سال 2016 سال دیوانه واری بود! جهان علم و اکتشاف هم از این قاعده مستثنی نیست. جهان علم در سال جاری با برخی موانع جدی مواجه شد، اما در همین حال برخی از پیشرفت های بزرگ هم در این سال به دست آمدند، از پیشرفت هایی در زمینه تشخیص امواج گرانشی تا کشف یک سیاره فراخورشیدی به اندازه زمین در فاصله ای کمتر از پنج سال نوری از سیاره ما. در ادامه با برترین اکتشافات علمی سال 2016 همراه تکرا باشید.
پیروزی الگوریتم هوش مصنوعی گوگل بر بازیکن حرفه ای بازی گو
در ماه ژانویه سال جاری، الگوریتم هوش مصنوعی، موفق به شکست یک بازیکن حرفه ای در بازی بسیار پیچیده گو شد. پیروزی خیره کننده ای که چشم انداز جدیدی از قابلیت های هوش مصنوعی را به جهانیان نشان داد.
این برنامه هوش مصنوعی توسط بخش دیپ مایند گوگل توسعه داده شده است. آلفاگو سه دیدار از پنج دیدار را با پیروی پشت سر گذاشت. ماشین ها پیش از این هم موفق به شکست بازیکنان حرفه ای شده بودند، در سال ۱۹۹۷ دیپ بلو توانسته بود قهرمان افسانه ای شطرنج گری کاسپارف را شکست دهد.
بازی دیپ بلو برنامه‌ای بود که صرفا جهت بازی شطرنج ساخته شده بود، هدف این برنامه محاسبه حرکت های ممکن بود. آلفاگو هم هدف عمیقا خاصی دارد، این برنامه هوش مصنوعی طراحی‌شده تا از انواع مختلف برنامه هماهنگ برای محاسبه تریلیون‌ها حرکت احتمالی بازی گو استفاده کند. اما پتانسیل چیزی مثل آلفاگو خیلی بیش از این هاست. دیپ مایند پیش از هم فیلم‌هایی از انجام بازی‌های کامپیوتری توسط این الگوریتم را منتشر کرده بود ولی قدرت یادگیری این برنامه بیش از این هاست. پیروزی برنامه ای مثل آلفاگو نشان داد، ماشین‌ها می‌توانند کارهای فکری را بهتر از انسان ها انجام دهند. چیز منحصربه‌فرد در مورد آلفاگو این است که این برنامه قادر به آموزش خودش از طریق بازی با خودش و اصلاح نقطه ضعف‌هایش است. ازاین‌رو این الگوریتم ظرف کمتر از یک سال فرا گرفت چطور از بازی با یک بازیکن غیرحرفه‌ای به بازی با قهرمان جهان برسد.
کشف امواج گرانشی
بخش پایانی نظریه نسبیت عام انیشتین که از زمان پیش بینی در قرن بیستم، همچنان لاینحل باقی مانده بود، بالاخره تشخیص داده شد. محققان رصدخانه موج گرانشی تداخل لیزری (لایگو) ماه فوریه اعلام کردند، قادر به تشخیص چنین امواجی پس از برخورد و ادغام دو سیاه چاله عظیم در فاصله 1.3 میلیارد سال نوری شده اند.
آلبرت اینشتین یک قرن پیش، در نظریه نسبیت عام خود وجود امواج گرانشی را که با سرعت نور در فضا-زمان حرکت می‌کنند، پیش‌بینی کرده بود؛ اما با این وجود، تا همین اواخر، شواهد مستقیمی در مورد وجود چنین امواجی موجود نبود.
دانشمندان می گویند، این دستاورد ممکن است امکان مشاهده غیر مستقیم لحظه انفجار بینگ بنگ را فراهم کند.
فرود موشک اسپیس ایکس در سکویی بر روی اقیانوس
اسپیس ایکس موفق به فرود موشک خود بر روی سکویی در اقیانوس شد. این فرود، فرود تاریخی برای موشک های قابل استفاده مجدد در ماه آوریل بود.
این شرکت موفق فضایی موفق شد، موشک فالکون ۹ را پرتاب و با موفقیت بر روی کشتی بدون سرنشین فرود بیاورد. موشک فالکون ۹ از کیپ کاناورال فلوریدا پرتاب شده بود، این موشک برای انتقال ماهواره مخابراتی ژاپنی به فضا، که درنهایت در مدار ژئوسَنکرون در ۳۶۰۰۰ کیلومتر بالاتر از سطح زمین مستقر خواهد شد، مورد استفاده قرار گرفت. مرحله اول از موشک پس از رسیدن ماهواره به فضا از موشک جدا شد، پس ازآن موشک با استفاده از تقویت‌کننده های برگشت سوخت، درست در همان کشتی بدون سرنشینی که ماه گذشته فرود آمده بود، فرود آمد. با وجود موفقیت این ماموریت تاریخی و ماموریت خصوصی مریخ در سال ۲۰۱۸ و پتانسیل بالایی که اسپیس ایکس از خود نشان داده، می توان شروع واقعی عصر طلایی سفرهای فضایی را شاهد بود.
