رصد آتش‌سوزی هورالعظیم از جنبه‌های مختلف توسط ماهواره‌های سازمان فضایی ایران مورد انجام قرار می‌گیرد. به طور کلی یکی از کاربردهای این ماهواره‌ها پیش‌بینی‌های محیط زیستی است.
در سال‌های اخیر سازمان فضایی ایران توانسته است پیشرفت‌های زیادی در حوزه علوم فضایی داشته باشد. آنطور که مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نوشته است، پیش‌بینی در حوزه‌های مختلف محیط زیستی با استفاده از دادههای ماهواره‌ها، به عنوان مثال رصد آتش‌سوزی هورالعظیم، از جمله این دستاورد هاست. بررسی تغییرات دما و تغییرات آب و هوایی از دیگر مواردی هستند که ماهواره‌های سازمان فضایی آنها را سنجش می‌کند.
تابستانی که در حال سپری کردن آن هستیم، رخدادهای طبیعی زیادی را در پی داشته است، از طوفان و گرد و غبار، تا آتش‌سوزی هفته گذشته جنگل‌های مریوان که منجر به جان‌باختن 4 نفر شد و تالاب هور‌العظیمی که مشخص نیست تا کی قرار است با این وضعیت نابه‌سامان به سوختن ادامه دهد. احتمالا تا زمانی که به طور طبیعی یکی از سه عنصر مثلث آتش‌اش کم بیاید. رصد آتش‌سوزی هورالعظیم از آغاز تاکنون توسط سازمان فضایی به انجام رسیده است.
رصد آتش‌سوزی هورالعظیم توسط ماهواره‌های سازمان فضایی ایران
به گزارش تکراتو و به نقل از وب‌سایت “وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات” مرتضی براری، رئیس سازمان فضایی ایران و معاون وزیر ICT در زمینه کاربرد ماهواره‌ها در زمینه مدیریت بحران (مانند رصد آتش‌سوزی هورالعظیم) آنها را به سه قسم تقسیم می‌کند:
- ماهواره های مخابراتی
- ماهواره های ژئودتیک
- ماهواره های سنجش از دور
براری ارایه سرویس های انتقال داده، پخش برنامه های رادیو تلویزیونی و ارتباطات موبایل را از جمله کاربردهای ماهواره‌های مخابراتی دانست. وی در ادامه توضیح داد:
از آنجا که در زمان وقوع یک حادثه غیرمترقبه مانند زلزله ممکن است زیرساخت های ارتباطی زمینی مانند شبکه تلفن ثابت یا شبکه های موبایل با اختلال و خرابی مواجه شوند، در چنین شرایطی استفاده از ماهواره های مخابراتی سریعترین ابزار به منظور برقراری ارتباط و انتقال داده، صدا و تصویر خواهد بود.
ماهواره‌های ژئودتیک دسته دوم هستند که ماهواره‌های ناوبری مانند GPS و Glonass را شامل می‌شود. ماهواره‌هایی که وظیفه‌شان تعیین موقعیت مکانی و زمان است. هر شخصی اگر یک گیرنده کوچک ناوبری یا یک گوشی اسمارت‌فون در اختیار داشته باشد، می‌تواند از ماهواره‌های ناوبری برای تعیین موقعیت جغرافیایی خود استفاده کند. نرم‌افزارهای مسیریاب مانند ویز (Waze) و گوگل‌مپس (Google Maps) که برای هدایت از نقطه‌ای به نقطه دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند نیز از همین فناوری استفاده می‌کنند.
بیشتر بخوانید : بهترین برنامه مسیریاب ؛ ویز یا گوگل مپس؟
رئیس سازمان فضایی در خصوص کاربردهای این ماهواره‌ها در زمان بحران اذعان داشت:
از آنجا که در زمان وقوع حوادثی مانند زلزله ممکن است ساختمانها تخریب شده و افراد قادر به مسیریابی با توجه به تغییر چهره شهرها نباشند، تعیین موقعیت، مسیریابی و هدایت اکیپ های امداد و نجات به راحتی با استفاده از ماهواره های ناوبری امکانپذیر خواهد بود.
دسته سوم اما ماهواره‌های سنجش از راه دور هستند که به گفته براری، تصویر برداری از سطح زمین مهمترین وظیفه آنهاست. برآورد میزان تخریب و تاثیر بلایا قبل و بعد از وقوع رخدادهای طبیعی از مهمترین کاربردهای ماهواره‌های سنجش از راه دور در کل چرخه مدیریت بحران هستند.
