;
coinex

کاربردهای اسید استیک ، اسید سیتریک و تری سدیم سیترات در صنایع مختلف

اسید استیک ، اسید سیتریک و تری سدیم سیترات سه مورد از ترکیبات بسیار پرکاربرد در جهان شیمی و به ویژه در صنایع غذایی هستند. شما می توانید بر روی برچسب بسیاری از مواد غذایی حداقل نام یکی از این مواد را مشاهده کنید.

اسید استیک

اسید استیک (Acetic acid)، یک اسید ضعیف است که به عنوان عامل ترش کننده در ترشیجات و سس ها و به عنوان ماده خام برای تهیه ادویه ها استفاده می شود. اسید استیک به نام اسید اتانویک نیز شناخته می شود. این اسید، مهمترین اسید کربوکسیلیک بوده و دارای فرمول مولکولی CH3COOH است. اسید استیک به عنوان یک افزودنی غذایی کاربرد گسترده ای دارد.

اسید استیک از لحاظ خواص ظاهری مایعی بی ‌رنگ با بوی تند و تیز، سوز آور و قابل اشتعال با طعم ترش است. نام‌های رایج دیگر اسید استیک عبارتند از اسید سرکه، اسید اتیلیک، متان کربوکسیلیک اسید و اسید استیک گلاسیال.  امروزه اسید استیک یک ماده شیمیایی صنعتی با اهمیت است که به صورت سنتتیک ساخته شده و حتی به عنوان ماده اولیه در سنتز سایر ترکیبات شیمیایی استفاده می شود. این ترکیب شیمیایی یک حلال پروتیک قطبی آبدوست است.

بدن انسان به طور طبیعی مقادیر کمی اسید استیک تولید می کند که نقش مهمی در متابولیسم چربی ها و کربوهیدرات ها در بدن دارد. اسید استیک به طور طبیعی در برخی از غذاهای فرآوری نشده از جمله میوه ها وجود دارد. همچنین ممکن است در اثر استفاده از محصولات خانگی حاوی اسید استیک، در معرض تماس قرار گیرد. انتظار نمی رود قرار گرفتن در معرض سطوح پایین اسید استیک در محیط، به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی معمولی و استفاده صحیح از محصولات خانگی، اثرات نامطلوبی بر سلامتی داشته باشد.

اسید استیک رطوبت را جذب می کند بنابراین به عنوان یک ماده رطوبت گیر طبقه بندی می شود. این ترکیب می تواند به شدت با بازها یا اسیدها واکنش نشان دهد. اسید استیک در غلظت های بالا باعث خوردگی فلز و تخریب پلاستیک و لاستیک می شود.

میوه های تخمیر شده به طور طبیعی اسید استیک تولید می کنند، برخی از باکتری ها مانند استوباکتر نیز آن را دفع می کنند. روش های مختلفی برای ساخت اسید استیک به صورت مصنوعی وجود دارد که شامل کربونیلاسیون متانول و کربونیلاسیون متیل استات است.

کاربرد اسید استیک

اسید استیک به عنوان یک حلال، نمک ها و قندهای یونی، املاح قطبی و حتی ترکیبات غیر قطبی مانند روغن ها را حل می کند. این اسید ضعیف، کاربرد گسترده ای در تولید مونومر وینیل استات دارد.

آیا اسید استیک همان سرکه است

اسید استیک بیشتر به عنوان یک مایع افزودنی غذایی ترش مزه که آن را سرکه می نامیم، شناخته می شود. در واقع سرکه، اسید اتانوئیک رقیق شده در آب است که هزاران سال است به صورت بیولوژیکی توسط میکروب هایی به نام استوباکترها ساخته می شد. سرکه چیزی بیش از یک عنصر در دستور پخت غذاهاست و می تواند عملکردهای شگفت انگیزی از بهبود طعم، حفظ غذا، پر کردن مواد از دست رفته و حتی بهتر جلوه دادن غذا داشته باشد.

انواع مختلفی از سرکه وجود دارد اما محبوب ترین آنها عبارتند از سرکه قرمز، سرکه سفید و سرکه سیب. البته باید یادآورشویم که سرکه محلول بسیار غلیظ اسید استیک با غلظت 70-80 درصد است در حالی که سرکه معمولی مورد استفاده در آشپزی دارای غلظت بین 3 تا 15 درصد است.

