اجرام مسیه ؛ تعاریف، فهرست و بیوگرافی شارل مسیه

اجرام مسیه هرساله در ماراتن مسیه هواخواهان بسیاری دارد. در این نوشته با اجرام فهرست M و مشخصات کامل آنها آشنا خواهیم شد. با تکراتو همراه باشید.

ستاره‌شناسانی که در سراسر جهان با استفاده از تلسکوپ‌های خود آسمان شب را در جستجوی ستاره‌های دنباله‌دار جست و جو می‌کنند، گاهی اوقات چیز‌هایی نامشخص و نامعلوم را به عنوان اجرامی دور قلمداد می‌کنند و دچار سردرگمی می‌شوند.

شارل مسیه ، ستاره شناس فرانسوی در تلاش برای از بین بردن این سردرگمی، در طول حیات خودش، فهرستی بیش از صد نوع از اجرامی تحت عنوان سحابی گردآوری کرد.

مختصری از زندگی شارل مسیه

شارل یا چارلز مسیه (Charles Messier) در ۲۶ ژوئن ۱۷۳۰ به عنوان فرزند دهم یک خانواده متمول دوازده‌ نفری متولد شد. وقتی به سن ده سالگی رسید پدرش فوت کرد. این موضوع وضعیت مالی خانواده را به کلی دگرگون کرد و منجر شد شارلر تحصیل در مدرسه را رها کند و در خانه و به کمک برادر بزرگ‌تر به ادامه تحصیل مشغول شود.

در سن ۲۱ سالگی،‌ مسیه به عنوان ستاره‌شناس به عضویت نیروی دریایی فرانسه درآمد و در طول خدمت خودش مشاهدات دقیقی را از آسمان به ثبت رساند. در ۱۷۵۹ به عنوان ستاره‌شناس اصلی در رصدخانه مرین (Marine Observatory) به انجام وظیفه پرداخت و در ۱۷۶۴ به عنوان یکی از اعضای انجمن سلطنتی لندن درآمد.

او بعدها و در سال ۱۷۷۱ ستاره‌شناس ناو دریایی شد. در سال ۱۷۷۰ مسیه ۴۰ ساله با مری ورماشامپت ازدواج کرد. کمتر از دو سال بعد و در یک حادثه تراژدیک، همسر و فرزند او حین تولد فرزندش از دنیا رفتند.

بیشتر بخوانید:

تلسکوپ فضایی هابل ، اولین تلسکوپ فضایی جهان (بخش اول)

شارل مسیه در طول فعالیت حرفه‌ای خود ۴۰ سحابی و ۱۳ دنباله‌دار را مورد اکتشاف قرار داد. او فهرستی از سحابی‌های قابل مشاهده در نیمکره شمالی را نیز گردآوری کرد. وی در ۱۲ آوریل ۱۸۱۷ و در سن ۸۶ سالگی چشم از جهان فروبست.

فهرس اجرام مسیه

هرآنچه باید در مورد اجرام مسیه بدانید!

در ۱۷۵۷ مسیه دنباله‌داری بود که عبور عبور مجدد آن از آسمان زمین توسط ادمون هالی پیشبینی شده بود. این جستجوی به دلیل اشتباه محاسباتی کارمند او منجر به انتخاب محل نامناسب آسمان و در نتیجه ناکامی منجر شد. در ۲۸ آگوست ۱۷۵۸،  مسیه یک بخش مبهم در قسمتی از صورت فلکی گاو (Taurus) کشف کرد.

مشاهدات بعدی مشخص کرد که این قسمت در قیاس با ستاره‌های زمینه حرکتی نمی‌کند و بنابراین نمی‌توان از آن به عنوان یک دنباله‌دار نام برد. این جرم سحابی خرچنگ بود و مسیه آن را به عنوان نخستین سحابی فهرست خودش و با نام مسیه ۱ یا M1 نام گذاری کرد.

بیشتر بخوانید:

دنباله دار چیست و از این اجرام غبارآلود یخی چه می‌دانیم؟

در طول فرآیند مشاهده دنباله‌دارها توسط تلسکوپ کوچک‌اش، مسیه با اجرامی دنباله‌دار مانند مواجه می شد که امکان قراردادن آنها در فهرست دنباله‌دارها میسر نبود. به نظر می‌رسید باید این اجرام را به عنوان یک از اجرام ثابت آسمان،‌درست مانند ستارگان قلمداد کنیم. اما مشکل مسیه این بود که از ماهیت حقیقی این اجرام آگاهی نداشت. برای جلوگیری از سردرگم شدن ستاره‌شناسان بعدی، مسیه به جمع‌آوری فهرستی از این اجرام روی آورد.