معاون وزیر ارتباطات در خصوص نمونه‌های استفاده از فناوری فضایی در بحران‌هایی که کشور تجربه کرده است به زلزله سرپل‌ذهاب در آبان سال 96 اشاره می‌کند. جایی که ماهواره ایران‌ست-21 به کمک جمعیت هلال احمر ایران آمد. وی در این خصوص گفت:
می‌توانم به موضوع استفاده از فناوری فضایی در زمان وقوع زلزله سر پل ذهاب در 21 ابان ماه سال 1396 اشاره کنیم در حوزه مخابرات ماهواره ای و از طریق ماهواره مخابراتی ایران ست-21 موفق شدیم بین شهر سرپل ذهاب و تهران یک ارتباط ماهواره ای برای جمعیت هلال احمر کشور ایجاد کنیم. گروه های امدادی از این ارتباط به منظور انتقال داده، صدا، تصویر و خدمات پزشکی از راه دور استفاده کردند.
براری با اشاره به کاربرد ماهواره‌های سنجش از راه دور در تشخصی کانون زلزله ادامه داد:
با استفاده از ماهواره های سنجش از دور موفق شدیم در شهرهای سرپل ذهاب و قصر شیرین و پیرامون آنها همچنین در بیش از 30 روستای اطراف کانون زلزله ساختمان های تخریب شده را با استفاده از داده های ماهواره ای اپتیک مشخص کنیم. همچنین با داده های ماهواره های رادار میزان جا به جایی پوسته زمین در آن منطقه را تعیین کردیم. کلیه نقشه های تولیدی بلافاصله در اختیار سازمان مدیریت بحران و گروه های امدادی قرار گرفت و در سایت سازمان فضایی ایران نیز اطلاع رسانی شد.
وی پایش حوادث غیرمترقبه مانند رصد آتش‌سوزی هورالعظیم را از جمله فعالیت‌های جاری سازمان فضایی ایران عنوان کرد و ادامه داد:
با توجه به وجود ایستگاه های اخذ داده های ماهواره ای در سازمان فضایی ایران و نیز ارتباطات بین الملل با سایر سازمان های فضایی موضوع پایش مداوم حوادث غیرمترقبه مانند طوفان های گرد و غبار، سیل و آتش سوزی و مواردی از این دست جزو فعالیت های جاری سازمان فضایی ایران است و محصولات تولیدی همگی به صورت بهنگام در سایت سازمان فضایی ایران قرار می‌گیرد.
تالاب هورالعظیم یا تالاب هویزه بزرگترین تالاب استان خوزستان است که در مرز ایران و عراق قرار دارد. البته کمتر از یک سوم مساحت کنونی این تالاب در ایران واقع شده است. کمتر از یک هفته پیش بود که حسن روحانی رئیس جمهور بنابر درخواست رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست، به وزارت خارجه خود دستور رسیدگی به وضعیت آتش‌سوزی تالاب هورالعظیم را صادر کرد. وی همچنین از سپاه پاسداران نیز درخواست کرد به این موضوع ورود کند.
آتش‌سوزی تالاب هورالعظیم از اوایل تیر 97 آغاز شده است و در طول این بیش از دو ماه دو مرحله عملیات آتش‌نشانی با استفاده از ادوات مختلف کارساز نبوده و هورالعظیم همچنان در آتش می‌سوزد. زندگی بسیاری از مردم در شهرهای هویزه، دشت‌آزدگان، حمیدیه، اهواز، باوی و کارون تحت تاثیر دود ناشی از این حریق تهدید می‌شود. اما آیا سازمان فضایی ایران در این خصوص اقداماتی انجام داده است؟
6 هزار هکتار از بخش عراقی هورالعظیم کاملا سوخته است
مطابق رصد آتش‌سوزی هورالعظیم که توسط ماهواره‌های سازمان فضایی صورت گرفته است، به گفته رئیس این سازمان “در حال حاضر مساحت هورالعظیم در بخش عراق برابر 66 هزار و 600 هکتار و در بخش ایران برابر با 35 هزار و 300 هکتار است”، وی در خصوص پایش این آتش‌سوزی بیان داشت:
“با توجه به وجود سامانه ماهواره ای کشف و پایش حریق در سازمان فضایی ایران، آتش سوزی های هورالعظیم از خرداد ماه سال جاری روزانه با استفاده از داده های ماهواره ای با توان تفکیک مکانی 250 متر و به صورت هر پنج روز یکبار با تصاویر ماهواره ای با توان تفکیک مکانی 10 متر مورد تحلیل و پردازش قرار گرفت.”