اسید استیک

سرکه یک اسید آلی است و همانطور که می دانیم وقتی این ماده با پوست در تماس قرار می گیرد، ممکن است باعث سوختگی شیمیایی خفیف شود. اما گاهی اوقات لایه های پوست به شدت آسیب می بینند که نیاز به مراقبت فوری پزشکی است. بنابراین نباید بطری اسید استیک را در جایی نگه دارید که بچه ها بتوانند به آن دسترسی پیدا کنند.

کاربرد استیک اسید در تمیز کردن سطوح

وقتی صحبت از پاک کردن لکه های سرسخت می شود اسیدها به دلیل واکنش پذیری  بالاتر در مقایسه با سایر مواد شیمیایی، پاک کننده های بهتری به شمار می آیند. در حالی که بسیاری از اسیدهای قوی به صورت صنعتی برای از بین بردن رسوبات معدنی، لکه های زنگ زدگی و پاک کردن سایر مواد شیمیایی مورد استفاده قرار می گیرند، اسید ضعیفی مانند اسید استیک نیز می تواند در داخل منزل با غلظت های پایین برای خلاص شدن از شر لکه های قهوه، لکه های زنگ زدگی و حتی روغن ها استفاده شود.

در واقع محلول های آبی اسید استیک به عنوان پاک کننده های خانگی با غلظت %50 در دسترس هستند. این ترکیب یک ضدعفونی کننده طبیعی است و می توان از آن برای تمیز کردن میزهای آشپزخانه، حمام یا دستشویی نیز استفاده کرد.

استفاده از استیک اسید در پزشکی

از زمان های بسیار دور، اسید استیک به دلیل خواص ضد میکروبی آن در کاربردهای پزشکی مورد استفاده قرار می گرفته است. در صنعت داروسازی، اسید استیک به طور گسترده ای به عنوان یک ماده شیمیایی واسطه در ساخت چندین ماده دارویی فعال استفاده می شود. این اسید فعالیت ضد باکتریایی خوبی در برابر میکروارگانیسم هایی مانند پلانکتون ها و باکتری های بیماری زا دارد.

در تشخیص پزشکی، ترکیب خاصی از این اسید استیک ممکن است برای غربالگری سرطان دهانه رحم، روی دهانه رحم اعمال شود. اسید استیک همچنین در درمان عفونت باکتریایی یا قارچی، زگیل و زخم های سوختگی نیز کاربرد دارد.

استفاده از اسید استیک در خانه

در خانه، استفاده از اسید استیک بیشتر به شکل سرکه و برای درست کردن ترشیجات است. ترشی سبزیجات و میوه ها با سرکه باعث حفظ آنها می شود زیرا اسید استیک از رشد باکتری ها جلوگیری می کند. اسید استیک رقیق شده در برخی از اسپری های شیشه شوی و سایر پاک کننده های خانگی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. مواد شوینده لباسشویی و ظرفشویی نیز اغلب حاوی اسید استیک هستند.

سایر کاربردهای اسید استیک

اسید استیک معمولا به عنوان یک معرف شیمیایی در آزمایشگاه ها و در مقیاس صنعتی عمل می کند. این ترکیب در ساخت اقلام پلاستیکی مانند بطری های پلاستیکی استفاده می شود. اسید استیک همچنین در ساخت رنگ‌ها، رنگدانه‌ها و افزودنی‌های رنگ و پوشش استفاده می ‌شود و در چاپ روی پارچه نیز کاربرد دارد.  این ترکیب در شکل غلیظ به عنوان یک حلال تمیز کننده و چربی زدایی استفاده می شود. اسید استیک معمولا در مواد عکاسی مانند فیلم و محلول های شیمیایی استفاده می شود. می توان از این اسید برای حکاکی فیلم های معدنی استفاده کرد.

