کاوشگر خلیج فارس نخستین کاوشگر اقیانوس‌پیما ایرانی است که وظیفه انجام پروژه‌های تحقیقاتی با محوریت خلیج فارس، دریای عمان و شمال اقیانوس هند را بر عهده دارد. توسعه این کاوشگر دریایی در صنایع کشتی‌سازی شهید درویشی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح به انجام رسیده است.
ایران چیزی حدود 3 هزار کیلومتر مرز دریایی دارد و به همین جهت پیشینه دریانوردی کشورمان قدمت بسیاری دارد. دریا و دریانوردی بخشی عمده‌ای از فرهنگ و اقتصاد مناطق ساحلی ما به شمار میرود. حوزه دریایی یکی از مهمترین حوزه‌های استراتژیک است که اتخاذ چشم‌انداز مناسب برای آن توسط مسئولان بسیار ضرورت دارد.
بیش از سه چهارم کره زمین را آب تشکیل داده است. منابع خشکی زیر سلطه بشر محدود هستند و او برای پیشبرد بسیاری از اهداف‌اش نیاز دارد تا به درستی از منابع دریایی استفاده کند. ایران امروزه یکی از راهبردی‌ترین و کلیدی‌ترین کشورهای حوزه دریا و اقیانوس به شمار میرود.
از جمله نیازهای ضروری بسیاری از کشورها برای مطالعه اقلیم دریا می‌توان به کشتی‌های اقیانوس‌پیما اشاره کرد که کاربردهای تحققاتی بسیار دارند. امروزه بیش از 60 کشور دنیا از کشتی‌های اقیانوس‌پیما استفاده می‌کنند کاوشگر خلیج فارس یک کاوشگر تحقیقاتی دریایی و یکی از طرح‌های کلان ملی در زمینه مطالعه اقلیم دریا به شمار میرود. با استفاده از این کاوشگر دریایی انجام بسیاری از پروژه‌های اقیانوس‌شناسی دست‌یافتنی می‌شود.
صنایع کوچک، متوسط، بالادستی و یا پایین‌دستی در حوزه دریا می‌توانند شرایط را برای تولید ثروت مهیا کنند. نخستین کشتی تحقیقاتی اقیانوس پیمای ایرانی، کاوشگر خلیج فارس، حاصل همکاری مشترک نهاد‌های نظیر معاونت علمی فناوری و معاونت برنامه ریزی ریاست جمهوری، وزارت علوم و تحقیقات و سازمان صنایع دریایی وزارت دفاع است. این کاوشگر با بودجه‌ای 27 میلیارد تومانی توسعه داده شده و در سال 1390 وارد فاز عملیاتی شده است.
این شناور تحقیقاتی 900 تن وزن، 50 متر طول، 10 متر عرض و 12 متر و 3.5 متر آبخور (ارتفاعی از سازه که درون دریا قرار می‌گیرد.) دارد. کاوشگر خلیج فارس 4 آزمایشگاه دارد و قادر است طی مدت 45 روز با ظرفیت 27 نفر (شامل 11 خدمه و 16 محقق) در آبهای خلیج فارس، دریای عمان و شمال اقیانوس هند به انجام عملیات تحقیقاتی و میدانی مشغول شود. “خلیج فارس” قادر است مسافت 3 هزار مایل دریای را بپیماید. سه نوع آزمایشگاه و ۲ سرد خانه موجود در این کاوشگر تائیدیه موسسه های معتبر داخلی و خارجی دریافت کرده‌اند.
با استفاده از سامانه‌های سنجشی سوار بر کاوشگر خلیج فارس، این اقیانوس‌پیما می‌تواند از عمق 3000 متری در دریاها و اقیانوس‌ها از رسوبات نمونه‌برداری انجام دهد. فیزیک و شیمی دریا، زیست‌شناسی، ژئوفیزیک و هواشناسی دریا از جمله زمینه‌های تحقیقاتی این کاوشگر به شمار میرود.