جرم دوم فهرست مسیه، M2، سحابی بود که پیش از آن توسط یک ستاره‌شناس ایتالیایی کشف شده بود. با کشف سومین سحابی، که یک خوشه ستاره‌ای کروی بود، مسیه عزم خود را برای جستجوی آسمان‌ و کشف این اجرام سردرگم کننده بالقوه جزم کرد. وی بعدها گفت که به انجام این تحقیق متعهد شده است، “از این جهت که از آن پس دیگر ستاره‌شناسان این سحابی‌ها را با دنباله‌دار‌ها اشتباه نگیرند.”

مسیه خودش را وقف انجام این مشاهدات کرد. در بک دوره زمانی ۷ ماهه در سال ۱۷۶۴، وی ۳۸ جرم را به فهرست خود اضافه کرد. در ۱۸ مارس ۱۷۸۱، مسیه ۹ سحابی جدید را شناسایی کرد.

وی همچنین شروع به افزودن سحابی‌های کشف شده توسط دیگر ستاره‌شناسان به فهرست خود شد. افزون بر سحابی خرچنگ، فهرست اجرام مسیه،  کهکشان آندرومدا (M31)، نزدیک‌ترین کهکشان به راه شیری، سحابی شکارچی (Orion یا M42 و M43)، خوشه ستاره‌ای پروین (M45) و همچنین ستاره دوتایی وینکه ۴ (M40) را در برمی‌گیرند.

بیشتر بخوانید:

اخترشناسان پرتره ترکیبی جدیدی از سحابی خرچنگ منتشر کردند

تا سال ۱۷۸۱، مسیه به عنوان بخشی از فهرست خود موفق به شناسایی ۱۰۳سحابی شد. ۴۰ مورد از این اجرام توسط خود مسیه کشف شده بودند. همچنین هفت جرم که توسط مسیه شناسایی شده بودند در طول قرن ۲۰‌ام به فهرست اجرام مسیه اضافه شده بودند. کهکشان کوتوله بیضوی M110 در صورت فلکی زن برزنجیر به عنوان جرم آخر فهرست در سال ۱۹۶۷ افزوده شد.

۲۷ مورد از اجرام فهرست اجرام مسیه را خوشه ستاره‌ای باز تشکیل می‌دهند. ۲۹ خوشه ستاره‌ای باز، ۶ سحابی گسترده، ۴ سحابی سیاره‌ای و ۴۰ کهکشان از دیگر موارد این فهرست هستند.

کهکشان‌ها نیز خود به ۲۴ عدد مارپیچی، ۸ بیضوی، ۴ کهکشان بسته و ۴ محدب تقسیم می‌شوند. ۴ مورد دیگر از فهرست اجرام مسیه نیز در این دسته بندی‌ها نمی‌گنجند؛ یک باقی مانده ابرنواختر، یک تکه از کهکشان راه شیری، یک ستاره دوتایی و خوشه ستاره‌ای پروین.

فهرست اجرام مسیه همچنان به عنوان یک ابزار کارآمد برای ستاره‌شناسان آماتور در رصد آسمان نیمکره شمالی به شمار می‌رود. ما امروزه این فهرست را به عوان مجموعه‌ای از اجرامی عمق کائنات و ماورای منظومه شمسی می‌شناسیم.

به علاوه اینکه یک سوم این اجرام در آنسوی کهکشان راه شیری ماه جا خوش کرده‌اند. در جدول زیر فهرستی از تمامی این اجرام را همراه با اطلاعاتی نظیر عدد NGC، قدر ظاهری، فاصله، نام مشهور و … بر اساس عدد مسیه مرتبت شده است.

فهرست اجرام مسیه از دریچه تلسکوپ فضایی هابل

تلسکوپ فضایی هابل در طول بیش از دو دهه فعالیت خود موفق به ثبت تصویر از ۹۳ مورد از اجرام فهرست مشهور شارل مسیه، ستاره‌شناس افسانه‌ای فرانسوی، شده است. در ادامه شاخص‌ترین این تصاویر را با یکدیگر مرور می‌کنیم. در مطلب زیر می‌توانید اکتشافات هابل و مجموعه‌ای از بهترین تصاویر آن را ملاحظه کنید.

بیشتر بخوانید:

تلسکوپ هابل ، اولین تلسکوپ فضایی جهان ؛ اکتشافات و تصاویر (بخش دوم)

سحابی دمبل (M27)

۲۷ امین جرم فهرست مسیه توسط خودش کشف شده است. یک سحابی حلقوی سیاره‌ای که در صورت فلکی ثعلب و بیش از ۱۲۰۰ سال نوری آنسو‌تر آرام گرفته است، تحت عنوان سحابی دمبل (Dumbbell) نیز شهرت دارد. تصویر رنگ شده زیر لایه‌های خارجی این جرم گازی را نشان می‌‌دهد.

سحابی شکارچی (M42)

در سال ۱۷۳۱، یان میران (JeanMairan) ستاره شناس فرانسوی، جرم M43 را به عنوان یک سحابی مجزا از سحابی شکارچی شناسایی کرد. این دو سحابی بخشی از کمپلکس ابر ملکولی شکارچی (Orion) را تشکیل می‌دهند. این ابر ملکولی به عنوان یک محل تولید ستارگان، چندین سحابی دیگر را نیز در برمی‌گیرد. در تصویر زیر می‌توانید یک ستاره تک و بسیار درخشان را در مرکز سحابی M43 مشاهده کنید. این سحابی در منطقه H2 و ۱۶۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد.

بیشتر بخوانید:

ثبت جزئی ترین تصویر از ابر سحابی اوریون یا شکارچی

کهکشان مارپیچی M81

مسیه ۸۱ در سال ۱۷۷۴ توسط ستاره‌شناس آلمانی، یوهان الرت بوده (Johann Elert Bode) کشف شد. این کهکشان که ۱۱.۶ میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد، را می‌توان در صورت فلکی خرس بزرگ (Ursa Major) مشاهده کرد. بازو‌های این کهکشان خطوط غبارهای جوان و ستارگان داغ را شامل می‌شود. به علاوه احتمالا در مرکز آن ستارگان مسن‌تر و یک سیاه‌چاله عظیم قرار دارد.

کهکشان چشم سیاه (M64)

۱۹ میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد. ۶۴امین جرم فهرست مسیه به دلیل حرکات درونی عجیبش شهرت دارد. بخش‌های بیرونی این کهکشان در خلاف جهت بخش‌های درونی آن چرخش می‌کنند. محققان معتقدند این پویایی منحصر به فرد کهکشان مارپیچی چشم سیاه به دلیل برخوردی است که سال‌ها پیش با کهکشانی دیگر رخ داده است. چشم سیاه که در صورت فلکی گیسو قرار دارد، در سال ۱۷۷۹ توسط ادوارد پیگوتی (Edward Pigott) موقعیت یابی شد.

هفت دختر (خوشه پروین M45)

رده ۴۵ فهرست اجرامسیه میزبان یک سحابی بازتابی است. غبارهای کیهانی گاز‌های سردی را تولید می‌کنند که در نهایت منجر به ایجاد ابرهای سیاه می‌شوند. بازتاب نور ستارگان از این اجرام سحابی بازتابی M45 را بوجود می‌آورند. این سحابی همچنین با نام‌های خوشه پروین و سحابی هفت دختر نیز شناخته می‌شود.

این جرم هزاران ستاره را شامل می‌شود. این نما تلسکوپ هابل ذرات غبار را نشان می‌دهد که به طور همزمان توسط ستاره Merope، یکی از بزرگترین ستاره‌های این خوشه، جذب و دفع می‌شود.

کهکشان فرفره (M110)

این یک جرم خیره کننده کهکشانی مارپیچی در صورت فلکی خرس بزرگ است که در سال ۱۷۸۱ توسط پیر مشین (Pierre Méchain) کشف شد. M110 حدودا دو برابر راه شیری اندازه دارد و تخمین زده می‌شود که یک تریلیون ستاره داشته باشد. درون این کهکشان، که ۲۷ میلیون سال نوری از ما فاصله دارد، سحابی‌های تشکیل دهنده ستاره و خوشه‌هایی از ستاره‌های تازه متولد شده را می‌توان رویت کرد.