این ترکیب در صنعت نفت نیز کاربرد دارد و برای پاکسازی صفحات و سطوح مختلف استفاده می شود. در صنایع غذایی از اسید استیک در غلظت های کمتر به عنوان افزودنی، طعم دهنده و نگهدارنده مواد غذایی استفاده می شود. این ترکیب اسیدیته غذا را تنظیم می کند. اسید استیک جزء عوامل ضد یخ و یخ زدایی است و در عوامل کنترل آفات مانند علف کش ها و حشره کش ها استفاده می شود. این ترکیب جزء برخی از پولیش های خودرو است. حتی مواد آرایشی – بهداشتی و ویتامین ها اغلب با اسید استیک ساخته می شوند!

نکات مهم کار با اسید استیک

برای جلوگیری از مخلوط شدن بخار و هوای انفجاری هنگام کار با اسید استیک باید دما را بسیار کمتر از نقطه اشتعال یعنی 39 درجه سانتی گراد نگه داشت. تجهیزات الکتریکی نیز نیاز به حفاظت دارند. حتی در دمای کمتر از 20 درجه سانتی گراد، بخارهای اسید استیک می توانند هوا را آلوده کنند.

  • از نظر شیمیایی، این ماده به عنوان یک اسید ضعیف طبقه بندی می شود. اما تماس محلول غلیظ آن با پوست می تواند خورنده باشد. همچنین می تواند باعث آسیب دائمی چشم ها و تحریک غشاهای مخاطی شود.
  • دستکش مخصوص ساخته شده از لاستیک نیتریل هنگام کار با اسید استیک غلیظ ضروری است، زیرا دستکش لاتکس مفید نیست.
  • شکل غلیظ این اسید برای پوست خورنده است و سوختگی یا تاول ممکن است تا ساعاتی بعد از مواجهه ظاهر نشود.
  • قرار گرفتن در معرض استنشاق طولانی مدت (هشت ساعت) بخارات این اسید در ۱۰ ppm باعث تحریک چشم، بینی و گلو می شود. این ماده در غلظت ppm 100 باعث تحریک ریه و آسیب های احتمالی به ریه ها، چشم ها و پوست می شود.
  • غلظت بخارات آن در غلظت ppm 1000 باعث تحریک چشم و دستگاه تنفسی فوقانی شده و قابل تحمل نیست.
  • در حالی که سرکه نسبتاً بی ضرر است اما هرگونه محلول دیگری با غلظت بالاتر اسیدهای استیک می تواند منجر به تغییر در تعادل اسیدیته بدن انسان و حیوانات شده و می تواند باعث از بین رفتن سیستم گوارشی و حتی مرگ شود.

اسید سیتریک

اسید سیتریک (Citric acid) یک اسید آلی ضعیف با فرمول شیمیایی C6H8O7 است که به طور طبیعی در بسیاری از میوه ها و آب میوه ها وجود دارد. اگر به دنبال خرید اسید سیتریک هستید، هم اکنون بیشتر حجم اسید سیتریک مصرفی در ایران اسید سیتریک چینی هست البته اسید سیتریک ایرانی مارک جوین مشهد هم درصد کمی از مصرف ایران را تامین میکند . اسید به عنوان نگهدارنده یا طعم دهنده درغذاهای فرآوری شده مورد استفاده قرار می گیرد. اسید سیتریک طعمی ترش دارد ولی برخلاف اکثر اسیدها، خوردن آن خطر خاصی ندارد. بر این اساس، اسید سیتریک یک اسید خوراکی در نظر گرفته شده و به مواد خوراکی اضافه می شود.

از لحاظ ساختاری، اسید سیتریک یک مولکول کوچک مبتنی بر کربن است که در همه سلول های زنده وجود دارد، زیرا بخشی از روند تولید انرژی در بیشتر سلول های زنده از ترکیبات مغذی مصرفی است. زمانی که کربوهیدرات ها، پروتئین ها و چربی ها را برای انرژی می سوزانید، در سلول های خودتان اسید سیتریک می سازید.

خواص درمانی اسید سیتریک

اسید سیتریک و نمک های سیترات به عنوان قلیایی کننده های ادراری شناخته می شوند و به عنوان دارو برای کاهش اسیدیته ادرار استفاده می شوند.  کاهش اسیدیته ادرار باعث می شود کلیه ها از مشکلات ناشی از اسید اوریک خلاص شوند و در نتیجه ریسک ابتلا به نقرس و انواع خاصی از سنگ کلیه (اورات) کاهش یابد. این داروها همچنین می توانند از برخی مشکلات متابولیک (اسیدوز) ناشی از بیماری کلیوی پیشگیری و یا آنها را درمان کنند.