آماری که رئیس سازمان فضایی از رصد آتش‌سوزی هورالعظیم می‌دهد چندان خوشحال کننده نیست. اوی می‌گوید طی مدت سه ماه گذشته یعنی از 20 خرداد ا 3 شهریور حدودا شش هزار هکتار از زمین‌های تالاب هورالعظیم در بخش عراقی به طور کامل سوخته و پوشش گیاهی‌اش به طور کامل تخریب شده است. وی در ادامه گفت:
این میزان از تخریب فقط ناشی از آتش سوزی های این مدت است و تخریب تالاب ناشی از کمبود منابع آب به ویژه در بخش غربی تالاب را شامل نمی شود، پیش از این نیز به واسطه کاهش ورود آب از سمت غربی تالاب یعنی از کشور عراق به داخل تالاب، شاهد کاهش پوشش سبز گیاهی در سمت غربی تالاب بودیم.
براری در خصوص روندی که رصد آتش‌سوزی هورالعظیم در طول چندماه گذشته نشان می‌دهد نیز توضیحاتی داد. به گفته وی آتش‌سوزی تالاب از بخش غربی در خاک عراق آغاز شده و به مرور به مناطق شرقی‌تر و مرز‌های ایران نزدیک شده است. “از 9 تیرماه شدت آتش سوزی ها در منطقه به شدت افزایش یافت.” از اواخر تیر ماه 97 نیز در جنوب شرقی منطقه و مرز ایران شاهد آتش‌سوزی هورالعظیم بوده‌ایم. معاون وزیر ارتباطات در ادامه گفته‌های خود از رصد آتش‌سوزی هورالعظیم می‌گوید:
آتش سوزی در بخش های مختلف تالاب ادامه دارد و فقط در 6 روز مساحتی نزدیک به 750 هکتار از اراضی هور دچار آتش سوزی و تخریب شده است.
عوامل انسانی نیز در وقوع آتش‌سوزی هورالعظیم دخیل بوده
رئیس سازمان فضایی در پاسخ به این سوال که “آیا با بررسی‌هایی که از رصد آتش‌سوزی هورالعظیم انجام شده می‌توان صحبت‌هایی که در خصوص عمدی بودن این آتش‌سوزی به میان می‌آید را تایید یا رد کرد؟” می‌گوید در طول 3 ماه گذشته تغییرات چشمگیری در دما مشاهده نشده است. او ادامه می‌دهد:
با استفاده از داده های ماهواره ای پارامترهای مختلفی مانند پوشش گیاهی و تغییرات دما در منطقه تالاب مورد بررسی قرار گرفت، طی 3 ماه گذشته تغییرات دما تقریبا روند مشابهی داشته است، بنابراین در مجموع می توان گفت عوامل محیطی در کنار عوامل انسانی باعث وقوع این آتش سوزی ها شده است.
روزانه 60 گیگابایت داده ماهواره‌ای دریافت می‌شود
معاون وزیر ICT، می‌گوید برای توسعه بهبود خدمات سازمان فضایی و با تمرکز بر بهره گیری از توان مراکز تحقیقاتی و بخش خصوص برنامه‌هایی دردست اجرا قرار دارد. چهار مورد از مهمترین برنامه‌های در حال پیشرفت سازمان فضایی که برابر به آنها اشاره می‌کند به قرار زیر است:
- توسعه مراکز دادههای فضایی
- توسعه سامانه نرم افزاری مکان مبنا
- توسعه آزمایشگاه ملی سنجش از دور
- تقویت آرشیو ملی و دادههای ماهواره ای
وی در خصوص دادههای دریافتی از ماهواره‌ها، مدیریت و ذخیره‌سازی آنها بر روی مراکز دادههای فضایی، اشاره می‌کند:
در حال حاضر روزانه بیش از 60 گیگابایت داده های ماهواره ای در سازمان دریافت می شود، ذخیره سازی و مدیریت داده های دریافتی بسیار اهمیت دارد. وجود آرشیو غنی از داده های ماهواره ای به ما کمک می کند تا وضع موجود را با گذشته مقایسه و از آن در پیش بینی آینده استفاده کنیم، از اینرو با توجه به اهمیت ذخیره سازی داده ها در حال حاضر پروژه ساخت مرکز داده های فضایی کشور را در حال انجام داریم.