کشف نهمین سیاره منظومه شمسی
منظومه شمسی بزرگ است، در ماه آوریل، اخترفیزیکدانان سوئیسی اعلام کردند، شواهدی از وجود سیاره نهم منظومه شمسی در دست دارند.
ستاره شناسان هر ساله موفق به کشف صدها سیاره فراخورشیدی می شوند، ولی از زمانی که توانسته ایم سیاره ای جدید را در منظومه شمسی خودمان کشف کنیم، بیش از 170 سال می گذرد. حال تیمی از ستاره شناسان موسسه تکنولوژی کالیفرنیا (CalTech) ادعا می‌کنند، قوی ترین شواهد را برای کشف دورترین سیاره به خورشید در منظومه شمسی در اختیار دارند، این سیاره به طور غیر رسمی Phattie نام‌گذاری شده اما به سیاره نهم شهرت دارد. پیشنهاد سیاره نهم به سال 2014 بر می گردد، جایی که دو دانشمند به نام های کنستانتین باتیگین و مایک براون (همان ستاره شناس معروف و کاشف سیاره کوتوله اریس)، هر دو از دانشمندان بخش زمین شناسی و علوم سیاره ای در موسسه تکنولوژی کالیفرنیا، پشت این کار بودند، اما مقاله آنها در آن زمان اساسا کم ارزش قلمداد و رد شد.
حال این دو محقق می‌گویند، سیاره ای که خیلی بزرگ تر از زمین است و 18.6 میلیارد مایل آن طرف تر به دور خورشید می گردد، را کشف کرده اند. اگر سیاره نهم وجود داشته باشد، این تیم گمان می کند، سیاره مذکور 10 برابر زمین جرم داشته باشد و 200 برابر هم (به نسبت زمین) از خورشید دورتر باشد. در این فاصله، بین 10 تا 20 هزار سال زمینی طول می‌کشد تا سیاره نهم یک بار کامل به دور خورشید بزند. البته این سیاره هنوز به‌طور عینی مشاهده نشده ولی، روش‌های تشخیص سیاره به جز مشاهده هم وجود دارد، از جمله از طریق تاثیر گرانش بر اجرام نزدیک.
سرعت انبساط جهان فراتر از توضیحات فیزیک است
در ماه ژوئن، اخترشناسان دقیق ترین اندازه گیری از سرعت انبساط جهان را به دست آوردند. ستاره شناسان با استفاده از تلسکوپ فضایی هابل ناسا در کشفی چشمگیر دریافته اند که جهان پنج تا 9 درصد سریعتر از حد انتظار منبسط می شود. این کشف مهم می‌تواند سرنخ مهمی در درک بخش های اسرارآمیز جهان مانند ماده تاریک، انرژی تاریک و تابش تاریک باشد که 95 درصد همه چیز را تشکیل داده و نور منتشر نمی‌کنند.
فضاپیمای جونو به دنبال حل معماها
ناسا با راه اندازی ماموریت فضاپیمای جونو در مدار غول گازی مشتری در ماه ژوئیه، گام مهمی برای حل معماهای سیاره مشتری برداشت.
در ماه ژوئیه، پیشرانش جت (JPL) ناسا اعلام کرد، جونو فضاپیمای پیشگام این آژانس فضایی پس از سفری طولانی (پنج ساله) بالاخره وارد مدار مشتری شده است. به این ترتیب جونو رسما اولین کاوشگر مدار مشتری پس از پایان ماموریت کاوشگر گالیله در سال ۲۰۰۳ است. در طول ماموریت ۲۰ ماهه جونو، این فضاپیما برای جمع‌آوری اطلاعات در مورد فضای داخلی سیاره بر فراز ابرهای گازی آن تنها ۳۰۰۰ کیلومتر گردش خواهد کرد. جونو همچنین شفق شدید این سیاره را هم مورد کاوش قرار می دهد. جونو همچنین قادر به کشف اقمار بیشتری در مشتری خواهد بود، این سیاره در حال حاضر میزبان ۶۰ قمر شناخته شده است. قمرهای کشف نشده ای در مدار مشتری وجود دارند که ممکن است هرگز توسط دیگر فضاپیماهای ساخت دست بشر و یا تلسکوپ ها کشف نشوند اما جونو قادر به کشف اقمار جدید است.
