام شهرها و روستاهای بر سر راه خود را بلعید.
بزرگترین سیل های ایران و جهان ؛ سیل ایالت مریلند آمریکا
سیل ناگهانی در شهر الیکات ایالت مریلند آمریکا، خیابانهای شهرهای این ایالت را به رودخانه‌های خروشان بدل کرد. شهر الیکات در این ایالت به دنبال بارش شدید باران شاهد جاری شدن سیل ناگهانی و پر از گل و لای شد. به دنبال این سیل که در برخی مناطق ارتفاع آن از طبقه اول ساختمانها فراتر رفته و خودروهای در خیابان را با خود همراه برد. به دنبال این مسئله لری مورگان فرماندار ایالت مریلند وضعیت اضطراری اعلام کرد. در نتیجه این سیلاب 2 نفر کشته شدند.
جدول زیر، فهرستی کاملتر اما مختصر از مرگبارترین سیل های تاریخ بشریت است:
| ردیف | نام سیل | سال وقوع سیل (میلادی) | مرکز سیل | تلفات انسانی |
| 1 | سیل چین | 1931 | چین | 1 میلیون و 500 هزار کشته |
| 2 | رود زرد | 1887 | چین | 900 هزار کشته |
| 3 | رود زرد | 1938 | چین | 800 هزار کشته |
| 4 | سد بنچیائو | 1975 | چین | 160 هزار کشته |
| 5 | یانگ تسه | 1935 | چین | 150 هزار کشته |
| 6 | سنت فلیکس | 1530 | هلند | 120هزار کشته |
| 7 | دلتای رود سرخ | 1971 | ویتنام | 100 هزار کشته |
| 8 | یانگ تسه | 1911 | چین | 100 هزار کشته |
| 9 | سنت لوسیا | 1278 | هلند و آلمان | 80 هزار کشته |
| 10 | دریای شمال | 1212 | هلند | 60 هزار کشته |
| 11 | شرق گواتمالا | 1949 | گواتمالا | 40 هزار کشته |
| 12 | سنت مارسئوس | 1219 | بریتانیا | 36 هزار کشته |
| 13 | یانگ تسه | 1954 | چین | 33 هزار کشته |
| 14 | بنگلادش | 1974 | بنگلادش و سایر کشورهای جنوب شرق آسیا | 30 هزار کشته |
| 15 | سنت مارسئوس | 1962 | بریتانیا، هلند و آلمان | بیش از 3 هزار نفر |
بیشتر بخوانید:
