شکاف دیجیتالی چیست ؟ نابرابری در دسترسی و استفاده از فناوری اطلاعات

منظور از شکاف دیجیتالی چیست ؟ نابرابری در دسترسی و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات، در کشورها و جوامع مختلف، منجر به شکاف دیجیتالی می‌شود.

به گزارش تکراتو و به نقل از ایسنا، اینکه شکاف دیجیتالی چیست را، می‌توان همانند سایر شکاف‌های صنعتی یا دیجیتالی در نظر گرفت که می‌توانند باعث ایجاد عقب‌ماندگی‌ها و مشکلاتی در میزان رفاه شهروندان در نقاط مختلف کشور شوند.

در تعریف عرصه‌ی دیجیتالی واژه عدالت آفرین را برای آن استفاده می‌کنند؛ منظور از این تعریف این است که، تمامی انسا‌ن‌ها خود دارای قدرت تفکر و اعتقادات خاصی هستند و قادرند تا در این فضای مجازی، هم به فعالیت حرفه‌ای بپردازند و هم اعتقادات خود را ابراز نمایند. اما مسئله‌ی اصلی در اینجا شکاف دیجیتالی چیست ، است، که منظور دسترسی برابر تمامی افراد به این فضاست و البته فراهم کردن آن هم  وظیفه دولت‌هاست.

در زمینه‌ی تلاش برای حذف و یا کاهش شکاف دیجیتالی ، نباید فراموش کرد که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در دولت‌های یازدهم و دوازدهم اقدامات بسیار خوبی را انجام داده‌اند. البته همیشه مشکلاتی نیز در این زمینه وجود دارد ولی با این وجود تمامی تلاش این مسئولین از بین بردن این کاستی‌ها بوده است. البته کاستی‌هایی چون قیمت نسبتا بالای خدمات اینترنتی هنوز هم در کشور به صورت کامل حل نشده است.

منظور از شکاف دیجیتالی چیست ؟

میزان استفاده‌ جوامع از فناوری اطلاعات، یا به عبارت دیگر، ضریب نفوذ فناوری‌ اطلاعاتی و ارتباطی در جوامع فعلی، منجر به تشکیل یک طبقه‌بندی شده که پیامد عمده آن شکاف دیجیتالی است. شکاف دیجیتالی (DIGITAL DIVIDE) در واقع به معنای وجود نابرابری در دسترسی و استفاده از فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی (ICT) بین کشورها و جوامع مختلف است.

سواد اطلاعاتی نیز در این زمینه مهم است، زیرا سواد اطلاعاتی دربرگیرنده مجموعه‌ای از حداقل مهارت‌های لازم برای استفاده از ابزارهای جستجوی اطلاعات است. این مهارت‌ها برای تعیین منابع اطلاعاتی مفید، که در ارزیابی و دسترسی به رابط اطلاعاتی استفاده می‌شوند، مهم هستند.

بیشتر بخوانید : دسترسی کاربران به اینترنت کشور رشد ۳۵ برابری داشته است!

راهکارهای کاهش شکاف دیجیتالی چیست ؟

محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت یازدهم، درباره ضرورت کاهش شکاف دیجیتالی و اینکه راهکارهای کاهش شکاف دیجیتالی چیست سخن گفت و اعلام نمود که سرشماری اینترنتی نشان داده است که هرچه امکانات بیشتر برای مردم فراهم گردد، مردم هم بیشتر از آن استفاده خواهند کرد. وی تاکید نمود که هدف آنها کاهش شکاف دیجیتالی در کشور است و آن را در دستور کار قرار داده‌اند.

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت یازدهم تاکید نمود که استفاده از اینترنت و فناوری اطلاعات فقط مختص شهرهای بزرگ نیست بلکه لازم است همه مردم در تمام کشور از آن بهره‌مند شوند. وی در ادامه به سرمایه‌گذاری ۳۵۰ میلیاردی برای کاهش شکاف دیجیتالی در کشور سخن گفت و اعلام نمود برای اینکه این شکاف و این نابرابری از بین رود سرمایه گذاری یک امر مهم است.

وی در ادامه صحبت‌های خود به اهمیت امنیت فضای مجازی اشاره کرد و اعلام نمود که همان‌طور که برای توسعه فضای مجازی تلاش‌هایی صورت می‌گیرد، باید برای امنیت محتوای این فضا هم تلاش کرد تا بتوان فضای مجازی سالم و امنی در کشور داشت.

وی ادامه داد که در حال حاضر کمتر از چهار درصد از محتوای اینترنت آلوده است اما وجود حتی یک درصد آلودگی در این فضا نیز مشکل ساز خواهد بود و قابل قبول نیست. وی ادامه داد که تا امروز مسئولین تلاش‌های زیادی برای جلوگیری از توقف و فیلترینگ این فضا و همچنین شبکه‌های اجتماعی انجام داده‌اند، بنابراین بهتر است برای استفاده از این فضا فرهنگ سازی صورت گیرد.