دانشمندان می‌خواهند در مورد چگونگی شکل‌گیری میدان مغناطیسی و ساختار مشتری بیشتر بدانند تا درک خود از تاریخچه‌ی منظومه شمسی را افزایش دهند. به احتمال زیاد مشتری یکی از نخستین سیارات شکل‌گرفته در این بخش از فضا است و ممکن است مدار هر سیاره ی دیگری را که ما امروزه در منظومه شمسی می‌بینیم را تحت تاثیر خود قرار داده باشد.
آزمایش موفقیت آمیز سه نوع واکسن زیکا بر روی میمون ها
محققان با وجود گسترش ویروس زیکا در کشور بزریل، تلاش خود برای کشف واکسنی برای این ویروس مهلک را به حداکثر رسانده اند. دانشمندان می‌گویند هر سه نوع واکسن نتایج موفقیت‌آمیزی به دنبال داشته اند. به گفته محققان، میمون‌هایی که با این واکسن‌ها مورد آزمایش قرار گرفته اند ایمنی کاملی در برابر زیکا از خود نشان داده اند. محققان می‌گویند نتایج مثبت این آزمایش‌ها می‌تواند درستی رویکرد تحقیقات برای تهیه واکسن زیکا را نوید دهد.
گام بعدی در این تحقیقات، تزریق آزمایشی آن بروی تعداد محدودی از انسان‌هاست.
تولد نخستین نوزاد سه والدی
نخستین نوزاد با استفاده از DNA سه نفر جهت متوقف کردن بیماری میتوکندری در مکزیک متولد شد. در میتوکندری سلول‌های مادر این نوزاد پسر، یک نقص ژنتیکی وجود داشت که سبب می‌شد فرزندش به یک بیماری شدید سیستم عصبی مبتلا شود. گفتنی است، دو فرزند قبلی این زن و شوهر به علت همین بیماری درگذشته بودند و پزشکان با استفاده از روش انتقال میتوکندری این کار را در مکزیک انجام دادند. البته این کودک اولین انسانی نیست که ژن سه نفر را به عنوان والد دارد اما روشی که این کودک با آن متولد شده کاملا جدید و متفاوت است.
بدرود روزتا!
ماموریت فضاپیمای روزتای آژانس فضایی اروپا پس از ۱۲ سال به پایان رسید. روزتا ماموریت داشت به دنباله‌دار ۶۷پی/چوریوموف-گراسیمنک یا چوری برسد و اطلاعاتی را از این دنباله دار در اختیار دانشمندان قرار دهد. ماموریت روزتا از سال ۲۰۰۴ آغاز شده بود، این فضاپیما در نهایت در ۶ اوت ۲۰۱۴ به دنباله دار رسیده بود، به این ترتیب روزتا به نخستین کاوشگری تبدیل شد که به یک ستاره دنباله دار رسیده است. روزتا از سال ۲۰۰۴ فاصله ای بیش از ۶ میلیارد کیلومتر را برای رسیدن به دنباله دار طی کرده بود.
کشف نخستین نشانه های سکونت انسان در استرالیا
واراتیی پناهگاه سنگی کوچکی که در فاصله 550 کیلومتری شمال آدلاید واقع شده است. این مکان نشانه هایی از سکونت انسان در 50 هزار سال قبل را نشان می دهد.
شواهد یافت شده در سایت جدید باستان شناسی در استرالیا، نشان می دهد، نخستین سفر انسان ها به داخل خشکی های استرالیا، ۱۰ هزار سال پیش از چیزی که دانشمندان تصور می کرده‌اند، رخ داده است. بر اساس شواهد جدیدی که از حفاری در سایتی در جنوب استرالیا صورت گرفته، مردم حدود ۴۹ هزار سال پیش- یعنی ۱۰ هزار سال بیشتر از چیزی که دانشمندان پیش از این تصور می کردند- به نواحی خشکی استرالیا سفر کرده اند.
در مورد نخستین مهاجرت انسان ها به استرالیا همیشه اختلاف نظرهایی بین دانشمندان وجود داشته؛ اما به طور کلی توافق بر این است که انسان ها حدود ۵۰ هزار سال پیش به این قاره پای گذاشته اند. این انسان ها به جایی در سواحل شمالی، در حوالی خط ساحلی استرالیا رسیده اند. تا به حال، هیچ مدرکی دال بر مهاجرت این انسان ها به داخل نواحی خشکی استرالیا در دسترس نبود؛ اما به نظر می رسد، واراتیی به همه این گمانه زنی ها پایان می دهد.
.
منبع: cosmosmagazine