براری دومین اولویت در سازمان فضایی ایران را توسعه سامانه نرم افزاری مکان مبنا برای به “اشتراک گذاری و توزیع داده های ماهواره ای” و نیز ایجاد یک پلتفرم برای پردازش دادههای ماهواره‌ای و در بالاخره استفاده از رایانش ابری به منظور توسعه خدمات سنجش از راه دور می‌داند. توسعه آزمایشگاه ملی سنجش از دور برنامه مهم دیگر این سازمان است که فاز اول آن در مرحله بهره‌برداری به سر می‌برد. در خصوص فاز دوم نیز رئیس این سازمان می‌گوید مطالعات مربوطه انجام گرفته و به زودی فاز‌های بعدی نیز آغاز به کار خواهند کرد.
در راستای توسعه کاربردهای برنامه‌ها مهم سازمان فضایی ایرن، تقویت آرشیو ملی و ایجاد تنوع در دادههای ماهواره‌ای در دستور کار آن قرار داد. رئیس سازمان فضایی ایران می‌گوید:
یکی از مهمترین انتظاراتی که جامعه کاربران سنجش از دور کشور از سازمان فضایی ایران دارد، ارایه داده با کیفیت و بهنگام است و برنامه پنجم ما که موضوع حمایت از توسعه و ایجاد کسب و کارهاست نیز از فعالیت های سازمان در حوزه های مرتبط با کاربرد فناوری فضایی در مدیریت بحران است.
آرشیو ملی فضایی چگونه تقویت می‌شود؟
معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در خصوص شیوه‌های مختلفی که برای تقویت آرشیو ملی به کار گرفته می‌شود به توسعه ماهواره‌های سنجش از راه دور، خرید ماهواره عملیاتی، توسعه ایستگاه‌های اخذ و نیز خرید موردی تصاویر ماهواره‌ای اشاره کرد. برابری در این خصوص بیان داشت :
“توسعه ماهواره های سنجش از دور بومی است. در حال حاضر ماهواره سنجش از دوری پیام ساخته شده و آماده پرتاب است، ماهواره های سنجش از دور ظفر و پارس-1 نیز پیشرفت خوبی داشته اند. مسیر دوم خرید ماهواره عملیاتی است که آن نیز مطابق برنامه در حال اجراست، توسعه ایستگاه های اخذ از ماهواره های غیربومی و خرید موردی تصاویر ماهواره ای بنا به نیاز سازمان یا دیگر نهادهاست، در سال جاری 5 حوزه دارای اولویت به منظور حمایت از کسب و کارهای نوپا را در برنامه خود قرار دادیم که کسب و کارهای فعال در زمینه استفاده از فناوری فضایی در مدیریت بحران از جمله این موارد است.”
همکاری‌های بین‌المللی سازمان فضایی در حوزه مدیریت بحران
برابری در پایان در پاسخ به این سوال که “آیا در حوزه مدیریت بحران (مانند رصد آتش‌سوزی هورالعظیم) همکاری های بین الملل نیز در دستور کار سازمان فضایی قرار داد؟” نیز اذعان کرد:
“سازمان فضایی ایران از سال 1388 به عنوان یکی از دفاتر حامی منطقه ای برنامه استفاده از فناوری فضایی در مدیریت بحران و واکنش سریع سازمان ملل UN-SPIDER توسط آن سازمان انتخاب شد. از همان زمان فعالیت های متعددی با این برنامه سازمان ملل که مقر اصلی آن در وین است داشته ایم.”
وی با اشاره به پایش خشکسالی با استفاده از داده های ماهواره‌ای، ادامه داد:
دوین متدولوژی پایش خشکسالی با استفاده از داده های ماهواره ای از جمله اقداماتی است که سازمان فضایی ایران برای سازمان ملل انجام داده و روش فوق هم اکنون در سایت این برنامه قابل دسترس عموم است. تدوین متدولوژی پایش گرد و غبار با استفاده از تصاویر ماهواره ای نیز از جمله اقدامات در دست اجراست که به زودی آن نیز به سازمان ملل ارایه می شود.
سازمان فضایی ایران همچنین به عنوان یکی از اعضای اصلی سازمان همکاری های فضایی اسیا و اقیانوسیه (اپسکو) در پروژه سرویس اشتراک گذاری داده های ماهواره ای آن سازمان مشارکت دارد.
بیشتر بخوانید :
- مهار آتش‌سوزی هورالعظیم ؛ دستور ویژه روحانی به وزارت خارجه
- افزایش غلظت ذرات معلق در هوای سیستان تا ۱۰ برابر حد مجاز
- محیط زیست ایران در خطر نابودی کامل ؛ باید واقعیات را به مردم بگوییم!
منبع : ict