کهکشان مارپیچی M94

این کهکشان در یک حلقه انفجار ستاره‌ای، محلی که ستارگان جدید به سرعت تشکیل می‌شوند، در ۱۵ میلیون سال نوری آن سو تر واقع شده شده است. متخصصان اعتقاد دارند که این حلقه بدلیل فشار خروج امواج از مرکز کهکشان بوجود آمده است. تحقیقات جدید در خصوص بازوهای مارپیچی گسترش یافته این کهکشان درک دانشمندان از اندازه آن را به چالش کشیده است. کهکشان M94 در صورت فلکی سگان شکاری قرار دارد.

کهکشان بیضوی کوتوله M32

باید ۲.۵ میلیون سال نوری از زمین فاصله بگیرید تا کهکشان M32 را همراه با حدود ۸۰۰۰ ستاره اطراف هسته‌اش، چیزی مانند یک کریستال کیهانی مشاهده کنید. در آسمان شب می‌توان این جرم را در صورت فلکی آندرومدا مورد مشاهده قرار داد. همچنین M32 یکی از دو کهکشان ماهواره‌ای کهکشان بزرگ‌تر آندرومدا است.

بیشتر بخوانید:

  کهکشان آندرومدا ؛ موقعیت، ویژگی‌ها و تصاویر نزدیک‌ترین کهکشان به راه شیری

کهکشان آندرومدا نزدیک‌ترین کهکشان به راه شیری است و تنها جرمی خارج از کهکشان راه شیری است که می‌توان آن را با چشم غیر مسلح در آسمان شب به نظاره نشست. شاید جالب باشد که بدانید در ۴ میلیارد سال آینده با کهکشان راه شیری برخورد خواهد کرد و تا ۶ میلیارد سال آینده کاملا با یکدیگر ترکیب می‌شوند و کهکشانی جدید با نام Milkomeda را پدید خواهند آورد. در مطلب زیر اطلاعات بیشتری از آندرومدا، ویژگی‌هایش و تصاویر آن را ملاحظه کنید.

کهکشان بیضوی M60

کهکشان بیضوی شکل M60 یکی از درخشان‌ترین اجرام خوشه ستاره‌ای ویرگو است. ۶۰ میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد و می‌توان آن را در آسمان شب‌های بهار در صورت فلکی دوشیزه رصد کرد. باید اشاره کرد که خوشه ویرگو حدود ۱۳۰۰ کهکشان را شامل می‌شود که در میان آنها M60 از جمله درخشان‌ترین هاست. با وجود اینکه در زمره کهکشان‌های بیضوی گنجانده می‌شود اما هسته آن شباهت زیادی با هسته کهکشان‌های مارپیچی دارد.

کهکشان کلاه مکزیکی

۱۰۴امین جرم فهرست اجرام مسیه را به خاطر هسته سفید و درخشان و خطوط ضخیم غبار اطراف می‌شناسند. کلاه مکزیکی نوعی کهکشان مارپیچی است و بیش از ۲۰۰۰ خوشه ستاره‌ای کروی را در برمی‌گیرد.

در فصل بهار، اگر آسمان شب را در جستجوی صورت فلکی ویرگو رصد کنید، احتمالا خواهید توانست این کهکشان که ۵۰ میلیون سال نوری از زمین خاکی ما فاصله دارد را مشاهده کنید. پیر میشن (Peirre Méchain)، کاشف کهکشان فرفره، در همان سال ۱۷۸۱ نام خود را به عنوان نخستین رصدگر کلاه میکزیکی نیز به ثبت رساند.

کهکشان گرداب (M51)

بازو‌های بلند ستاره‌، گاز و غبار کیهانی به گرد هم جمع شده‌اند و مارپیچ‌های جرم ۵۱ام از اجرام مسیه را شکل دهند. کهکشان کوچک NGC 5195 نیز از پشت گرداب قابل رویت است. برای مشاهده گرداب می‌بایست در آسمان شب به دنبال صورت فلکی سگان شکاری (تازی‌ها) بگردید. این کهکشان مارپیچی ۳۷ میلیون سال نوری با ما فاصله دارد.