بررسی سایر ابعاد تاثیر گذار بر شکاف دیجیتالی

یکی دیگر از ابعاد مهم و تاثیرگذار بر شکاف دیجیتالی این است که، تعدادی از افراد به فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشرفته مانند خدمات اینترنتی پهن باند دسترسی دارند اما عده‌ای دیگر از افراد حتی به اشکال ساده فناوری اطلاعات و ارتباطات مانند خطوط تلفن ثابت نیز دسترسی ندارند. این امر یک مثال واضح بر شکاف دیجیتالی در جوامع است.

در زمینه دسترسی افراد به اطلاعات، اعتقاد دیگری نیز وجود دارد. نمونه‌ای دیگر از انواع شکاف دیجیتالی بین کسانی وجود دارد که به ابزارها و حمایت‌های اجتماعی مورد نیاز خود دسترسی دارند و می‌توانند از آنها استفاده کنند و کسانی که از این حقوق برخوردار نیستند.

در صورتی که به آمار رسمی داخلی و بین‌المللی در مورد ضریب نفوذ اینترنت دسترسی داشت، می‌توان مشاهده کرد که این ضریب نفوذ در بین جوامع مختلف، در حال افزایش است و تعداد کاربران اینترنت نیز به سرعت در حال رشد هستند. آمار مربوط به سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۶ نشان می‌دهد که اینترنت به زودی در سراسر دنیا فراگیر خواهد شد.

براساس اطلاعات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، شکاف دیجیتالی دارای ابعاد مختلف فنی، اقتصادی، اطلاعاتی، ارتباطی و دسترسی است. شکاف فناوری به معنای وجود شکاف بین کسانی است که به فناوری‌های جدید دسترسی دارند و کسانی که به این فناوری‌ها دسترسی ندارند. در ابعاد اقتصادی، شکاف بین کسانی است که توانایی و قابلیت استفاده از منابع را برای توسعه زیرساخت‌های اطلاعاتی پیشرفته دارند و کسانی که در این زمینه توانایی لازم را ندارند.

دو برنامه مهم وزارت ارتباطات برای کاهش شکاف دیجیتالی چیست ؟

محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت دوازدهم، به دو برنامه مهم وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای کاهش شکاف دیجیتالی اشاره کرد. وی در مورد اینکه منظور از شکاف دیجیتالی چیست سخن گفت و اعلام نمود که این وزارتخانه در تلاش است تا بتواند اولا شکاف دیجیتالی را کاهش دهد و برای برطرف کردن آن تلاش کند و هم‌چنین بتواند اشتغال را با توجه به حوزه‌هایی مانند طرح تکاپو در اولویت قرار دهد.

آذری جهرمی در ادامه به مشکلاتی چون، رعایت نکردن عدالت، توازن و شکاف دیجیتال در دسترسی به منابع اطلاعاتی مناطق روستایی و شهری اشاره کرد و در ادامه تاکید نمود که یکی از برنامه‌های مهم آنها، بهبود دسترسی و برقراری توازن در حوزه‌های کمتر برخوردار است.

بیشتر بخوانید : دسترسی به اینترنت پرسرعت برای ۸۰ درصد خانواده‌ها تا سال ۹۹

مراحل مختلف کاهش شکاف دیجیتالی چیست ؟

اولین مرحله برای کاهش شکاف دیجیتالی، فراهم‌ کردن زیرساخت‌های لازم جهت دسترسی به اینترنت و شبکه جهانی است. نکته مهمی که در اینجا باید به آن اشاره کرد این است که، خود دسترسی به اینترنت، یکی از شاخصه‌های سنجش شکاف دیجیتال محسوب می‌شود.

بنابراین لازم است در ابتدا به این نکته توجه شود، زیرا مشخص است که فراهم کردن تجهیزات اینترنت برای هر کشوری، باعث کاهش شکاف دیجیتالی آن کشور با سایر کشورهای دارای تجهیزات اینترنتی می‌شود و همچنین شکاف بین آن کشور و کشورهای محروم را نیز، افزایش خواهد داد. اما در صورتی که روند فراهم شدن اصل تجهیزات ادامه یابد، شکاف در این زمینه به صورت کامل از بین خواهد رفت.

پس از اینکه در مرحله اول مشکل دسترسی به اینترنت حل شد و شکاف دیجیتالی مربوط به آن از بین رفت، فاز دوم کاهش شکاف دیجیتالی آغاز می‌شود. اما مرحله دوم برای کاهش شکاف دیجیتالی چیست ؟

فاز دوم کاهش شکاف دیجیتال با ایجاد و افزایش فرصت دیجیتال فراهم می‌شود، زیرا شاخص فرصت‌های دیجیتـال یک شاخص ترکیبـی است و متشکل از ۱۱ شاخص اصلی مـورد توافـق بین‌المللی درباره ICT است. این شاخص‌ها بر مبنای سه مقوله فرصت، زیرساخت و به کارگیری استوارند. یعنی در اینجا می‌توان گفت که افرادی که به فناوری‌ها دسترسی دارند و دارای اینترنت هستند، با توجه به زیرساخت فراهم شده قادرند تا به اطلاعات مورد نیاز خود نیز دسترسی داشته باشند.