انواع اسید سیتریک

اسید سیتریک به دو صورت خشک و آبدار فروخته می شود.

اسید سیتریک خشک

این نوع از اسید سیتریک، بی آب یا انهیدراته به صورت پودر کریستالی سفید رنگ در دسترس است و بیشتر در پخت و پز به عنوان طعم دهنده، تنظیم کننده اسیدیته مواد خوراکی و غیرخوراکی و براق کننده میوه های سردخانه ای مورد استفاده قرار می گیرد.

اسید سیتریک آبدار

اسید سیتریک آبدار که به عنوان اسید سیتریک منوهیدراته نیز شناخته می شود بیشتر در تهیه آب میوه ها، نوشیدنی ها و شربت ها جهت افزودن طعم ترش مورد استفاده قرار می گیرد. این ترکیب به صورت بلورهای بی رنگ و شیشه ای فاقد بو با طعم اسیدی قوی در دسترس است. این جامد بلورین در هوای خشک یا تحت تاثیر دمای 40 تا 50 درجه سانتی گراد آب تبلور خود را از دست داده و به اسید سیتریک خشک تبدیل می شود.

3

کاربرد اسید سیتریک

استفاده از اسید سیتریک در غذاهایی با PH اسیدی به عنوان یک نگهدارنده رایج است. از آنجایی که بسیاری از باکتری ها قادر به رشد در محیط اسیدی نیستند، اسید سیتریک اغلب به عنوان نگهدارنده به مربا، ژله، آب نبات، غذاهای کنسرو شده و حتی محصولات گوشتی اضافه می شود.

استفاده از اسیدسیتریک در کنسرو ها

در کنسرو سازی، غذاهایی با اسیدیته بالا به غذایی گفته می شود که PH آن کمتر از 4.6 باشد. در این محیط یون های هیدروژن غلیظ به طور موثری از رشد بیشتر باکتری ها، قارچ ها و مخمرها جلوگیری می کنند. عوامل رایج فساد در این محیط اسیدی رشد نمی کنند و کشتن آنها در دمای آب جوش کار بسیار ساده ای است.

اسید سیتریک برای رساندن سطح pH میوه های کنسرو شده به زیر 4.6 استفاده می شود که هاگ های بوتولینوم را از بین می برد. تمام غذاهای کم اسید دارای سطح pH بالاتر از 4.6 هستند. برخی از دستور العمل های کنسرو کردن مانند ترشیجات، کلم ترش و مربا نیاز به یک جزء اسیدی دارند که غذا را ایمن می کند.

شما می توانید از آب لیمو به عنوان جایگزین استفاده کنید، با این حال اسید سیتریک معمولا موثرتر است. اسید سیتریک علاوه بر جلوگیری از مسمومیت غذایی، از قهوه ای شدن میوه هایی مانند سیب و گلابی در شیشه ها جلوگیری می کند.

همانطور که گفته شد اسید سیتریک اغلب برای کنسرو کردن میوه هایی با محتوای اسید پایین استفاده می شود. این اسید برای از بین بردن هاگ های بوتولینوم که می تواند منجر به شکل مرگباری از مسمومیت غذایی به نام بوتولیسم شود، مورد نیاز است زیرا گرما به تنهایی نمی تواند آنها را از بین ببرد. فقط تعداد بسیار کمی از میوه ها حاوی اسید سیتریک کافی برای مبارزه طبیعی با این هاگ ها هستند. حتی میوه هایی که دارای اسید بالا هستند مانند گوجه فرنگی نیاز به تقویت اسید سیتریک دارند.

اسید سیتریک اغلب هنگام کنسرو کردن میوه ها در خانه اضافه می شود تا میوه های نگهداری شده برای خوردن بی خطر باشند. غوطه ور کردن میوه در مخلوطی از اسید سیتریک و آب میوه یا شربت شکر بهترین راه برای افزایش محتوای اسیدی میوه های کنسرو شده است. مقدار شربت و اسید مورد نیاز، بستگی به نوع میوه دارد.