کهکشان M106

ویژگی عجیب و غریب این کهکشان دو بازوری اضافی مارپیچی آن است که بوسیله حلقه‌هایی از گاز آشکار می‌شوند. محققان اثبات کرده‌اند که وجود این بازو‌های اضافی در نتیجه سیاه‌چاله قدرتمندی است که در مرکز این کهکشان مشغول نابود کردن ماده است. M106 را می‌توان با قدر ظاهری ۸.۶ در شب‌های فصل بهار در صورت فلکی سگان کاری مشاهده کرد.  این کهکشان منحصر به فرد در فاصله ۲۵ میلیون سال نور ار زمین آرام قرار دارد.

کهکشان فرفره جنوبی

M83 یا کهکشان فرفره جنوبی در صورت فلکی مار باریک یا هیدرا قابل رصد است. تعداد بی‌شماری ستاره، خوشه ستار‌ه‌ای و باقی مانده ابرنواختر‌ها در این کهکشان وجود دارد. در سال ۱۷۵۲ نیکلاس لوئیز دلاکایله (Nicolas Louis de Lacaille) فرفره جنوبی را کشف کرد. همچنین جدیدترین ستاره این کهکشان در لبه‌های بازوی بلند یافته شده است. این کهکشان که ۱۵ میلیون سال نوری با ما فاصله دارد را می‌توان با قدر ظاهری ۷.۶ در صورت فلکی هیدرا مشاهده کرد.

کهکشان M87

M87 بر خوشه ستاره‌ای ویرگو غالب است و انبوهی از ستارگان و خوشه‌ ستاره‌ای های کروی به علاوه یک سیاهچاله ابرجرم در مرکز خودرا در برمی‌گیرد. این کهکشان توسط شخص شارل مسیه در سال ۱۷۸۱ مورد شناسایی قرار گرفت.

بیشتر بخوانید:

سیاهچاله چیست؟ تعاریف، نظریات و حقایق

M87 کهکشانی بیضوی است و ۶۰ میلیون سال نور دور از زمین است. این جرم درخشان با قدر ظاهری ۸.۶ را می‌توان در شب‌های فصل بهار در صورت فلکی دوشیزه رصد کرد.

مورد جالب کهکشان M87: کهکشان M87 را به تفضیل توضیح دادیم. این تصویر هابل از M87 از جمله شگفتی‌های طبیعت به شمار می‌رود. یک جت از ذرات زیراتمی که با سرعتی نزدیک به سرعت نور در حال حرکت است، از مرکز سیاهچاله واقع در مرکز مسیه ۸۷ شلیک می‌شود.

کهکشان سیگار

در تصویر زیزر مسیه ۸۲ (M82) یا کهکشان سیگار بدلیل میانکنش‌هایی که با کهکشان مارپیچی “بوده” دچار یک انفجار ستاره‌ای شده است. این انفجار پتانسیل آن را دارد تا میزبان تشکیل تعداد زیادی از ستارگان شود. الرت بوده (Elert Bode) در سال ۱۷۷۴ توانست دو کهکشان M81 و M82 را در صورت فلکی خرس بزرگ (۱۲ میلیون سال نوری دورتر) مشاهده کند. کهکشان سیگار یا همان مسیه ۸۲ یک کهکشان بی‌نظم است و با قدر ۸.۴ در آسمان شب قابل مشاهده است.

M80 در صورت فلکی کژدم

خوشه ستاره‌ای M80 یکی از فشرده‌ترین نواحی کهکشان راه شیری به شمار می‌آید. این اجتماع کیهانی ۱۵۰ خوشه ستاره‌ای کروی را در بر می‌گیرد.

صد‌ها هزار ستاره در یکدیگر فرو رفته‌اند و بوسیله میدان‌های گرانشی خود در جمعیت غرق شده‌اند. در سال ۱۸۶۰ یک نواختر که ناشی از سوختن یک کوتوله سفید بود در M80 مورد مشاهده قرار گرفت. مسیه ۸۰ خود یک ابرخوشه ستاره‌ای کروی‌ است که با قدر ظاهری ۷.۶ می‌توان آن را رصد کرد.

بیشتر بخوانید:

• ۲۰۱۷ سال شگفت‌آور تصاویر نجومی؛ از ابرماه تا حلقه‌های زحل
• کشف نقاطی جدید در آنسوی کهکشان راه شیری
• تلسکوپ فضایی کپلر ؛ با شکارچی سیارات فراخورشیدی آشنا شوید

.

منبع: Space