یکی از شاخص‌هایی که در چند سال اخیر برای مطالعه شکاف دیجیتالی مورد توجه قرار گرفت، شاخص آمادگی الکترونیک بود. این شاخص مهم به وسیله‌ی سنجش محیط تجارت الکترونیک، فرصت‌های شخصی اینترنتی، میزان پهنای باند در دسترس، میزان دسترسی مردم به اینترنت، استفاده از برنامه‌های متن باز و … تعیین می‌شود.

وقتی که اینترنت وارد کشوری می‌شود و استفاده از آن در یک کشور افزایش می‌یابد و یا اینکه وقتی یک کاربر از اینترنت استفاده می‌کند، امتیاز وی در این زمینه بالا می‌رود و به این ترتیب کاهش شکاف دیجیتالی اتفاق می‌افتد.

مفهوم عادلانه تقسیم نشدن شکاف دیجیتالی چیست ؟

منظور از عادلانه تقسیم نشدن شکاف دیجیتالی این است که در دنیای جدید، بهره‌گیری و استفاده از تکنولوژی‌های ارتباطی و اطلاعاتی بین کشورهای مختلف و همچنین درون جوامع به صورت عادلانه تقسیم نشده‌ است. یعنی مردم در کشورهای توسعه‌ یافته به امکانات و اطلاعات بیشتری دسترسی دارند، در حالی که دسترسی مردم به اطلاعات در کشورهای فقیر کمتر است و اینترنت توانسته به این شکاف دامن بزند.

البته لازم به ذکر است که پیشرفت‌های تکنولوژیک نیز بسیار با سرعت اتفاق می‌افتد و انتقال همزمان تکنولوژی به کشورهایی که مولد این تکنولوژی‌ها نیستند با مشکل همراه است. در اینجا می‌توان گفت که اینترنت می‌تواند افزایش شکاف دیجیتال را باعث شود.

راه‌های استفاده بهینه از اینترنت برای کاهش شکاف دیجیتالی چیست ؟

با افزایش استفاده از اینترنت و همچنین آموزش افرادی که استفاده از اینترنت را نمی‌دانند، می‌توان در راه کاهش شکاف دیجیتالی تلاش نمود. علاوه بر این مواردی چون، فرهنگ‌سازی جهت ورود اینترنت به خانواده‌ها، فرهنگ‌سازی و انجام آموزش‌های لازم جهت افراد مسن‌تر درمورد محیط اینترنت، ایجاد زیرساخت‌های مناسب در روستاها و مناطق کمتر توسعه‌یافته، ایجاد یا توسعه شبکه ملی اینترنت و پاک‌سازی محیط اینترنت از راهکارهای استفاده بهینه از اینترنت در راستای کاهش شکاف دیجیتال است.

در بخشی از گزارش عملکردی وزارت ارتباطات دولت یازدهم که توسط مرکز بررسی‌های ریاست جمهور تهیه شده، مشخص شده است، که عدالت در دسترسی به زیرساخت ارتباطاتی و اطلاعاتی میان شهروندان، از طریق ابزارهای مختلفی همچون ارزان‌سازی قیمت خدمات و اطلاعات و همچنین کاهش شکاف دیجیتالی فراهم شده است.

محمد جواد آذری جهرمی در این مورد اعلام نمود که باید مشکلات موجود در این زمینه رفع شوند، زیرا به گفته وی عدالت اجتماعی وقتی محقق می‌شود که این مشکلات برطرف و شکاف‌های دیجیتالی نیز کاهش یابند. وی اعلام نمود که خدمات در روستاها نباید گران‌تر ارائه شوند.

مهم‌ترین چالش امروز دنیای دیجیتال چیست؟

شکاف دیجیتالی در واقع به عنوان چالشی بزرگ شناخته شده است و از آن به عنوان مهم‌ترین چالش امروز دنیای دیجیتال نیز یاد می‌شود. این موضوع همچنین یکی از محورهای اصلی دومین دوره اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی تونس بوده است. این امر در واقع برای بیان نابرابری‌های توزیع جهانی در زمینه دسترسی به تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات استفاده می‌گردد.

اینکه واقعا شکاف دیجیتالی چیست را می‌توان به معنای عدم تعادل در دسترسی فیزیکی به فناوری نیز معنا نمود؛ عدم تعادل در داشتن منابع و مهارت، برای دسترسی مؤثر و مفید به فناوری و محسوب شدن به عنوان یک شهروند دیجیتال. شکاف دیجیتال همچنین می‌تواند بر پایه جنسیت، درآمد و نژاد نیز باشد. عبارت فقر اطلاعاتی نیز در ارتباط با همین مفهوم مطرح می‌شود.

بیشتر بخوانید : اعتیاد به اینترنت چیست و چگونه می توان از آن جلوگیری کرد؟

.