انتظار میرود طرح‌های کلانی نظیر کاوشگر خلیج فارس بتواند در حوزه تحقیقات علمی خط شکن باشد و نگرش جامعه و مسئولان را تغییر دهد. چه حوزه مطالعاتی و چه حوزه صنایع کشور به چنین طرح‌هایی نیاز مبرم دارد. هم‌افزایی میان مسئولان در اجرای این طرح تحقیقاتی و کلان ملی نیز در نوع خود قابل توجه است.
بیشتر بخوانید : جستجوی اعماق فضا با کنکاش در عمق اقیانوس ؛ پروژه ساب‌سی (SUBSEA) ناسا
در بهمن‌ماه سال 1395، کاوشگر خلیج فارس به عنوان نخستین کشتی تحقیقاتی اقیانوس پیمای ساخت ایران در سواحل خلیج فارس در بندر عباس به آب انداخته شد. این پروژه تحقیقاتی به پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تحویل داده شد. آزمایشگاه‌های این کاوشگر در حوزه‌ها فیزیک دریا، زیست شناسی دریا، شیمی دریا، بسترشناسی دریا و هواشناسی دریا تحقیقات را به انجام می رسانند. این کشتی تحقیقاتی با سرعت 15 گره دریایی، می‌تواند 40 روز را بدون نیاز به پهلوگیری در بنادر داخلی و خارجی طی کند.
امیر رستگاری، رئیس سازمان صنایع دریایی وزارت دفاع در مراسم تحویل دهی این کشتی گفت:
مدیران و متخصصان زبده و کارآمد وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح با الهام از روح بلند و ملکوتی رهبر کبیر انقلاب اسلامی و در اجرای فرامین حکیمانه فرمانده معظم کل قوا برای نخستین بار در کشور موفق شدند، کشتی اقیانوس شناسی با قابلیت و توانمندی بسیار بالا را مطابق با استانداردهای جهانی طراحی و تولید کنند.
کشتی اقیانوس شناسی کاوشگر خلیج فارس با برد عملیاتی ۳ هزار مایل دریایی، ماندگاری ۴۰ روز در دریا، سرعت ۱۵ گره دریایی دارای قدرت مانور پذیری بسیار عالی است، سیستم های ارتباط ماهواره ای، سیستم رانش پیشرفته CPP، سیستم انتقال داده و سیستم DP در تثبیت دینامیکی کشتی مجهز است. این شناور که ۸۵ سامانه مکانیکی، تاسیساتی، تحرک و رانش، برق و الکترونیک، ناوبری و مخابرات در آن تعبیه شده، ۱۵۰ مرکز صنعتی، پژوهشی، دانشگاهی و دانش بنیان و نیز سازمان ها و صنایع مختلف وزارت دفاع با صرف بیش از سیصد هزار ساعت کار و انجام حدود ۱۲ هزار فعالیت اجرایی در ساخت آن نقش داشته اند.
توسعه این کاوشگر دریایی با همکاری 150 مرکز صنعتی و تحقیقاتی در طی 4 سال و در صنایع کشتی‌سازی شهید درویشی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح به انجام رسید و بنابر برخی گزارش‌ها 40 درصد صرفه‌جویی ارزی یکی از ثمرات این همکاری‌های داخلی بوده است.
بیشتر بخوانید : CNBC: جنگنده ایرانی کوثر همان اف-۵ آمریکا است ؛ جنگنده‌ای ایرانی یا ایرانیزه کردن جنگنده آمریکایی؟
آنطور که در برخی منابع خبری آمده است، نخستین گشت تحقیقاتی کاوشگر خلیج فارس حدود دی ماه 1396 آغاز شده است. به گفته رییس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی نخستین عملیات تحقیقاتی این کاشگر در تنگه هرمز و توسط 12 محقق به اتجام رسید. ناصر حاجی زاده در آن زمان در خصوص این تحقیقات بیان داشت :
با شروع بکار کاوشگر خلیج فارس ، توانایی‌های تحقیقاتی دریایی ایران در آبهای کشور، منطقه و جهان به نحو قابل ملاحظه‌ای افزایش خواهد یافت. برای ساخت این کشتی بیش از ۱۵۰ مرکز صنعتی، دانشگاهی، تحقیقاتی، شرکت دانش بنیان با سازمان صنایع دریایی همکاری داشته اند.