نکات مهم کار با اسید سیتریک

اگرچه اسید سیتریک یک اسید ضعیف است اما قرار گرفتن در معرض گرید خالص می تواند عوارض جانبی ایجاد کند. استنشاق آن ممکن است باعث سرفه، تنگی نفس یا گلو درد شود. مصرف بیش از حد آن نیز ممکن است باعث درد شکم و گلو درد شود.

همچنین قرار گرفتن در معرض محلول های غلیظ می تواند باعث قرمزی و درد پوست و چشم شود. مصرف طولانی مدت یا مکرر این ماده باعث فرسایش مینای دندان می شود.

اسید استیک

تری سدیم سیترات

تری سدیم سیترات (Trisodium citrate) دارای کاربردهای مختلفی بوده و به طور گسترده در غذاها و نوشیدنی ها استفاده می شود. اگرچه تری سدیم سیترات و اسید سیتریک، هر دو به عنوان مواد نگهدارنده و طعم دهنده عمل می کنند، اما اسید سیتریک معمولا به نوشیدنی های اسیدی مانند نوشابه ها و سیترات سدیم به غذاهای خشک یا غذاهای اسیدی اضافه می شود. سیترات سدیم چینی مانند مارک تی تی سی ای و انساین عمده مارکهای سیترات سدیم در ایران هستند. شرکت تولید کننده یکی از عوامل مهم در تعیین قیمت تری سدیم سیترات است.

تری سدیم سیترات به عنوان نمک ترش نیز شناخته می شود و از لحاظ ساختاری یک نمک کریستالی است که از تخمیراسید سیتریک به دست می آید. فرمول مولکولی تری سدیم سیترات به صورت Na3C6H5O7 است. سیترات سدیم در واقع مشتق اسید سیتریک با طعم شور و کمی ترش است و عمده کاربرد آت به عنوان طعم دهنده برای نوشیدنی های مختلف مانند آب میوه ها، نوشابه ها و نوشیدنی های انرژی زا است.

کاربرد تری سدیم سیترات

سیترات سدیم در تولید مواد غذایی به عنوان امولسیفایر، نگهدارنده و بافر استفاده می شود و اغلب به مایعات بسیار اسیدی اضافه می شود تا به خنثی کردن و تقویت ژل شدن آنها کمک کند. سیترات سدیم همچنین در نوشیدنی‌ های آماده تجاری و نوشیدنی های مخلوط برای ایجاد طعم ترش به کار می رود.

تری سدیم سیترات به عنوان یک عامل بافر یا تنظیم کننده اسیدیته در برابر تغییرات pH مقاومت می کند. از این ترکیب می توان برای کنترل اسیدیته در برخی مواد غذایی مانند دسرهای ژلاتینی و محصولات لبنی بسته بندی و محصولات فرآوری شده مانند پنیر و ماست استفاده کرد.

استفاده از سدیم سیترات در پزشکی

سدیم سیترات امروزه به طور گسترده به عنوان یک ضد انعقاد در لوله های آزمایش خون و برای حفظ خون در بانک های خون استفاده می شود. یون سیترات با تشکیل کمپلکس های سیترات کلسیم مکانیسم لخته شدن خون را مختل کرده و به عنوان یک ضد انعقاد سیستمیک به جای هپارین استفاده می شود.

این ترکیب همچنین به عنوان دارو برای تسکین ناراحتی در عفونت‌های مجاری ادراری و برای کاهش اسیدوز استفاده می ‌شود. سیترات سدیم همچنین به عنوان آنتی اسید، به ویژه قبل از بیهوشی برای عمل سزارین جهت کاهش خطرات مربوط به آسپیراسیون محتویات معده استفاده می شود.

سایر کابردهای تری سدیم سیترات

سیترات سدیم یک عامل موثر ویژه برای حذف رسوبات کربنات از دیگ‌ها و برای تمیز کردن رادیاتورهای خودرو است.

.

پایان رپورتاژ آگهی

ارسال برای دوستان در: واتساپ | تلگرام |






ارسال نظر