ساخت نخستین کشتی تحقیقاتی اقیانوس پیمای کشورمان با حمایت مالی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای انجام دادن تحقیقات دریایی از سال ۹۱ آغاز شد و پس از پشت سر گذاشتن موفقیت آمیز آزمایش‌های فنی آماده تحقیقات دریایی شده است. صنایع کشتی سازی شهید درویشی بندرعباس وابسته به صنایع دریایی در ۳۵ کیلومتری غرب بندرعباس واقع شده است.
این کاوشگر در شهریورماه سال جاری (97) با هدف نمونه برداری و مطالعات دریایی در ساحل بوشهر پهلو گرفت. این گشت دریایی شامل یک تیم 27 نفره از جمله 12 محقق و پژوهشگر است که در زمینه فیزیک، شیمی، زمین شناسی، زیست شناسی و آلودگی دریا تحقیق می کند. به گفته بهروز ابطحی، رئیس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی، این کاوشگر تحقیقات خود را در آب های خلیج فارس، تنگه هرمز و دریای عمان بر روی نمونه های فیزیکی آب، رسوبات، فیتوپلانگتون ها و موج دریا در جهت استفاده بهتر از منابع زیستی و غیر زیستی انجام می دهد.
وی هدف از برگزاری این گشت تحقیقاتی را بررسی اکولوژیکی کفزیان و پلانکتون‌های منطقه ، کالیبراسیون و اعتبار سنجی داده‌های ماهواره‌ای، با استفاده از مشاهدات همزمان میدانی، بررسی میزان آلودگی و سایر ویژگی‌های شیمیایی و فیزیکی مربوط به آب و رسوبات تنگه هرمز، مطالعات تبادل آب خلیج‌فارس و دریای عمان عنوان کرد.
بیشتر بخوانید : مروری بر خودروهای نظامی ساخت ایران به مناسب هفته دفاع مقدس
وی با تاکید بر اهمیت خواندن تحقیقات دریایی در محدوده تنگه هرمز مابین خلیج‌فارس و دریای عمان، تصریح کرد که شناخت منطقه دریایی تنگه هرمز که مرز بین خلیج‌فارس با دریاهای آزاد است، از اهمیت بسیار اساسی به لحاظ خود منطقه، تنگه هرمز و شناخت خلیج‌فارس و همچنین اثرگذاری متقابل بر دریای عمان و خلیج‌فارس برخوردار است.
در این گشت دریایی کاوشگر خلیج فارس در مجموع از 27 ایستگاه در سواحل استان های بوشهر، خوزستان، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و آبهای عمیق دریای عمان نمونه برداری می شود. این 27 ایستگاه شامل 15 ایستگاه در خلیج فارس، 7 ایستگاه در تنگه هرمز و پنج ایستگاه در دریای عمان است. در این تحقیقات که سفری 2 هفته‌ای را شامل می‌شود بیش از 25 فاکتور یا پارامتر محیطی به وسیله رشته های تخصصی مختلف پایش و مورد آزمایش قرار می گیرد.
کاوشگر خلیج‌فارس فصل جدیدی از تحقیقات دریایی و اقیانوسی در پژوهشگاه و همچنین بخش‌های جامعه تحقیقات دریایی کشور گشوده است. با کمک این شناور که مجهز به فناوری راهبری و تجهیزات میدانی پیشرفته و آزمایشگاه‌های مدرن است بدون شک شاهد تحقیقات دریایی گسترده‌ای در حوزه علوم و فنون دریایی، اقیانوسی و جوی خواهیم بود.
بیشتر بخوانید :
- زیر دریایی فضایی ناسا در دریاهای تیتان ؛ آیا قمر زحل زیست‌پذیر است؟
- برقی کردن موتورسیکلت در اصفهان به منظور کاهش آلودگی هوا
- کاوشگر خورشیدی پارکر ؛ ماموریتی برای لمس خورشید !
منبع : techrato
